Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký lệnh áp thuế mạnh đối với hàng nhập khẩu từ các đồng minh Mexico và Canada cũng như Trung Quốc, khiến các nước láng giềng Bắc Mỹ nhanh chóng trả đũa trong một cuộc chiến thương mại đang nổi lên.
Trump đăng trên mạng xã hội rằng các mức thuế này là cần thiết “để bảo vệ người dân Mỹ”, đồng thời gây sức ép buộc ba quốc gia này phải làm nhiều hơn để hạn chế sản xuất và xuất khẩu fentanyl bất hợp pháp, cũng như yêu cầu Canada và Mexico giảm tình trạng nhập cư trái phép vào Mỹ.
Động thái này giúp Trump thực hiện một trong những cam kết với cử tri nhưng lại đẩy nền kinh tế toàn cầu vào tình trạng hỗn loạn và làm lung lay chính sách giảm giá hàng hóa mà ông theo đuổi. Nếu các mức thuế này được duy trì, lạm phát có thể trở nên tồi tệ hơn đáng kể, có khả năng làm xói mòn niềm tin của cử tri rằng Trump có thể giảm giá thực phẩm, nhiên liệu, nhà ở, ô tô và các hàng hóa khác như đã hứa.
Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp kinh tế để áp thuế thêm 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada. Tuy nhiên, các mặt hàng năng lượng nhập khẩu từ Canada, bao gồm dầu mỏ, khí đốt và điện, sẽ bị đánh thuế 10%.
Hôm thứ Sáu, Trump cũng đề cập đến việc áp thuế đối với chip máy tính nhập khẩu, thép, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, cũng như đồng, dược phẩm và hàng nhập khẩu từ Liên minh châu Âu—một loạt động thái có thể đặt Mỹ vào thế đối đầu với phần lớn nền kinh tế toàn cầu.
Hiện vẫn chưa rõ các mức thuế này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến dòng vốn đầu tư kinh doanh mà Trump từng khẳng định sẽ tăng lên nhờ kế hoạch cắt giảm thuế doanh nghiệp và loại bỏ các quy định.
Châm ngòi chiến tranh thương mại
Hành động này đã châm ngòi cho một cuộc đối đầu kinh tế với hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ là Mexico và Canada, đảo lộn mối quan hệ thương mại hàng chục năm qua và dẫn đến các biện pháp đáp trả mạnh mẽ từ hai quốc gia này.
Tổng thống Mexico ngay lập tức ra lệnh áp thuế trả đũa, trong khi Thủ tướng Canada tuyên bố sẽ áp mức thuế tương ứng 25% đối với lượng hàng nhập khẩu từ Mỹ trị giá tới 155 tỷ USD.
“Chúng tôi kiên quyết bác bỏ những cáo buộc sai lệch từ Nhà Trắng rằng chính phủ Mexico có liên minh với các tổ chức tội phạm, cũng như bất kỳ ý định nào nhằm can thiệp vào lãnh thổ của chúng tôi,” Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum viết trên X. Bà cũng cho biết đã chỉ đạo Bộ trưởng Kinh tế thực hiện biện pháp đáp trả, bao gồm thuế quan trả đũa và các biện pháp khác để bảo vệ lợi ích của Mexico.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố chính phủ nước này “kiên quyết phản đối động thái này và sẽ thực hiện các biện pháp đối phó cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ sẽ đệ đơn kiện Mỹ lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về “các hành vi sai trái (wrongful practices) của Mỹ” và thực hiện các biện pháp để bảo vệ quyền lợi của Trung Quốc.
Lệnh của Trump bao gồm một cơ chế cho phép Mỹ tăng thuế nếu các quốc gia khác áp đặt thuế trả đũa, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng hơn.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết thuế quan của Canada đối với 30 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm rượu và trái cây, sẽ có hiệu lực ngay vào thứ Ba, khi các mức thuế của Mỹ bắt đầu được áp dụng.
Ông mở đầu bài phát biểu trước người dân Canada bằng một thông điệp nhắm đến người tiêu dùng Mỹ.
“Nó sẽ có những hậu quả thực sự đối với các bạn, người dân Mỹ,” ông nói, đồng thời cảnh báo rằng động thái này sẽ dẫn đến giá thực phẩm và các hàng hóa khác tăng cao.
Trudeau phản ánh quan điểm của nhiều người Canada đang cảm thấy bị phản bội bởi nước láng giềng và đồng minh lâu năm, nhắc nhở người Mỹ rằng quân đội Canada đã chiến đấu cùng họ ở Afghanistan và hỗ trợ họ trong nhiều cuộc khủng hoảng, từ cháy rừng ở California đến cơn bão Katrina.
“Hành động của Nhà Trắng hôm nay đang chia rẽ chúng ta thay vì gắn kết chúng ta lại với nhau,” Trudeau nói, đồng thời cảnh báo bằng tiếng Pháp rằng điều này có thể dẫn đến “thời kỳ đen tối” đối với nhiều người.
Ông khuyến khích người dân Canada “lựa chọn các sản phẩm và dịch vụ của Canada thay vì của Mỹ”.
Thủ hiến tỉnh British Columbia của Canada, David Eby, kêu gọi người dân ngừng mua rượu từ các bang “đỏ” của Mỹ và thông báo rằng chính quyền tỉnh này sẽ loại bỏ các thương hiệu rượu của Mỹ khỏi kệ hàng trong các cửa hàng do chính phủ quản lý nhằm đáp trả các mức thuế.
Trong một bài phát biểu trên truyền hình, Eby gọi quyết định của chính quyền Trump là “một tuyên bố chiến tranh kinh tế chống lại một đồng minh và người bạn đáng tin cậy” và khẳng định rằng ông sẽ đứng lên bảo vệ người dân của tỉnh và toàn thể người dân Canada.
“Kể từ hôm nay, tôi đã chỉ đạo các cửa hàng rượu ở British Columbia ngay lập tức ngừng mua rượu từ các bang đỏ của Mỹ,” ông nói. “Nhân viên cửa hàng rượu sẽ loại bỏ những thương hiệu phổ biến nhất của Mỹ khỏi kệ hàng trong các cửa hàng chính phủ.”
Người dân, doanh nghiệp Mỹ sẽ chịu thiệt hại
Một phân tích mới từ Budget Lab của Đại học Yale đã chỉ ra những thiệt hại tiềm tàng đối với nền kinh tế Mỹ, ước tính rằng mỗi hộ gia đình Mỹ trung bình sẽ mất tương đương 1.170 USD thu nhập do các loại thuế này.
Tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại và lạm phát sẽ trở nên tồi tệ hơn — tình hình có thể còn nghiêm trọng hơn nếu các nước tiến hành trả đũa.
Một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ, yêu cầu giấu tên khi trao đổi với phóng viên, cho biết mức thuế thấp hơn đối với năng lượng nhằm giảm thiểu sự gia tăng đột ngột của giá xăng dầu hoặc dịch vụ tiện ích.
Đây là dấu hiệu cho thấy các quan chức Nhà Trắng hiểu rõ rủi ro mà họ đang đối mặt với lạm phát.
Giá cả leo thang dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden đã khiến cử tri bất mãn, góp phần đưa Trump trở lại Nhà Trắng vào năm ngoái.
Trump phủ nhận rằng các mức thuế – vốn được áp khi hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ – sẽ làm tăng giá cả. “Thuế quan không gây ra lạm phát,” ông nói. “Chúng mang lại thành công.”
Mức lạm phát kỳ vọng đang nhích lên theo chỉ số tâm lý tiêu dùng của Đại học Michigan, khi những người tham gia khảo sát dự báo giá cả sẽ tăng 3,3%. Mức này cao hơn so với tỷ lệ lạm phát thực tế 2,9% hàng năm theo chỉ số giá tiêu dùng vào tháng 12.
Đảng Dân chủ nhanh chóng chỉ ra rằng bất kỳ đợt lạm phát nào sắp tới đều là hậu quả từ chính sách của Trump, người hiện đang bước vào tuần thứ ba trở lại cương vị tổng thống.
“Bạn lo lắng về giá thực phẩm? Don đang tăng giá bằng thuế quan của ông ta,” Lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện, Chuck Schumer của bang New York, đăng trên X.
“Bạn lo lắng về giá cà chua? Chờ xem thuế của Trump đối với Mexico sẽ làm giá cà chua tăng thế nào. … Bạn lo lắng về giá xe hơi? Chờ xem thuế của Trump đối với Canada sẽ khiến giá xe của bạn tăng lên thế nào,” ông viết trong một loạt bài đăng.
Lệnh của Trump cũng sẽ cho phép đánh thuế đối với hàng nhập khẩu từ Canada có giá trị dưới 800 USD. Hiện tại, hàng hóa dưới mức này có thể vào Mỹ mà không bị đánh thuế hoặc kiểm tra hải quan.
“Điều này không có nhiều ý nghĩa về kinh tế,” William Reinsch, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) và là cựu quan chức thương mại Mỹ, nhận xét.
“Lịch sử cho thấy hầu hết các mức thuế đối với nguyên liệu thô của chúng ta đều thấp vì chúng ta muốn có nguyên liệu rẻ hơn để giúp các nhà sản xuất cạnh tranh… Nhưng bây giờ ông ấy đang nói gì? Ông ấy đang nói về việc áp thuế lên nguyên liệu thô. Tôi không hiểu được logic kinh tế của điều này.”
Tổng thống thuộc đảng Cộng hòa đang đặt cược chính trị lớn rằng các hành động của ông sẽ không làm trầm trọng thêm lạm phát, gây ra những dư chấn tài chính (financial aftershocks) có thể làm bất ổn nền kinh tế toàn cầu hoặc kích động sự phản đối của cử tri.
Với chính sách thuế này, Trump đang thực hiện những cam kết cốt lõi trong triết lý kinh tế và an ninh quốc gia của mình.
Tuy nhiên, tuyên bố này thể hiện mức độ nghiêm túc của ông đối với vấn đề này, khi một số đồng minh của Trump trước đó đã đánh giá thấp mối đe dọa của việc tăng thuế nhập khẩu, coi đó chỉ là một chiến thuật đàm phán.
Tổng thống đang chuẩn bị áp thêm thuế nhập khẩu, cho thấy chính sách thuế sẽ là một phần xuyên suốt trong nhiệm kỳ thứ hai của ông.
Thuế quan có xu hướng làm tăng giá cả cho người tiêu dùng và doanh nghiệp bằng cách khiến hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn.
Giáo sư kinh tế Lawrence Summers của Harvard, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ, cho rằng các mức thuế đối với Canada và Mexico là “khó hiểu và nguy hiểm.”
“Phần lớn hàng xuất khẩu của chúng ta liên quan đến các đầu vào nhập khẩu. Ô tô di chuyển qua lại biên giới từ 5 đến 10 lần trong quá trình lắp ráp. Điều này khiến toàn bộ khu vực Bắc Mỹ kém cạnh tranh hơn so với châu Âu và Nhật Bản,” Summers đăng trên X.
Nhiều cử tri đã ủng hộ Trump trong cuộc bầu cử tháng 11 với niềm tin rằng ông có thể kiểm soát lạm phát tốt hơn, vốn đã tăng cao dưới thời Biden.
Trump vẫn cần thông qua Quốc hội để phê duyệt ngân sách, cắt giảm thuế và tăng trần nợ công của chính phủ. Kết quả của kế hoạch thuế quan này có thể củng cố hoặc làm suy yếu vị thế của ông.
Nạn nhân đầu tiên: thị trường chứng khoán Mỹ
Lo ngại gia tăng về thương mại toàn cầu khiến các chỉ số chính trên thị trường chứng khoán Mỹ có thể lao dốc vào sáng thứ Hai do các đối tác thương mại của Mỹ nhanh chóng trả đũa, làm tăng khả năng Trung Quốc và EU sẽ làm theo.
Các nhà đầu tư đang chuẩn bị cho sự sụt giảm của thị trường chứng khoán sau khi Canada và Mexico đáp trả các mức thuế thương mại do Donald Trump áp đặt vào cuối tuần này.
Dữ liệu giao dịch trên thị trường cuối tuần của công ty môi giới IG cho thấy cổ phiếu có thể giảm vào thứ Hai, sau khi Tổng thống Mỹ ký lệnh áp đặt mức thuế rộng khắp vào thứ Bảy – một động thái có thể châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại với một số đối tác lớn nhất của Mỹ.
Các cổ phiếu công nghệ dự kiến sẽ bị ảnh hưởng, với chỉ số Nasdaq của Mỹ có thể giảm 1,2% vào đầu phiên giao dịch thứ Hai, trong khi chỉ số Dow Jones, đại diện cho 30 công ty lớn của Mỹ, có thể giảm hơn 0,7%, theo IG.
Chỉ số Dow Jones, đại diện cho 30 công ty lớn của Mỹ, có thể giảm hơn 0,7%, trong khi chỉ số FTSE 100 của Anh – vốn đã đạt mức cao kỷ lục vào cuối tuần trước – có thể giảm 0,6%.
“Điều gây bất ngờ cho thị trường hôm nay không hẳn là thông báo về thuế quan của Trump – điều này phần lớn đã được dự đoán trước,” chuyên gia phân tích Tony Sycamore của IG cho biết. “Mà là việc Canada và Mexico đáp trả ngay lập tức, và các nước khác như Trung Quốc và EU có thể làm theo, dẫn đến sự suy giảm mạnh (sharp contraction) trong thương mại toàn cầu.”
Chris Weston, trưởng bộ phận nghiên cứu tại công ty môi giới Pepperstone, dự đoán thông báo của Trump sẽ dẫn đến gia tăng biến động trên các sàn giao dịch ngoại tệ.
“Những lo ngại về nguy cơ suy thoái tại Canada chắc chắn sẽ gia tăng, và điều này cũng làm tăng khả năng Ngân hàng Trung ương Mexico sẽ cắt giảm lãi suất qua đêm thêm 50 điểm cơ bản khi Banxico họp vào thứ Năm.”
Bitcoin, đồng tiền điện tử lớn nhất thế giới, đã giảm xuống mức thấp nhất trong một tuần, còn khoảng 99.078 USD vào Chủ nhật.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã chỉ đạo Bộ trưởng Kinh tế thực hiện các biện pháp đáp trả, bao gồm thuế quan trả đũa và các biện pháp khác để bảo vệ lợi ích của Mexico. Ảnh: AP
Thủ tướng Canada Justin Trudeau phát biểu trước truyền thông sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt loạt thuế quan. Ảnh: AP
Tổng thống Trump đã công bố áp thuế lên Canada, Mexico và Trung Quốc. Ảnh: AP
