Trong nhiều năm, robot từng bị giới đầu tư Thung lũng Silicon xem là một canh bạc kém hấp dẫn: công nghệ phức tạp, đòi hỏi vốn lớn và khó tạo ra lợi nhuận nhanh. “Thành thật mà nói, nó khá nhàm chán,” nhà đầu tư mạo hiểm Modar Alaoui từng nhận xét. Nhưng làn sóng trí tuệ nhân tạo tạo sinh đang làm thay đổi cách nhìn đó, thổi bùng trở lại những tham vọng lâu nay về robot hình người – những cỗ máy có cơ thể cơ khí giống con người và đủ linh hoạt để thực hiện các công việc trong thế giới thực.

Tuần này, hơn 2.000 kỹ sư, nhà nghiên cứu và nhà sáng lập startup đã đổ về Mountain View, California, tham dự Humanoids Summit – hội nghị do Alaoui sáng lập nhằm thúc đẩy một lĩnh vực vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Sự kiện quy tụ đại diện từ các tập đoàn lớn như Disney, Google cùng hàng chục công ty khởi nghiệp, với mục tiêu vừa trình diễn công nghệ, vừa tranh luận về những điều kiện cần thiết để robot hình người thực sự bước ra khỏi phòng thí nghiệm.

Theo Alaoui, ngày càng nhiều nhà nghiên cứu tin rằng robot hình người, hoặc ít nhất là một dạng “hiện thân vật lý” của AI, cuối cùng sẽ trở thành một phần quen thuộc của đời sống. “Câu hỏi không còn là có hay không, mà là khi nào,” ông nói.

Disney mang đến hội nghị một minh chứng sinh động cho tương lai đó: phiên bản robot biết đi của Olaf, nhân vật người tuyết trong bộ phim hoạt hình “Frozen”. Robot này dự kiến sẽ di chuyển tự do trong các công viên Disneyland tại Hong Kong và Paris từ đầu năm tới. Những robot giải trí mang hình dáng con người – hoặc gần giống con người – đã xuất hiện từ lâu, nhưng việc tạo ra các robot “đa năng”, có thể đảm nhiệm nhiều vai trò trong gia đình hay nơi làm việc, vẫn là mục tiêu xa hơn nhiều.

Ngay cả trong bầu không khí lạc quan của hội nghị, sự hoài nghi vẫn hiện hữu. Nhiều chuyên gia cho rằng để robot hình người thực sự hữu ích, ngành này còn phải vượt qua những thách thức kỹ thuật rất lớn. “Robot hình người vẫn còn cả một ngọn núi khổng lồ phía trước,” bà Cosima du Pasquier, nhà sáng lập kiêm CEO của Haptica Robotics – công ty chuyên phát triển công nghệ xúc giác cho robot – nhận định. “Có quá nhiều bài toán nghiên cứu chưa được giải.”

Du Pasquier, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ của Đại học Stanford, tham dự hội nghị chỉ một tuần sau khi chính thức thành lập startup của mình. Với bà, những người có mặt tại sự kiện chính là nhóm khách hàng đầu tiên, đồng thời cũng là cộng đồng phản biện quan trọng cho các ý tưởng công nghệ còn non trẻ.

Dù vậy, quy mô đầu tư cho thấy lĩnh vực này đang tăng tốc. Theo McKinsey & Company, hiện có khoảng 50 công ty trên toàn cầu đã huy động được ít nhất 100 triệu USD để phát triển robot hình người. Trong số đó, khoảng 20 công ty đặt tại Trung Quốc và 15 công ty ở Bắc Mỹ. Trung Quốc đang nổi lên như một trung tâm lớn, phần nào nhờ các chính sách hỗ trợ của chính phủ đối với sản xuất linh kiện và ứng dụng robot, cũng như một chỉ đạo ban hành năm ngoái nhằm “xây dựng hệ sinh thái robot hình người vào năm 2025”.

Sự hiện diện của các doanh nghiệp Trung Quốc đặc biệt nổi bật tại khu triển lãm của hội nghị. Những robot được nhìn thấy nhiều nhất đến từ Unitree, một công ty Trung Quốc chuyên sản xuất robot hình người và robot bốn chân. Một lý do quan trọng là giá thành tương đối thấp, khiến nhiều nhóm nghiên cứu tại Mỹ mua chúng làm nền tảng phần cứng để thử nghiệm phần mềm do chính họ phát triển.

Tại Mỹ, cơn sốt chatbot AI như ChatGPT của OpenAI hay Gemini của Google đã tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ sang lĩnh vực robot. Trong mắt giới đầu tư, robot hình người được xem là bước tiếp theo để đưa AI ra khỏi màn hình, trao cho nó “cơ thể” để tương tác trực tiếp với thế giới vật lý. Dòng vốn mới đang chảy vào các startup đầy tham vọng, dù con đường thương mại hóa còn nhiều bất định.

Sự quan tâm này không chỉ xuất phát từ tâm lý chạy theo xu hướng. Những tiến bộ giúp AI vượt trội trong xử lý ngôn ngữ cũng đang cải thiện đáng kể khả năng học hỏi của robot. Khi kết hợp với thị giác máy tính, các mô hình “thị giác – ngôn ngữ” cho phép robot hiểu môi trường xung quanh tốt hơn, từ đó thực hiện nhiệm vụ linh hoạt hơn so với các thế hệ robot công nghiệp truyền thống.

Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng robot hình người sẽ sớm đạt đến mức khéo léo như con người. Rodney Brooks, một trong những nhà tiên phong của ngành robot và là đồng sáng lập iRobot – công ty đứng sau robot hút bụi Roomba – là tiếng nói hoài nghi nổi bật. Trong một bài viết hồi tháng 9, Brooks cho rằng dù hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD đang được đổ vào huấn luyện robot hình người, chúng vẫn khó có thể đạt được sự linh hoạt cần thiết để hoạt động hiệu quả trong môi trường phức tạp của con người. Dù không tham dự hội nghị, quan điểm của ông được nhắc đến nhiều lần trong các cuộc thảo luận.

Một sự vắng mặt đáng chú ý khác là Tesla. Không có đại diện nào của Elon Musk xuất hiện để nói về Optimus – dự án robot hình người mà Musk từng tuyên bố sẽ có “năng lực cực kỳ cao” và được bán đại trà. Ba năm trước, ông từng dự đoán Optimus có thể đến tay người tiêu dùng trong vòng ba đến năm năm, nhưng tiến độ thực tế vẫn còn là dấu hỏi.

Dẫu còn nhiều tranh cãi, robot mang dáng dấp con người đã bắt đầu được thử nghiệm trong một số môi trường làm việc cụ thể. Agility Robotics, công ty có trụ sở tại bang Oregon, thông báo họ sẽ triển khai robot Digit tại một trung tâm phân phối ở Texas do Mercado Libre – tập đoàn thương mại điện tử lớn của Mỹ Latinh – vận hành. Digit được thiết kế để mang vác thùng hàng trong kho, với đôi chân ngược khiến nó trông giống chim hơn là con người, nhưng vẫn đủ linh hoạt để di chuyển trong không gian vốn được thiết kế cho lao động hai chân.

Trên thực tế, robot công nghiệp chuyên làm một nhiệm vụ đơn lẻ đã phổ biến từ lâu trong các nhà máy ô tô và nhiều lĩnh vực sản xuất khác. Chúng vượt trội về tốc độ và độ chính xác, điều mà robot hình người hiện nay – và ngay cả con người – khó có thể sánh kịp. Câu hỏi đặt ra là liệu robot hình người có thể tìm được vai trò riêng, nơi hình dáng và khả năng thích ứng với môi trường của con người mang lại lợi thế rõ rệt.

Jeff Burnstein, Chủ tịch Hiệp hội Thúc đẩy Tự động hóa của Mỹ, cho rằng cuộc đua vẫn chưa ngã ngũ. Ông đang kêu gọi chính phủ Mỹ xây dựng một chiến lược quốc gia mạnh mẽ hơn để thúc đẩy phát triển robot, bao gồm cả robot hình người. “Chúng ta có nền tảng công nghệ rất mạnh và chuyên môn AI ngay tại Mỹ,” Burnstein nói. “Nhưng ở thời điểm này, Trung Quốc rõ ràng đang có nhiều động lực hơn trong lĩnh vực robot hình người.”

Giữa kỳ vọng, hoài nghi và cạnh tranh địa chính trị, robot hình người đang dần bước ra ánh đèn sân khấu của Thung lũng Silicon. Con đường phía trước còn dài, nhưng ít nhất, chúng không còn bị xem là một giấc mơ quá xa vời như trước.

Một người đàn ông ghi hình một robot hình người bên trong khu triển lãm tại Humanoids Summit, thứ Năm, ngày 11/12/2025, tại Mountain View, California. Ảnh AP

Một khách tham quan có tên Kochi Sato (trái) bắt tay một robot hình người tại Humanoids Summit, thứ Năm, ngày 11/12/2025, tại Mountain View, California. Ảnh AP