Những người chiến thắng của Giải thưởng Không gian Toàn cầu (Global Space Awards) lần đầu tiên đã được công bố trong một buổi lễ trang trọng diễn ra ngày 5/12, do nhà vật lý kiêm tác giả Brian Greene chủ trì. Tại sự kiện này, gia đình của phi hành gia Apollo và Gemini James Lovell đã lên nhận giải thưởng nhằm tôn vinh di sản của nhà thám hiểm không gian quá cố.
“Thật sự rất hào hứng. Đã đến lúc cần có một giải thưởng tập trung vào biên giới tiếp theo — và cũng là biên giới cuối cùng,” Greene nói với Space.com khi sự kiện bắt đầu. “Khi công chúng ủng hộ một điều gì đó, cuối cùng các chính phủ sẽ nhận ra rằng họ cần phải tài trợ cho nó. Vì vậy, nếu mọi người hào hứng với sự sống trong vũ trụ, hay với sự khởi đầu của thời gian và không gian, thì điều đó vô cùng quan trọng đối với nguồn tài trợ cho nghiên cứu cơ bản — nền tảng nuôi dưỡng mọi thứ.”
Danh sách đề cử cho Giải thưởng Không gian Toàn cầu đã được công bố từ nhiều tuần trước bằng cách trình chiếu trên một màn hình treo dưới khinh khí cầu bay ở độ cao 37 km trong tầng bình lưu của Trái Đất. Những người chiến thắng ở từng hạng mục được xướng tên trong buổi tiệc gala tổ chức tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London vào tối 5/12, với sự tham dự của các vị khách như phi hành gia Anh Tim Peake, các thành viên gia đình Lovell và đại diện từ nhiều công ty hàng không vũ trụ, cùng nhiều khách mời khác.
Tôn vinh phi hành gia Gemini và Apollo James A. Lovell
Sự kiện đạt cao trào với việc trao Giải thưởng Di sản James Lovell đầu tiên cho gia đình của cố phi hành gia, nhằm ghi nhận những thành tựu lịch sử của ông trong việc tiên phong cho các chuyến bay không gian có người lái.
“Bố tôi luôn có một câu nói: ‘Không mạo hiểm thì không thu được gì’, và ông luôn hướng tới việc thỏa mãn trí tò mò của nhân loại,” Jeffrey Lovell, người con trai út của phi hành gia James Lovell, chia sẻ với Space.com trên thảm đỏ. “Ông ở đúng nơi, đúng thời điểm — lớn lên, trở thành phi công thử nghiệm rồi cuối cùng là phi hành gia — và ông muốn dùng sự nghiệp đó để thể hiện những gì con người có thể làm được. Chúng ta có thể làm được rất nhiều nếu thực sự đặt tâm trí vào đó.”
Trong những năm tới, giải thưởng này sẽ được trao cho những cá nhân tôn vinh tinh thần của James Lovell — người, cùng với Frank Borman và Bill Anders, là một trong những con người đầu tiên trong lịch sử bay quanh quỹ đạo Mặt Trăng và chứng kiến mặt khuất của nó trong sứ mệnh Apollo 8.
Giải “Người tạo cuộc chơi của năm” (Playmaker of the Year) đầu tiên được trao cho Tahara Dawkins, thành viên Hội đồng Không gian Quốc gia Nhà Trắng và Giám đốc Chính sách tại Astroscale, nhờ những đóng góp của bà trong việc thúc đẩy đột phá chính sách không gian của Mỹ và phát triển các đạo luật lưỡng đảng nhằm giải quyết rác thải quỹ đạo.
Giải Đột phá Đổi mới đầu tiên thuộc về Skylo Technologies nhờ các nỗ lực giúp hiện thực hóa kết nối trực tiếp giữa thiết bị/xe cộ với vệ tinh, thông qua những công cụ như Skylo Voice Gateway, đồng thời cải thiện dịch vụ khẩn cấp bằng các dịch vụ SOS qua vệ tinh.
“Năm nay, chúng tôi thực sự đã giới thiệu một số đổi mới mang tính đột phá, như Voice Gateway qua vệ tinh trên smartphone, nhắn tin hai chiều trên đồng hồ thông minh và cảnh báo nguy hiểm giao thông theo thời gian thực,” bà Nisha Malhan của Skylo Technologies nói với Space.com. “Những cột mốc này là minh chứng cho tinh thần đổi mới không ngừng của đội ngũ chúng tôi và sự tin tưởng từ các đối tác. Cùng nhau, chúng tôi đang biến kết nối toàn cầu và an toàn thành hiện thực.”
Beatriz Sánchez-Cano giành Giải Đột phá Khoa học nhờ công trình nghiên cứu về sứ mệnh đề xuất M-MATISSE (Mars-Magnetosphere ATmosphere, Ionosphere and Space weather SciencE), dự kiến sử dụng hai tàu vũ trụ để nghiên cứu nhiều khía cạnh của môi trường sao Hỏa.
“Đây là một sứ mệnh nhằm hiểu cách hành tinh này tiến hóa, khí hậu của nó, lịch sử của nó và liệu nó có khả năng tồn tại sự sống hay không,” Sánchez-Cano giải thích với Space.com. Sứ mệnh thuộc nhóm “tầm trung” này hiện đang được Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) xem xét, với mục tiêu trả lời các câu hỏi về cách bầu khí quyển của Hành tinh Đỏ tiêu tán năng lượng từ gió Mặt Trời và cách thời tiết không gian ảnh hưởng đến các hoạt động trên bề mặt.
Sáng kiến Starlab Space — một liên minh giữa Airbus, Voyager Space, Mitsubishi cùng các đối tác khác — đã giành Giải Đối tác của năm nhờ việc huy động nguồn vốn, hạ tầng và chuyên môn ngành để phát triển một trạm vũ trụ thương mại kế nhiệm Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS).
“Chỉ sau ba năm, chúng tôi đã gần hoàn tất giai đoạn thiết kế của trạm vũ trụ phức tạp này,” ông Manfred Jaumann, Giám đốc điều hành Starlab Space Europe của Airbus, nói với Space.com. “Điều này chỉ có thể thực hiện được nhờ các đối tác có tính bổ trợ rất cao, trải khắp bốn châu lục.”
Liên doanh này đặt mục tiêu đưa toàn bộ trạm vũ trụ lên quỹ đạo chỉ trong bốn năm bằng một lần phóng tên lửa siêu nặng duy nhất, không cần xây dựng thêm trên quỹ đạo và chỉ cần bốn tuần chạy thử trước khi được chứng nhận hoạt động.
Giải Bền vững vì Trái Đất được trao cho Space Forge, nhờ vai trò tiên phong trong sản xuất chất bán dẫn bền vững trong môi trường vi trọng lực. Theo ban tổ chức, phương pháp này tiêu thụ ít hơn 60% năng lượng so với sản xuất trên Trái Đất, đồng thời cắt giảm lượng phát thải CO₂.
Trong khi đó, Giải Bền vững cho Không gian được trao cho Astroscale. Astroscale được vinh danh nhờ các nỗ lực thúc đẩy một môi trường không gian bền vững, thông qua việc hoàn thiện và thử nghiệm các hệ thống tiếp nhiên liệu, sửa chữa hoặc loại bỏ vệ tinh trên quỹ đạo Trái Đất thấp. Công ty hiện có nhiều sứ mệnh trình diễn đang được lên kế hoạch, bao gồm việc tìm cách loại bỏ tầng trên của tên lửa khỏi quỹ đạo và tiếp nhiên liệu cho một tàu vũ trụ của Lực lượng Không gian Mỹ.
“Điều này (giải thưởng) sẽ tạo thêm động lực để chúng tôi tiếp tục thúc đẩy những gì mình đang làm — đó là chế tạo các tàu vũ trụ có thể tiếp cận rất gần, an toàn, tin cậy và lặp lại với các tàu khác, không chỉ để dọn rác không gian mà còn để chuẩn bị cho nền kinh tế quỹ đạo trong tương lai, nơi con người sẽ lắp ráp và sản xuất ngay trong không gian,” ông Andrew Faiola của Astroscale nói sau khi nhận giải. “Không gian là một tài nguyên hữu hạn, là tài sản chung toàn cầu, và cần được bảo vệ đúng với vai trò đó.”
Quỹ đầu tư mạo hiểm Space Capital đã giành Giải Nhà đầu tư Không gian của năm nhờ thực hiện nhiều khoản đầu tư chiến lược trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, qua đó thúc đẩy tuyển dụng nhân lực và khuyến khích tăng trưởng trong danh mục đầu tư, theo đánh giá của ban giám khảo.
Giải Mở rộng quy mô của năm thuộc về CubeSpace Satellite Systems. Là công ty sản xuất hệ thống điều khiển tư thế vệ tinh, CubeSpace Satellite Systems được vinh danh sau khi mở cơ sở mới tại EU, huy động vốn cho thiết bị sản xuất tự động, đồng thời mở rộng hoạt động từ vệ tinh nano sang các vệ tinh thuộc phân khúc 50–1.000 kg.
“Mục tiêu thực sự là xây dựng hạ tầng không gian cho ngành công nghiệp không gian của tương lai,” ông Mike-Alec Kearney, CEO kiêm đồng sáng lập CubeSpace, nói với Space.com. “Khi ngành mở rộng quy mô, chúng ta sẽ phải bắt đầu suy nghĩ khác đi về cách sản xuất các linh kiện vệ tinh.”
Giải thưởng Không gian Toàn cầu lần đầu tiên đã xướng tên những người chiến thắng cho năm 2025. Ảnh: Global Space Awards
Ảnh chân dung chính thức của NASA về phi hành gia Apollo 8 và Apollo 13, Jim Lovell. Ảnh: NASA
Từ trái sang phải: Jeffrey Lovell, Annie Lovell, Barbara Lovell Harrison, Susan Lovell và phi hành gia Tim Peake tham dự Giải thưởng Không gian Toàn cầu 2025. Ảnh: Global Space Awards
