Để theo đuổi giấc mơ trí tuệ nhân tạo, ngành công nghệ trong năm nay đã rót khoảng 400 tỷ USD vào chip chuyên dụng và các trung tâm dữ liệu. Nhưng ngày càng có nhiều câu hỏi về tính hợp lý của mức đầu tư chưa từng có này.
Tâm điểm của những nghi ngờ là các dự báo quá lạc quan về tuổi thọ của những con chip AI trước khi chúng trở nên lỗi thời.
Trong bối cảnh lo ngại về một bong bóng AI chưa hạ nhiệt và phần lớn nền kinh tế Mỹ đang đặt cược vào cuộc bùng nổ này, các nhà phân tích cảnh báo rằng cú tỉnh ngộ — nếu xảy ra — có thể rất đau đớn.
Nhà đầu tư nổi tiếng Michael Burry, nhân vật trong “The Big Short”, đã gọi tình trạng hiện nay là “lừa đảo” trên X vào đầu tháng 11.
Trước làn sóng AI bùng nổ do ChatGPT châm ngòi, những gã khổng lồ điện toán đám mây thường giả định chip và máy chủ của họ có thể dùng khoảng sáu năm.
Nhưng theo Mihir Kshirsagar thuộc Trung tâm Chính sách Công nghệ Thông tin của Đại học Princeton, “sự kết hợp giữa hao mòn vật lý và lỗi thời công nghệ khiến giả định sáu năm rất khó giữ vững”.
Vấn đề nằm ở chỗ: các nhà sản xuất chip — mà Nvidia là kẻ thống trị — đang tung ra thế hệ mới mạnh hơn với tốc độ chưa từng có.
Chưa đầy một năm sau khi ra mắt chip chủ lực Blackwell, Nvidia tuyên bố dòng Rubin sẽ xuất hiện năm 2026 với hiệu năng gấp 7,5 lần.
Với tốc độ này, giá trị chip sẽ mất 85–90% trong vòng ba đến bốn năm, theo cảnh báo của Gil Luria tại D.A. Davidson.
CEO Nvidia Jensen Huang cũng từng thừa nhận điều này vào tháng 3: khi Blackwell xuất hiện, “không ai còn muốn dòng chip trước nữa”.
“Trong một số trường hợp chip Hopper vẫn ổn,” ông nói về thế hệ cũ hơn. “Nhưng không nhiều.”
Các bộ xử lý AI hiện nay cũng hỏng hóc thường xuyên hơn, Luria nói.
“Chúng chạy quá nóng nên đôi khi thiết bị bị cháy.”
Một nghiên cứu gần đây của Meta về mô hình Llama của chính mình cho thấy tỷ lệ hỏng hàng năm tới 9%.
Theo Kshirsagar và Burry, tuổi thọ thực tế của chip AI chỉ khoảng hai đến ba năm.
Nvidia đã phản hồi trong một tuyên bố hiếm hoi vào tháng 11, khẳng định tuổi thọ 4–6 năm là dựa trên dữ liệu sử dụng thực tế.
Nhưng Kshirsagar cho rằng những giả định quá lạc quan này khiến cuộc bùng nổ AI dựa trên “chi phí thấp một cách giả tạo” — và hậu quả là điều không thể tránh.
Nếu các công ty buộc phải rút ngắn thời gian khấu hao thiết bị, “lợi nhuận sẽ lập tức bị ảnh hưởng”, theo cảnh báo của Jon Peddie. “Đây là lúc doanh nghiệp dễ gặp rắc rối với sổ sách kế toán.”
Tác động có thể lan rộng trong nền kinh tế ngày càng phụ thuộc vào AI.
Luria cho biết ông không lo cho những gã khổng lồ như Amazon, Google hay Microsoft — những tập đoàn có doanh thu đa dạng. Mối quan ngại lại rơi vào các hãng chuyên AI như Oracle và CoreWeave, những công ty đang gánh nhiều nợ nhưng vẫn phải chạy đua mua chip để giành khách hàng đám mây.
Xây dựng trung tâm dữ liệu đòi hỏi lượng vốn khổng lồ, Luria nói.
“Nếu họ trông kém lợi nhuận hơn” vì thiết bị phải thay nhanh hơn, “chi phí huy động vốn sẽ tăng ngay lập tức”.
Tình hình càng rủi ro hơn vì một số khoản vay dùng chính chip làm tài sản thế chấp.
Một số doanh nghiệp hy vọng giảm áp lực bằng cách bán lại chip cũ hoặc dùng chúng cho các tác vụ ít đòi hỏi hơn. Chip từ năm 2023, “nếu còn hiệu quả về kinh tế, vẫn có thể dùng cho các tác vụ thứ cấp”, Peddie nói.
CEO Nvidia Jensen Huang phát biểu tại Washington hồi tháng 10/2025. Ông cho biết khi chip Blackwell ra mắt, không ai còn muốn dùng chip đời trước nữa. Ảnh: AFP-Jiji
