Một nghiên cứu mới từ Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa Não Khỏe mạnh của Đại học New South Wales, Sydney, cho thấy thời gian – hay sự thiếu thời gian – có thể là yếu tố then chốt trong phòng ngừa sa sút trí tuệ.
Công trình, được công bố trên tạp chí The Lancet Healthy Longevity, nhấn mạnh rằng thời gian là một yếu tố xã hội thường bị bỏ qua nhưng có ảnh hưởng mạnh mẽ tương đương với giáo dục hay thu nhập. Các tác giả cảnh báo rằng “bất bình đẳng về thời gian”, tức sự phân bổ thời gian không đồng đều trong xã hội, có thể làm giảm hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ.
Phó Giáo sư Susanne Röhr, tác giả chính và chuyên gia về các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe, giải thích rằng các thói quen lành mạnh như ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn, ăn uống hợp lý và duy trì kết nối xã hội đều phụ thuộc vào một nguồn tài nguyên thiết yếu: thời gian.
“Lên đến 45% các ca sa sút trí tuệ trên toàn cầu có thể được ngăn ngừa nếu các yếu tố nguy cơ được loại bỏ,” Phó Giáo sư Röhr nói. “Tuy nhiên, nhiều người đơn giản là không có thời gian tự do để tập thể dục, nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống lành mạnh hay duy trì kết nối xã hội. Sự thiếu hụt thời gian – mà chúng tôi gọi là ‘nghèo thời gian’ – là rào cản tiềm ẩn trong việc giảm nguy cơ sa sút trí tuệ.”
Nguyên nhân cấu trúc của nghèo thời gian
Nghiên cứu chỉ ra rằng giờ làm việc dài, trách nhiệm chăm sóc, quá tải kỹ thuật số và bất lợi kinh tế-xã hội là những nguyên nhân chính tạo ra nghèo thời gian. Những áp lực này thường nặng nề hơn với các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, từ đó tăng thêm bất bình đẳng về sức khỏe và hạn chế khả năng tiếp cận các hành vi hỗ trợ não bộ.
Giáo sư Perminder Sachdev, đồng giám đốc Trung tâm và đồng tác giả nghiên cứu, nhấn mạnh rằng nhận thức thời gian là một yếu tố xã hội quan trọng đối với sức khỏe não bộ đòi hỏi một cách tiếp cận mới trong phòng ngừa sa sút trí tuệ. “Chính sách và nghiên cứu hiện nay thường tập trung vào thay đổi hành vi cá nhân,” ông nói. “Nhưng trừ khi mọi người được trao quyền về thời gian để thực hiện những khuyến nghị này, chúng ta sẽ bỏ lại phía sau những người cần nhất. Giống như chính phủ hành động để giảm bất bình đẳng thu nhập, chúng ta cần giải quyết bất bình đẳng về thời gian.”
Thay đổi chính sách để thúc đẩy công bằng về thời gian
Các nhà nghiên cứu đề xuất cải cách chính sách và nơi làm việc để hỗ trợ “công bằng thời gian”, giúp mọi người có cơ hội chăm sóc sức khỏe não bộ. Ví dụ, có thể áp dụng làm việc linh hoạt, quyền ngắt kết nối sau giờ làm, chăm sóc trẻ em giá rẻ, cải thiện giao thông công cộng và quy hoạch đô thị giảm thời gian di chuyển.
Phó Giáo sư Simone Reppermund, đồng tác giả, cho biết nghiên cứu trong tương lai cần xác định chính xác lượng thời gian cần thiết cho chăm sóc não bộ. Theo kết quả hiện tại, ít nhất 10 giờ mỗi ngày là cần thiết cho các hoạt động thiết yếu như ngủ, ăn, tập thể dục và tương tác xã hội.
“Với nhiều người, đặc biệt là những người có trách nhiệm chăm sóc hoặc ở vị trí khó khăn, điều này hiện là không thể thực hiện. Vì vậy, giải quyết nghèo thời gian là điều thiết yếu nếu chúng ta nghiêm túc về phòng ngừa sa sút trí tuệ,” bà nói.
Các tác giả kết luận rằng thời gian cần được công nhận vừa là một nguồn lực vừa là một yếu tố xảy ra bất bình đẳng, kêu gọi chính phủ, nhà nghiên cứu và cộng đồng tích hợp công bằng về thời gian vào chiến lược phòng ngừa sa sút trí tuệ.
Nghiên cứu mới cho thấy chính thời gian – lượng thời gian tự do hoặc linh hoạt mà con người thực sự có – là yếu tố quan trọng nhưng thường bị bỏ qua trong sức khỏe não bộ. Ảnh: Shutterstock
