Tại hội nghị khí hậu của Liên Hợp Quốc ở Brazil, trí tuệ nhân tạo (AI) đang được mô tả vừa như một “anh hùng” đáng ca ngợi, vừa như một “kẻ phản diện” cần phải được kiểm soát.
Các công ty công nghệ và một số quốc gia tại hội nghị COP30 đang quảng bá những cách mà AI có thể giúp giải quyết vấn đề nóng lên toàn cầu — vốn chủ yếu do việc đốt nhiên liệu hóa thạch như dầu, khí đốt và than đá. Họ cho rằng công nghệ này có thể làm nhiều việc, từ tăng hiệu quả của lưới điện, giúp nông dân dự báo thời tiết, theo dõi các loài di cư dưới biển sâu cho đến thiết kế cơ sở hạ tầng có khả năng chống chịu thời tiết cực đoan.
Tuy nhiên, các nhóm khí hậu đang lên tiếng cảnh báo về tác động môi trường ngày càng tăng của AI, với nhu cầu điện và nước khổng lồ để vận hành các trung tâm dữ liệu. Họ cho rằng nếu AI bùng nổ không kiểm soát, thế giới sẽ càng lệch xa các mục tiêu giảm nóng toàn cầu theo Thỏa thuận Paris 2015.
“AI hiện nay là một con thú hoàn toàn không được quản lý trên toàn thế giới,” Jean Su, giám đốc công bằng năng lượng tại Trung tâm Đa dạng Sinh học, nhận định.
Ở chiều ngược lại, Adam Elman, giám đốc bền vững của Google, xem AI là “một công cụ hỗ trợ thực sự,” và là thứ đang tạo ra tác động rõ rệt.
Điều cả hai phía đồng ý là: AI sẽ không biến mất.
Michal Nachmany, nhà sáng lập Climate Policy Radar — đơn vị vận hành các công cụ AI để theo dõi các vấn đề như kế hoạch khí hậu của các quốc gia và các quỹ hỗ trợ các nước đang phát triển chuyển sang năng lượng xanh như điện mặt trời và điện gió — cho biết có “sự quan tâm không thể tin nổi” dành cho AI tại COP30.
“Mọi người cũng có phần sợ hãi,” Nachmany nói. “Tiềm năng thì khổng lồ, và rủi ro cũng khổng lồ.”
Nhiều phiên thảo luận về AI
AI đã trở thành chủ đề phổ biến hơn tại Liên Hợp Quốc so với vài năm trước, theo Nitin Arora, người đứng đầu Trung tâm Đổi mới Toàn cầu của Công ước Khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu — khuôn khổ cho các cuộc đàm phán khí hậu quốc tế.
Trung tâm này được thành lập tại COP26 ở Glasgow để thúc đẩy các ý tưởng và giải pháp có thể triển khai trên quy mô lớn. Arora cho biết đến nay, các ý tưởng nổi bật nhất đều liên quan đến AI.
Hãng tin AP thống kê có ít nhất 24 phiên họp liên quan đến AI trong tuần đầu tiên của hội nghị tại Brazil. Chúng bao gồm AI giúp các thành phố lân cận chia sẻ năng lượng, dự báo điểm nóng tội phạm rừng, và lễ trao giải AI vì Hành động Khí hậu đầu tiên — dành cho một dự án AI về tình trạng khan hiếm nước và biến động khí hậu tại Lào.
Johannes Jacob, nhà khoa học dữ liệu trong phái đoàn Đức, cho biết ứng dụng mẫu mà anh đang phát triển — NegotiateCOP — có thể giúp các quốc gia có đoàn đàm phán nhỏ như El Salvador, Nam Phi, Bờ Biển Ngà và một số nước ASEAN xử lý hàng trăm tài liệu chính thức tại COP.
Kết quả là “tạo sân chơi bình đẳng hơn trong đàm phán,” anh nói.
Trong một phiên tọa đàm, đại diện của các tập đoàn AI lớn như Google và Nvidia đã nói về cách AI có thể giải quyết các vấn đề trong ngành năng lượng. Đại diện Google nhấn mạnh “sự cần thiết phải làm điều đó một cách có trách nhiệm” nhưng từ chối bình luận thêm.
Giám đốc bền vững của Nvidia, Josh Parker, gọi AI là “nguồn lực tốt nhất mà bất cứ ai trong chúng ta có thể có.”
“AI mang tính phổ biến hóa rất mạnh,” Parker nói. “Nếu bạn nghĩ về công nghệ khí hậu, biến đổi khí hậu và tất cả thách thức bền vững mà chúng ta đang cố giải quyết tại COP — thử hỏi có thách thức nào không được giải quyết nhanh hơn và tốt hơn với nhiều trí tuệ hơn?”
Công chúa Abze Djigma của Burkina Faso gọi AI là “một đột phá trong số hóa” mà bà tin sẽ còn quan trọng hơn nữa trong tương lai.
Bjorn-Soren Gigler, chuyên gia cao cấp về chuyển đổi số và xanh của Ủy ban châu Âu, đồng ý nhưng lưu ý rằng AI “thường được xem như con dao hai lưỡi,” với cơ hội lớn nhưng cũng có nhiều lo ngại về đạo đức và môi trường.
Bùng nổ AI làm dấy lên lo ngại
Việc huấn luyện và vận hành các mô hình AI phụ thuộc vào các trung tâm dữ liệu tiêu tốn năng lượng, góp phần phát thải khí nhà kính do nhu cầu điện khổng lồ. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã theo dõi sự bùng nổ tiêu thụ năng lượng từ các trung tâm dữ liệu, đặc biệt ở Mỹ.
Theo IEA, mức tiêu thụ điện của các trung tâm dữ liệu đã tăng khoảng 12% mỗi năm kể từ 2017 — nhanh gấp hơn bốn lần tốc độ tăng tiêu thụ điện toàn cầu.
Tác động môi trường từ AI — cụ thể là hoạt động của các trung tâm dữ liệu — cũng bao gồm việc sử dụng lượng nước khổng lồ tại các bang khan hiếm nước, theo Jean Su, giám đốc công bằng năng lượng tại Trung tâm Đa dạng Sinh học. Bà Su, người nghiên cứu cách làn sóng xây dựng trung tâm dữ liệu đe dọa mục tiêu khí hậu của Mỹ, cho rằng các hoạt động này sẽ làm tăng lượng phát thải quốc gia của Mỹ — quốc gia phát thải lớn nhất trong lịch sử.
Các nhóm môi trường tại COP30 đang thúc đẩy các quy định nhằm giảm dấu chân môi trường của AI, chẳng hạn yêu cầu kiểm tra lợi ích công đối với các trung tâm dữ liệu mới và yêu cầu sử dụng 100% năng lượng tái tạo tại chỗ cho các trung tâm này.
“COP không thể chỉ xem AI như một giải pháp công nghệ,” bà Su nói. “Họ phải hiểu các hệ quả khí hậu sâu sắc của nó.”
Các hộp giấy xếp thành hình Tháp Eiffel với dòng chữ “1,5 độ C bị đe dọa” tại Hội nghị khí hậu COP 30 ở Brazil. Ảnh: AP
