Mặt trăng tròn lớn nhất năm 2025, thường được gọi là “siêu trăng”, sẽ mọc vào thứ Tư, ngày 5/11, thắp sáng bầu trời đêm bằng ánh sáng rực rỡ. Trăng tròn tháng 11 sẽ là mặt trăng gần Trái Đất nhất và sáng nhất trong năm nay.
Lúc 5:30 chiều giờ miền Đông (tức 4:30 sáng sớm 6/11 giờ Việt Nam), mặt trăng sẽ đạt điểm gần Trái Đất nhất trong năm — được gọi là cận điểm — ở khoảng cách 356.833 km. Tuy nhiên, 9 giờ 11 phút trước thời điểm này, mặt trăng chính thức đạt pha tròn.
Dù trăng tròn về mặt lý thuyết chỉ xảy ra trong khoảnh khắc, khoảnh khắc đó gần như không thể nhận ra bằng mắt thường, và trong khoảng một ngày trước và sau, hầu hết mọi người vẫn xem mặt trăng gần-tròn là “trăng tròn” vì phần tối rất nhỏ và thay đổi rất chậm, khó nhận ra bằng mắt thường.
Vì vậy, khi bạn ngắm trăng vào tối thứ Tư, hãy nhớ rằng: bạn không nhìn thấy mặt trăng “tròn” hoàn toàn, mà là trăng khuyết dần (waning gibbous), đã qua thời điểm tròn đầy nhiều giờ.
Lớn hơn, sáng hơn?
Nhiều báo thường mô tả đây là hiện tượng đặc biệt hiếm gặp. Nghe thấy từ “siêu” gắn với trăng, mọi người vội ra ngoài ngắm rồi nghĩ rằng mình vừa chứng kiến sự kiện vũ trụ hiếm có.
Dù đúng là “trăng tròn lớn nhất năm 2025”, sự thay đổi khoảng cách của mặt trăng không thực sự dễ nhận thấy bằng mắt thường. Mặt trăng đến cận điểm (perigee) mỗi tháng một lần (thỉnh thoảng hai lần), nhưng đúng là lần này là gần nhất trong năm 2025. Năm sau, vào 31/5, trăng tròn sẽ trùng với viễn điểm (apogee) — điểm xa nhất khỏi Trái Đất — và nó sẽ trông nhỏ hơn khoảng 14%.
Ngoài ra còn có thống kê thường được nhắc đến: trăng sáng hơn 30% so với bình thường. Nhưng điều này thực tế chỉ tương đương chênh lệch 0,2 đến 0,3 độ sáng (magnitude) — hầu như không thể nhận ra bằng mắt.
Tất nhiên, nhiều người sẽ thấy Mặt Trăng gần hơn bình thường và trông lớn hơn. Điều này đặc biệt đúng khi mặt trăng ở gần đường chân trời, nơi hiệu ứng quang học “ảo giác mặt trăng” luôn xuất hiện. Lần siêu trăng này sẽ càng khiến hiệu ứng đó mạnh hơn.
Thủy triều lớn
Ngoài ra, việc trăng tròn trùng với cận điểm sẽ tạo ra biên độ thủy triều cao thấp rất lớn. Nếu có bão biển vào thời điểm này, nguy cơ ngập lụt ven biển khi triều lên sẽ tăng mạnh; ngược lại, gió mạnh đẩy nước ra xa bờ có thể khiến mực nước lúc triều xuống cực thấp.
Hiện tượng này gọi là “triều cường cận điểm” (perigean spring tide) — từ “spring” trong tiếng Anh nghĩa là “bật lên”, không liên quan đến mùa xuân. Triều cường xảy ra khi trăng ở pha tròn hoặc trăng non, khi Mặt Trời, Trái Đất và Mặt Trăng gần như thẳng hàng. “Triều kém” (neap tide) xảy ra khi trăng ở pha bán nguyệt, lúc đó lực thủy triều của Mặt Trăng và Mặt Trời triệt tiêu nhau phần nào.
Lực thủy triều giảm theo lập phương của khoảng cách. Trăng tròn tháng này gần hơn 12,2% so với trăng tròn ở viễn điểm vào tháng 5 năm tới, vì vậy lực thủy triều sẽ mạnh hơn khoảng 46%.
Tuy nhiên, thời điểm thủy triều cao nhất không trùng chính xác với thời điểm trăng cận điểm, mà thường trễ 1–2 ngày, tùy khu vực.
Quá nhiều “siêu trăng”?
Nếu tiêu chí “siêu” đơn giản chỉ là mặt trăng ở điểm gần Trái Đất nhất, thì cái tên này có phần bị lạm dụng. Trăng đến cận điểm mỗi tháng, đôi khi hai lần. Hiện nay, trăng tròn gần trước và sau thời điểm trăng tròn trùng cận điểm cũng được gọi là siêu trăng. Năm nay, trăng tròn tháng trước vào ngày 6/10 (Trăng Thu hoạch) được coi là “siêu”, và trăng 4/12 cũng vậy. Một số năm khác có bốn siêu trăng, và trong giai đoạn 2029–2033 mỗi năm có năm siêu trăng!
Vậy sao không có “siêu trăng bán nguyệt”? Ví dụ: ngày 24/2/2026, trăng bán nguyệt sẽ cách cận điểm chưa đầy 11 giờ — nhưng chẳng ai hào hứng với “siêu trăng nửa vầng”.
Nhà vật lý thiên văn nổi tiếng Neil deGrasse Tyson từng nói rất hóm hỉnh: “Xét tổng thể, chút tăng kích thước bề ngoài của Mặt Trăng có thực sự quan trọng? Ví dụ, chuyển pizza 14 inch thành pizza 15 inch, bạn có gọi đó là ‘Siêu pizza’ không?”
Siêu trăng mọc phía trên Paris ngày 7/10/2025. Ảnh: Getty Images
