Các quan chức kinh tế cấp cao của Mỹ và Trung Quốc đã kết thúc ngày đàm phán đầu tiên tại Kuala Lumpur hôm thứ Bảy, và người phát ngôn Bộ Tài chính Mỹ mô tả cuộc trao đổi là “rất mang tính xây dựng.”
Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang nỗ lực tránh để chiến tranh thương mại leo thang và đảm bảo cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra vào tuần tới.
Các cuộc đàm phán bên lề Hội nghị Cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) sẽ vạch ra lộ trình sau khi ông Trump đe dọa áp thuế mới 100% lên hàng hóa Trung Quốc và các biện pháp hạn chế thương mại khác, bắt đầu từ ngày 1 tháng 11, nhằm đáp trả việc Bắc Kinh mở rộng kiểm soát xuất khẩu đối với nam châm và khoáng sản đất hiếm.
Những động thái gần đây — bao gồm việc Washington mở rộng danh sách đen xuất khẩu để bao trùm thêm hàng nghìn doanh nghiệp Trung Quốc — đã làm gián đoạn thỏa thuận đình chiến thương mại mong manh được Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer và Phó Thủ tướng Trung Quốc He Lifeng dày công xây dựng qua bốn vòng đàm phán kể từ tháng 5.
Ông Hà mỉm cười và vẫy tay với phóng viên nhưng không đưa ra bình luận khi đoàn Trung Quốc rời tòa tháp Merdeka 118 — tòa nhà cao thứ hai thế giới — nơi diễn ra cuộc họp. Trưởng đoàn đàm phán thương mại Trung Quốc Li Chenggang cũng tham gia cuộc gặp.
Về cuộc đàm phán, người phát ngôn Bộ Tài chính Mỹ cho biết: “Cuộc thảo luận rất mang tính xây dựng, và chúng tôi kỳ vọng sẽ tiếp tục vào sáng mai.”
Chính phủ Malaysia cùng hai phái đoàn Mỹ và Trung Quốc không tiết lộ chi tiết nào về cuộc gặp cũng như kế hoạch họp báo sau đó.
Các vấn đề trọng tâm
Ba quan chức Bessent, Greer và He Lifeng sẽ tìm cách mở đường cho cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập vào thứ Năm tới tại Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc — một cuộc đối thoại then chốt có thể xoay quanh khả năng tạm hoãn một số biện pháp thuế, kiểm soát công nghệ và việc Trung Quốc mua đậu nành của Mỹ.
Trước khi khởi hành sang châu Á, ông Trump cho biết trong chuyến thăm này, ông sẽ nêu vấn đề người nông dân Mỹ bị ảnh hưởng bởi việc Trung Quốc ngừng nhập khẩu đậu nành Mỹ, cũng như tình hình Đài Loan — hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền. Ông nhấn mạnh không có kế hoạch thăm Đài Loan.
“Chúng tôi có rất nhiều điều để trao đổi với Chủ tịch Tập, và ông ấy cũng vậy. Tôi nghĩ cuộc gặp sẽ diễn ra tốt đẹp,” ông Trump nói.
Tổng thống Mỹ rời Washington tối thứ Sáu cho chuyến công du năm ngày tới Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc — chuyến đi dài nhất ra nước ngoài kể từ khi nhậm chức hồi tháng 1.
Trên chuyên cơ Không lực Một, ông nói với các phóng viên rằng ông cũng muốn Trung Quốc giúp Washington trong việc xử lý quan hệ với Nga.
Cân bằng mong manh
Theo ông Josh Lipsky, Chủ tịch phụ trách kinh tế quốc tế tại Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council) ở Washington, trước tiên các quan chức Bessent, Greer và He Lifeng phải tìm cách hạ nhiệt tranh chấp về kiểm soát xuất khẩu công nghệ của Mỹ và các biện pháp hạn chế đất hiếm của Trung Quốc — điều mà Washington muốn Bắc Kinh rút lại.
“Tôi không chắc Trung Quốc có thể đồng ý điều đó. Đó là đòn bẩy chính mà họ đang nắm giữ,” ông Lipsky nhận định.
Một số thông báo quan trọng có thể được ông Trump công bố khi ông đến thủ đô Malaysia vào Chủ nhật.
“Chúng ta sẽ không biết liệu Bắc Kinh có thành công trong việc đối trọng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ bằng những hạn chế của riêng họ hay không — hoặc liệu họ có khiến căng thẳng leo thang thêm một vòng nữa — cho đến khi Trump và Tập gặp nhau,” ông Scott Kennedy, chuyên gia kinh tế Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nói.
“Nếu hai bên đạt được thỏa thuận, nước cờ này sẽ được xem là thành công. Còn nếu không, mọi người nên chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ hơn.”
Thế mạnh đất hiếm
Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang tìm cách tránh quay lại vòng xoáy áp thuế ba con số.
Cuộc gặp đầu tiên giữa Bessent, Greer và He Lifeng tại Geneva hồi tháng 5 đã mang lại thỏa thuận đình chiến 90 ngày, giúp thuế nhập khẩu giảm mạnh — còn khoảng 55% từ phía Mỹ và 30% từ phía Trung Quốc — đồng thời nối lại dòng chảy thương mại của nam châm. Thỏa thuận này được gia hạn trong các cuộc họp tiếp theo ở London và Stockholm, và dự kiến hết hạn vào ngày 10 tháng 11.
Tuy nhiên, “lệnh đình chiến” mong manh bắt đầu rạn nứt vào cuối tháng 9, khi Bộ Thương mại Mỹ mở rộng danh sách đen xuất khẩu, tự động bổ sung các công ty có trên 50% cổ phần thuộc sở hữu của những doanh nghiệp đã bị liệt kê — qua đó cấm xuất khẩu thêm hàng nghìn công ty Trung Quốc.
Đáp lại, Trung Quốc công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm trên phạm vi toàn cầu vào ngày 10/10, nhằm ngăn chúng được sử dụng trong hệ thống quân sự.
Bessent và Greer chỉ trích động thái này của Bắc Kinh là “âm mưu chiếm đoạt chuỗi cung ứng toàn cầu,” đồng thời tuyên bố Mỹ và các đồng minh sẽ không chấp nhận các hạn chế đó. Chính quyền Trump cũng cân nhắc nâng mức phản ứng, với các biện pháp hạn chế mới nhắm vào hàng loạt sản phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc, từ máy tính xách tay đến động cơ phản lực.
Căng thẳng tiếp tục leo thang hôm thứ Sáu khi chính quyền Trump công bố mở cuộc điều tra thuế quan mới đối với “việc Trung Quốc dường như không tuân thủ” các điều khoản của thỏa thuận thương mại “Giai đoạn Một” ký năm 2020 — thỏa thuận từng giúp chấm dứt chiến tranh thương mại trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump.
Phó Thủ tướng Trung Quốc He Lifeng (áo xám nhạt) đến dự cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 25/10/2025. Ảnh: Reuters
