Y tá Rod Salaysay sử dụng đủ loại “nhạc cụ” trong bệnh viện: nhiệt kế, ống nghe – và đôi khi là cây guitar của anh.
Tại khu hồi phục của Bệnh viện UC San Diego Health, Salaysay giúp bệnh nhân giảm đau sau phẫu thuật. Bên cạnh thuốc men, anh còn chơi nhạc theo yêu cầu, đôi khi vừa đàn vừa hát. Danh mục bài hát của anh trải dài từ dân ca Anh – Tây Ban Nha đến bản Minuet Sol Trưởng và các ca khúc nổi tiếng trong phim như Somewhere Over the Rainbow.
Bệnh nhân thường mỉm cười hoặc gật đầu theo nhịp. Salaysay thậm chí nhận thấy các chỉ số sinh tồn của họ thay đổi – như nhịp tim và huyết áp giảm – và một số người còn xin dùng ít thuốc giảm đau hơn.
“Trong bệnh viện, người ta thường rơi vào vòng luẩn quẩn của lo lắng – đau đớn – căng thẳng,” anh nói, “nhưng âm nhạc có thể giúp phá vỡ vòng đó.”
Salaysay là “ban nhạc một người”, nhưng anh không đơn độc. Trong hai thập niên qua, các buổi biểu diễn trực tiếp và bản thu âm đã dần trở thành một phần quen thuộc trong bệnh viện và phòng khám, khi ngày càng nhiều nghiên cứu chứng minh âm nhạc có thể giúp giảm đau.
Mối liên hệ giữa âm nhạc và cảm nhận đau đớn
Sức mạnh chữa lành của âm nhạc nghe có vẻ tự nhiên, bởi nó ăn sâu trong văn hóa loài người. Nhưng khoa học về việc liệu và bằng cách nào âm nhạc làm dịu cơn đau – hay còn gọi là “giảm đau do âm nhạc” (music-induced analgesia) – mới chỉ bắt đầu được chú ý.
Không ai cho rằng một bài hát vui có thể xóa bỏ hoàn toàn cơn đau nặng. Nhưng nhiều nghiên cứu gần đây, đăng trên tạp chí Pain và Scientific Reports, cho thấy nghe nhạc có thể làm giảm cảm nhận về đau hoặc tăng khả năng chịu đựng của con người.
Điều quan trọng nhất dường như là bệnh nhân – hoặc người thân – tự chọn bài nhạc họ yêu thích và lắng nghe có chủ đích, chứ không phải chỉ bật lên như tiếng nền.
“Đau là một trải nghiệm vô cùng phức tạp,” nhà tâm lý học Adam Hanley (Đại học Florida) nói. “Nó bao gồm cả cảm giác vật lý, những suy nghĩ và phản ứng cảm xúc của chúng ta về cảm giác đó.”
Hai người có cùng bệnh hoặc chấn thương có thể cảm thấy mức độ đau rất khác nhau – hoặc chính một người cũng có thể cảm nhận cơn đau khác đi tùy từng ngày.
Đau cấp tính xảy ra khi các thụ thể đau trong cơ thể – như khi tay chạm vào bếp nóng – gửi tín hiệu đến não. Trong khi đó, đau mãn tính thường liên quan đến những thay đổi lâu dài trong cấu trúc hoặc hoạt động của não, khiến nó nhạy cảm hơn với tín hiệu đau.
“Cảm giác đau được não diễn giải và khuếch đại hoặc giảm bớt,” bác sĩ Gilbert Chandler tại Phòng khám Chỉnh hình Tallahassee cho biết.
Các nhà nghiên cứu biết rằng âm nhạc có thể đánh lạc hướng sự chú ý khỏi cơn đau, làm giảm cảm giác. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy nghe nhạc yêu thích có tác dụng mạnh hơn nghe podcast.
“Âm nhạc khiến ta tập trung vào thứ khác ngoài cơn đau – nhưng nó không chỉ đơn giản là sự phân tán,” nhà tâm lý học Caroline Palmer (Đại học McGill) nói.
Theo bà, các nhà khoa học vẫn đang khám phá các đường dẫn thần kinh mà âm nhạc kích hoạt.
“Gần như toàn bộ não bộ đều hoạt động khi ta hòa mình vào âm nhạc,” chuyên viên trị liệu âm nhạc Kate Richards Geller ở Los Angeles cho biết. “Điều đó thay đổi cách chúng ta cảm nhận cơn đau – cũng như cảm giác cô lập và lo lắng đi kèm với nó.”
Loại nhạc nào hiệu quả nhất?
Ý tưởng dùng nhạc thu âm để giảm đau khi làm thủ thuật nha khoa xuất hiện từ cuối thế kỷ 19, trước cả khi có thuốc gây tê cục bộ. Ngày nay, các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu xem điều kiện nào khiến âm nhạc phát huy tác dụng tốt nhất.
Một nghiên cứu tại Đại học Erasmus Rotterdam (Hà Lan) trên 548 người tham gia cho thấy việc nghe năm thể loại nhạc – cổ điển, rock, pop, urban và electronic – đều giúp họ chịu đựng cơn đau cấp tính lâu hơn.
Không có thể loại nào thắng tuyệt đối, nhưng “càng nghe thể loại nhạc mà họ thích, họ càng chịu đau tốt hơn,” đồng tác giả Emy van der Valk Bouman cho biết. “Nhiều người nghĩ nhạc cổ điển sẽ giúp họ nhiều hơn, nhưng thực tế, điều tốt nhất lại chính là âm nhạc mà bạn yêu thích.”
Lý do chính xác vẫn chưa rõ, nhưng có thể vì những bài hát quen thuộc kích hoạt nhiều ký ức và cảm xúc hơn.
Việc được quyền chọn nhạc cũng là yếu tố then chốt, theo Claire Howlin (Đại học Trinity College Dublin), người là đồng tác giả một nghiên cứu cho thấy cho phép bệnh nhân chọn bài hát giúp họ tăng khả năng chịu đau.
“Với người mắc bệnh mãn tính, đó là một trong số ít thứ họ có thể kiểm soát – và nó mang lại cho họ cảm giác chủ động,” bà nói.
Lắng nghe chủ động – liều thuốc không tác dụng phụ
Hanley, nhà tâm lý học ở Florida, cũng đồng tác giả một nghiên cứu sơ bộ gợi ý rằng việc nghe nhạc tập trung hằng ngày có thể giảm đau mãn tính.
“Âm nhạc kích hoạt nhiều vùng khác nhau trong não,” ông nói, “nên nó mang lại cảm xúc tích cực, giúp tâm trí tạm quên cơn đau.”
Đó là một “liều thuốc” đơn giản, không tác dụng phụ, theo nhiều bác sĩ.
Ca sĩ nhạc jazz Cecily Gardner ở California cho biết cô từng dùng âm nhạc để vượt qua cơn bệnh nặng và hát cho bạn bè đang chịu đau.
“Âm nhạc giúp giảm căng thẳng, gắn kết con người,” cô nói, “và đưa bạn đến một nơi tốt đẹp hơn.”
Y tá Rod Salaysay sử dụng đủ loại “nhạc cụ” trong bệnh viện để giúp bệnh nhân giảm đau. Ảnh: AP
