Mỹ đã khiến kế hoạch áp dụng mức phí carbon toàn cầu đầu tiên cho ngành vận tải biển bị đình trệ, khi cuộc họp quốc tế về hàng hải kết thúc hôm thứ Sáu mà không đạt được thỏa thuận nào.
Đầu năm nay, sau nhiều tháng đàm phán, các quốc gia hàng hải lớn nhất thế giới đã thống nhất một bộ quy định nhằm áp thuế khí thải carbon đối với ngành vận tải biển. Giai đoạn tiếp theo — thông qua quy định chính thức — dự kiến sẽ diễn ra như một bước thủ tục tại cuộc họp của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) ở London tuần này.
Tuy nhiên, dưới sức ép mạnh mẽ từ Tổng thống Trump, cùng với Saudi Arabia và một số quốc gia khác, các đại biểu đã quyết định hoãn việc bỏ phiếu thêm một năm. Trong thời gian đó, các nước sẽ tiếp tục đàm phán để đạt được đồng thuận.
Diễn biến này cho thấy tầm ảnh hưởng của ông Trump — người gần đây gọi biến đổi khí hậu là “trò lừa bịp” — đang lan rộng đến cả các chính sách toàn cầu về chống biến đổi khí hậu.
“Trước sức ép chính trị, quá nhiều chính phủ đã chọn thỏa hiệp thay vì công lý khí hậu, qua đó bỏ rơi những quốc gia đang gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của khủng hoảng khí hậu,” bà Emma Fenton, Giám đốc cao cấp phụ trách ngoại giao khí hậu tại tổ chức Opportunity Green (Anh), phát biểu.
Chính quyền Trump nhanh chóng ăn mừng
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ca ngợi kết quả này là “một chiến thắng lớn nữa” cho ông Trump.
“Nhờ vào sự lãnh đạo của ông ấy, Mỹ đã ngăn chặn được một khoản thuế khổng lồ của Liên Hợp Quốc, vốn sẽ đánh vào người tiêu dùng Mỹ để tài trợ cho những dự án khí hậu cấp tiến,” Rubio viết trên nền tảng X. “Chúng ta sẽ tiếp tục dẫn đầu và đặt nước Mỹ lên hàng đầu.”
Trước đó, ông Trump đã kêu gọi các quốc gia bỏ phiếu “Không”, khi đăng trên mạng xã hội Truth Social rằng “Mỹ sẽ không chấp nhận thứ thuế lừa đảo xanh toàn cầu này đối với ngành vận tải biển.” Washington thậm chí còn đe dọa áp thuế trả đũa, hạn chế visa và tăng phí cảng đối với các nước ủng hộ kế hoạch.
Saudi Arabia, sau khi tuyên bố phản đối mọi loại thuế toàn cầu đối với khí thải vận tải biển, đã đề nghị hoãn cuộc họp thêm một năm — và hơn một nửa các quốc gia đồng ý.
Tổng thư ký IMO Arsenio Dominguez cho biết trong cuộc họp báo sau sự kiện: “Tình hình địa chính trị hiện nay khiến chúng tôi khó đạt được tiến triển trong một số vấn đề nhất định.”
Nỗ lực toàn cầu cứu hành tinh tiếp tục gặp khó khăn
Quyết định tại London lần này tương tự thất bại của hiệp ước chống ô nhiễm nhựa toàn cầu hồi mùa hè, khi Mỹ và Saudi Arabia phản đối mọi giới hạn về sản xuất nhựa.
Hội nghị thượng đỉnh khí hậu lớn nhất thế giới, COP30, sẽ diễn ra vào tháng 11 tại Belém, Brazil. Ông Ralph Regenvanu, Bộ trưởng Biến đổi khí hậu của quốc đảo Vanuatu, cho biết con đường đến Belém “sẽ khó khăn hơn.”
“Việc IMO không thông qua khuôn khổ này là một thất bại trong nỗ lực hành động quyết liệt trước biến đổi khí hậu,” ông nói. “Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng luật pháp quốc tế đang đứng về phía mình và sẽ tiếp tục chiến đấu vì người dân và hành tinh.”
Phát thải từ vận tải biển tiếp tục tăng
Tuổi thọ trung bình của tàu hàng lớn là khoảng 25 năm, vì vậy ngành này cần thay đổi và đầu tư ngay từ bây giờ để cắt giảm phát thải. Phần lớn tàu hiện nay sử dụng dầu nặng, thải ra CO₂ và nhiều chất ô nhiễm khác khi đốt cháy.
Phòng Thương mại Hàng hải Quốc tế, đại diện cho hơn 80% đội tàu thương mại toàn cầu, đã ủng hộ việc thông qua quy định. Tổng thư ký Thomas Kazakos cho biết họ “thất vọng” vì ngành công nghiệp cần sự rõ ràng để có thể đầu tư vào quá trình khử carbon.
Phát thải từ vận tải biển đã tăng trong thập kỷ qua, chiếm khoảng 3% tổng lượng khí thải toàn cầu, khi thương mại mở rộng và các tàu sử dụng lượng nhiên liệu hóa thạch khổng lồ để vận chuyển hàng hóa trên quãng đường dài.
Bộ quy định, được gọi là “Khuôn khổ Net-Zero”, sẽ đặt ra tiêu chuẩn nhiên liệu hàng hải giảm dần lượng khí nhà kính được phép phát thải, đồng thời áp dụng cơ chế định giá — đánh phí với mỗi tấn khí thải vượt giới hạn cho phép — được xem như loại “thuế carbon toàn cầu đầu tiên”.
“Việc trì hoãn khiến ngành vận tải biển rơi vào tình trạng bất định. Tuy nhiên, tuần này cũng cho thấy vẫn có một mong muốn mạnh mẽ làm sạch ngành này, dù phải đối mặt với sự chèn ép từ Mỹ,” bà Alison Shaw, Quản lý IMO tại tổ chức Transport & Environment (Brussels), nói.
IMO đã đặt mục tiêu đưa ngành vận tải biển đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào khoảng năm 2050, và cam kết thúc đẩy việc sử dụng các loại nhiên liệu không phát thải hoặc phát thải thấp.
“Điều quan trọng bây giờ là các quốc gia cần đứng lên và trở lại IMO với tiếng nói mạnh mẽ hơn, dứt khoát hơn — bởi hành tinh và tương lai của ngành vận tải biển không thể chờ đợi,” bà Anaïs Rios, chuyên viên chính sách vận tải biển của tổ chức Seas At Risk, nhấn mạnh.
Nhóm tàu kéo hỗ trợ một tàu container cập cảng tại Cảng Container Quốc tế Manila, Philippines. Ảnh: AP
