Trung Quốc hôm Chủ nhật tuyên bố sẽ không lùi bước trước lời đe dọa áp thuế 100% từ Tổng thống Donald Trump, đồng thời kêu gọi Mỹ giải quyết bất đồng thông qua đàm phán thay vì đe dọa. Đáp lại, Trump thể hiện thái độ ít đối đầu hơn nhưng vẫn giữ nguyên yêu cầu, trong khi Phó Tổng thống JD Vance cảnh báo Bắc Kinh không nên phản ứng quá khích.
“Lập trường của Trung Quốc là nhất quán,” Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố đăng trực tuyến. “Chúng tôi không muốn một cuộc chiến thuế quan, nhưng cũng không sợ hãi trước nó.”
Đây là phản ứng chính thức đầu tiên của Trung Quốc trước lời đe dọa của Trump sẽ tăng thuế nhập khẩu từ Trung Quốc lên 100% vào ngày 1/11, nhằm đáp trả các biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh — những nguyên liệu quan trọng đối với nhiều sản phẩm dân dụng và quân sự.
Chỉ vài giờ sau đó, Trump đăng trên nền tảng Truth Social một thông điệp gửi tới Chủ tịch Tập Cận Bình: “Đừng lo về Trung Quốc, mọi chuyện sẽ ổn thôi!” ông viết. “Ngài Tập đáng kính chỉ vừa có một khoảnh khắc khó khăn. Ông ấy không muốn suy thoái cho đất nước mình, và tôi cũng vậy. Nước Mỹ muốn giúp Trung Quốc, chứ không muốn làm hại!!!”
Giới quan sát cho rằng phát biểu của Trump phần nào nhằm trấn an thị trường tài chính Mỹ trước phiên giao dịch đầu tuần. Chứng khoán Mỹ mở cửa trở lại vào thứ Hai, trong khi thị trường trái phiếu đóng cửa nhân Ngày Columbus. Trước đó, vào thứ Sáu, chỉ số S&P 500 giảm 2,7%, mức giảm mạnh nhất trong khoảng sáu tháng, sau khi Trump đưa ra lời đe dọa áp thuế.
Diễn biến qua lại này đe dọa phá vỡ khả năng tổ chức cuộc gặp giữa Trump và Tập, đồng thời có thể chấm dứt thỏa thuận đình chiến thương mại, vốn từng chứng kiến hai bên áp mức thuế hơn 100% hồi tháng 4.
Phó Tổng thống JD Vance cho biết Trump cam kết bảo vệ sinh kế kinh tế của người dân Mỹ, đồng thời thúc đẩy nền kinh tế tự chủ hơn. Ông nói, việc Trung Quốc “kiểm soát quá nhiều nguồn cung quan trọng đối với Mỹ” là một tình trạng khẩn cấp quốc gia, qua đó biện minh cho động thái áp thuế mạnh tay của Trump.
“Đây sẽ là một vũ điệu tinh tế, và phần lớn sẽ phụ thuộc vào phản ứng của Trung Quốc. Nếu họ phản ứng quá gay gắt, tôi đảm bảo rằng Tổng thống Mỹ có nhiều quân bài hơn Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa,” Vance nói trên chương trình “Sunday Morning Futures” của Fox News.
“Tuy nhiên, nếu họ sẵn sàng ứng xử hợp lý, Donald Trump luôn là một người đàm phán biết lắng nghe. Chúng ta sẽ sớm biết liệu Trung Quốc muốn khởi động một cuộc chiến thương mại, hay muốn đi theo con đường hợp lý hơn. Tôi hy vọng họ chọn lý trí. Dù thế nào, Tổng thống Mỹ vẫn sẽ bảo vệ nước Mỹ,” Vance nói.
Trump kể từ khi nhậm chức hồi tháng 1 đã liên tục nâng thuế nhập khẩu với nhiều đối tác thương mại, nhằm buộc họ nhượng bộ. Tuy nhiên, Trung Quốc là một trong số ít quốc gia không lùi bước, nhờ sức mạnh kinh tế đáng kể.
“Liên tục dùng đe dọa thuế quan cao không phải là cách đúng đắn để hợp tác với Trung Quốc,” Bộ Thương mại Trung Quốc nêu trong bài đăng, được trình bày dưới dạng bốn câu hỏi – trả lời giữa một phát ngôn viên ẩn danh và các hãng truyền thông không nêu tên. Bộ kêu gọi giải quyết bất đồng thông qua đối thoại.
“Nếu phía Mỹ cố chấp tiếp tục hành động của mình, Trung Quốc chắc chắn sẽ có các biện pháp tương ứng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình,” thông báo viết.
Ngoài mức thuế 100%, Trump còn đe dọa áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với “phần mềm trọng yếu”, dù không nói rõ là phần mềm nào.
Cả hai bên đều cáo buộc đối phương phá vỡ tinh thần đình chiến thương mại bằng việc áp thêm các hạn chế mới. Trump viết trên mạng xã hội rằng Trung Quốc đang trở nên “thù địch” và “giữ thế giới làm con tin” bằng cách hạn chế xuất khẩu đất hiếm và nam châm.
Phía Trung Quốc đáp lại rằng Mỹ đã mở rộng danh sách các công ty Trung Quốc bị kiểm soát xuất khẩu, và ban hành nhiều hạn chế mới trong vài tuần qua.
Về vấn đề đất hiếm, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết giấy phép xuất khẩu sẽ vẫn được cấp cho mục đích dân sự hợp pháp, đồng thời lưu ý rằng các khoáng chất này cũng có ứng dụng quân sự. Quy định mới yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin phép chính phủ Trung Quốc nếu sản phẩm của họ có chứa đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc, dù sản phẩm được sản xuất ở đâu.
Trung Quốc hiện chiếm gần 70% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và khoảng 90% công suất tinh chế, khiến quyền tiếp cận nguồn vật liệu này trở thành điểm nóng trong đàm phán thương mại Mỹ – Trung.
Các khoáng chất chiến lược này được dùng trong nhiều sản phẩm — từ động cơ phản lực, hệ thống radar, xe điện, cho tới máy tính xách tay và điện thoại thông minh. Việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đã tác động đến các nhà sản xuất châu Âu, Mỹ và các nước khác.
Bộ Thương mại Trung Quốc cũng chỉ trích Mỹ phớt lờ quan ngại của Trung Quốc khi tiếp tục áp phí cảng mới đối với tàu Trung Quốc từ thứ Ba tới, và tuyên bố sẽ áp dụng biện pháp tương tự đối với tàu Mỹ để đáp trả.
Toàn cảnh cảng container ở thành phố Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: AP
