Joel Mokyr, Philippe Aghion và Peter Howitt đã giành giải Nobel Kinh tế 2025 vì “đã giải thích cơ chế tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới”, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố hôm thứ Hai.
Giải thưởng danh giá này, có tên chính thức là Giải thưởng Khoa học Kinh tế của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển tưởng niệm Alfred Nobel, là giải cuối cùng trong năm nay và trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (1,2 triệu USD).
Mokyr hiện công tác tại Đại học Northwestern (Mỹ), Aghion thuộc Collège de France và Trường Kinh tế London (LSE), còn Howitt đến từ Đại học Brown (Mỹ).
Aghion cho biết ông rất bất ngờ khi nhận được vinh dự này. “Tôi không thể tìm được lời nào để diễn tả cảm xúc của mình,” ông nói qua điện thoại trong cuộc họp báo tại Stockholm, đồng thời chia sẻ rằng ông sẽ dùng tiền thưởng để đầu tư cho phòng thí nghiệm nghiên cứu của mình.
Ba nhà kinh tế được vinh danh vì đã làm sáng tỏ và định lượng hóa khái niệm “hủy diệt mang tính sáng tạo” (creative destruction) — một ý tưởng kinh tế học quan trọng mô tả quá trình mà các đổi mới mang lại lợi ích mới đồng thời thay thế và loại bỏ công nghệ hay doanh nghiệp cũ. Khái niệm này thường gắn liền với nhà kinh tế Joseph Schumpeter, người đã trình bày nó trong cuốn “Chủ nghĩa tư bản, Xã hội chủ nghĩa và Dân chủ” (Capitalism, Socialism and Democracy) xuất bản năm 1942.
Aghion và Howitt đã nghiên cứu sâu hơn về các cơ chế thúc đẩy tăng trưởng bền vững, trong đó có bài báo năm 1992, nơi họ xây dựng một mô hình toán học mô tả “hủy diệt mang tính sáng tạo.”
“Công trình của các nhà khoa học cho thấy tăng trưởng kinh tế không phải là điều hiển nhiên. Chúng ta phải duy trì những cơ chế nền tảng của quá trình ‘hủy diệt mang tính sáng tạo’ để tránh rơi trở lại tình trạng trì trệ,” ông John Hassler, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế, cho biết.
Giải thưởng này có tên chính thức là Giải thưởng Khoa học Kinh tế của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển tưởng niệm Alfred Nobel, được Ngân hàng Trung ương Thụy Điển thành lập và lần đầu tiên được trao vào năm 1969 cho Ragnar Frisch (Na Uy) và Jan Tinbergen (Hà Lan) vì công trình mô hình hóa động lực kinh tế. Anh trai của Tinbergen, Nikolaas Tinbergen, sau đó cũng giành giải Nobel Y học năm 1973.
Dù không nhiều nhà kinh tế học được công chúng biết đến rộng rãi, nhưng một số người đoạt giải khá nổi tiếng gồm Ben Bernanke, cựu Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), cùng Paul Krugman và Milton Friedman.
Kể từ đó, giải thưởng đã được trao 56 lần cho tổng cộng 96 nhà kinh tế học, trong đó chỉ có ba người là phụ nữ.
Những người theo chủ nghĩa “Nobel thuần túy” lưu ý rằng giải Kinh tế về mặt kỹ thuật không phải là một giải Nobel gốc, song nó luôn được trao cùng với các giải khác vào ngày 10/12, kỷ niệm ngày mất của Alfred Nobel năm 1896.
Các giải Nobel về Y học, Vật lý, Hóa học, Hòa bình và Văn học đã được công bố vào tuần trước.
Những giải này được thiết lập theo di chúc của Alfred Nobel, nhà phát minh thuốc nổ và doanh nhân người Thụy Điển, và đã được trao từ năm 1901, ngoại trừ một vài lần gián đoạn do chiến tranh thế giới.
Năm ngoái, giải Nobel Kinh tế được trao cho ba học giả Mỹ là Simon Johnson, James Robinson và Daron Acemoglu vì nghiên cứu mối liên hệ giữa chủ nghĩa thực dân và việc hình thành các thể chế công, qua đó lý giải tại sao một số quốc gia vẫn mắc kẹt trong nghèo đói hàng thập kỷ.
Ba nhà kinh tế được vinh danh bằng giải Nobel vì “đã giải thích cơ chế tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới”. Ảnh: AFP
