Tổng thống Donald Trump tuyên bố đã thu hút được 17 nghìn tỷ USD nhờ thuế quan, cắt giảm thuế thu nhập và những nỗ lực vận động trực tiếp với các CEO, nhà tài chính, ông trùm công nghệ, thủ tướng, tổng thống và các nhà lãnh đạo nước ngoài khác. Theo Trump, khoản đầu tư 17 nghìn tỷ USD này sẽ được dùng để xây dựng nhà máy mới, phát triển công nghệ mới, tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
“Chỉ sau tám tháng tôi trở lại nắm quyền, chúng ta đã có cam kết 17 nghìn tỷ USD đầu tư vào Mỹ,” Trump tuyên bố trong một bài phát biểu gần đây. “Chưa có quốc gia nào từng làm được điều tương tự.”
Tuy nhiên, theo các tuyên bố từ doanh nghiệp, chính phủ nước ngoài và ngay cả trang web của Nhà Trắng, con số này có vẻ bị phóng đại và mang tính suy đoán cao, vượt xa giá trị thực tế. Trang web Nhà Trắng liệt kê tổng đầu tư là 8,8 nghìn tỷ USD, nhưng dường như đã tính cả những cam kết đầu tư được đưa ra dưới thời Joe Biden.
Nhà Trắng không công bố cách Trump tính toán ra con số 17 nghìn tỷ USD, dù đã được yêu cầu nhiều lần. Song vấn đề này không chỉ là lời nói phóng đại — mà còn phản ánh niềm tin của Trump rằng việc sử dụng thuế quan và gây sức ép với doanh nghiệp có thể mang lại kết quả kinh tế thực tế, một chiến lược có thể phản tác dụng nếu không dẫn đến việc tạo thêm việc làm và thu nhập cao hơn.
Theo cuộc thăm dò tháng 9 của AP-NORC, chỉ 37% người trưởng thành ở Mỹ ủng hộ cách Trump điều hành kinh tế, giảm mạnh so với mức đỉnh 56% vào đầu năm 2020 trong nhiệm kỳ đầu tiên — ký ức mà ông vẫn thường nhắc lại khi vận động cử tri.
Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận xét rằng các cam kết đầu tư mà Trump công bố thực sự cho thấy “mức tăng đáng kể,” nhưng chỉ ở quy mô hàng trăm tỷ USD, chứ không phải hàng nghìn tỷ. Ông cảnh báo rằng việc ép buộc các nước đầu tư có thể khiến họ ngần ngại hợp tác với Mỹ trong tương lai.
“Đây là sai lầm về an ninh quốc gia,” Posen nói. “Khi ông biến đồng minh thành ‘thuộc địa’, buộc họ làm điều trái với lợi ích của họ, kết quả nhận được sẽ không như mong đợi.”
Trump đặt cược vào cam kết từ các quốc gia khác
Chính quyền Trump tin rằng thuế quan là công cụ hiệu quả để buộc các quốc gia và tập đoàn quốc tế đầu tư vào Mỹ — điều mà các chính quyền trước chưa làm được. Ông hứa sẽ trực tiếp giám sát việc thực hiện các cam kết này và phân bổ vốn đầu tư bắt đầu từ năm tới để vực dậy thị trường việc làm đang yếu đi.
Nhà Trắng cho biết Nhật Bản sẽ đầu tư 1 nghìn tỷ USD, chủ yếu theo chỉ đạo của Trump; Liên minh châu Âu 600 tỷ USD; Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất 1,4 nghìn tỷ USD trong 10 năm; Qatar 1,2 nghìn tỷ USD; Ả Rập Saudi 600 tỷ USD; Ấn Độ 500 tỷ USD; và Hàn Quốc 450 tỷ USD.
Tuy nhiên, các điều khoản chi tiết của những khoản đầu tư này chưa được công bố đầy đủ và một số con số bị nghi ngờ là “tính toán mơ hồ.” Riêng với Qatar, cam kết 1,2 nghìn tỷ USD cao gấp hơn 5 lần GDP hằng năm của nước này, khiến giới quan sát nghi ngờ tính thực tế.
Hàn Quốc tỏ ra dè dặt sau khi cơ quan nhập cư Mỹ đột kích một nhà máy Hyundai đang xây dựng ở Georgia và bắt giữ một số công dân Hàn Quốc, đồng thời lo ngại khoản đầu tư khổng lồ có thể gây tổn hại đến nền kinh tế nước này.
Với 600 tỷ USD cam kết từ các công ty châu Âu, tài liệu của Liên minh châu Âu cho biết đây chỉ là “sự bày tỏ quan tâm” và “ý định” đầu tư đến năm 2029, chứ không phải thỏa thuận chính thức.
Tác động thực tế vẫn chưa rõ
Đến nay, chưa có dấu hiệu cho thấy đầu tư doanh nghiệp tăng rõ rệt trong tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ. Trong sáu tháng đầu nhiệm kỳ của Trump, đầu tư doanh nghiệp vẫn chiếm khoảng 14% GDP — tương tự giai đoạn trước đại dịch.
Các nhà kinh tế cũng lưu ý rằng Nhà Trắng đếm hai lần và tính cả các khoản đầu tư được công bố từ thời Biden, hoặc những dự án vốn đã nằm trong kế hoạch, như làn sóng đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI).
Ví dụ, Global Foundries được cho là đầu tư 16 tỷ USD, nhưng 13 tỷ USD trong số đó được công bố dưới thời Biden, được hỗ trợ bởi Đạo luật CHIPS và Khoa học năm 2022 cùng các ưu đãi liên bang khác. Tương tự, khoản 200 tỷ USD từ Micron cũng phần lớn bắt nguồn từ thời Biden.
“Thuế quan đóng vai trò lớn”
Quan chức Nhà Trắng cho rằng chính các biện pháp thuế quan mới áp dụng ngày 1/10 đối với tủ bếp, xe tải hạng nặng và dược phẩm đã thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào Mỹ, do lo ngại sẽ bị áp thêm thuế nếu không thực hiện cam kết.
CEO của Pfizer, Albert Bourla, ủng hộ chiến lược này sau khi công ty ông được hoãn thuế ba năm và tuyên bố đầu tư 70 tỷ USD vào Mỹ.
“Tổng thống hoàn toàn đúng,” Bourla nói. “Thuế quan là công cụ mạnh mẽ nhất để thúc đẩy hành động.”
Trump sau đó nhấn mạnh: “Thuế quan đã đóng vai trò lớn.”
Tổng thống Donald Trump phát biểu tại sự kiện công bố các mức thuế quan mới, ngày 2/4/2025, tại Vườn Hồng Nhà Trắng, Washington. Ảnh: AP
