Giá trị vốn hóa thị trường gộp của bảy tập đoàn công nghệ lớn nhất nước Mỹ – thường được gọi là “Bộ Bảy Huy Hoàng” (Magnificent Seven) – đã vượt qua tổng sản lượng kinh tế của Liên minh châu Âu (EU), làm dấy lên lo ngại về bong bóng công nghệ. Tuy định giá đang ở mức cao, nhưng so với thời kỳ bong bóng dot-com, đây có thể là một sự chuyển dịch mang tính cấu trúc.
Tính đến ngày 2/10/2025, bảy gã khổng lồ công nghệ gồm Nvidia, Microsoft, Apple, Alphabet, Amazon, Meta và Tesla có tổng vốn hóa thị trường đạt 20,8 nghìn tỷ USD (17,7 nghìn tỷ euro), vượt GDP của toàn khối EU là 19,4 nghìn tỷ USD (16,5 nghìn tỷ euro). Riêng Nvidia, hiện là công ty giá trị nhất thế giới, đã đạt mức 4,3 nghìn tỷ USD — tương đương quy mô nền kinh tế Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu.
Cột mốc này đang làm dấy lên cuộc tranh luận: Liệu đây là bước ngoặt trong chủ nghĩa tư bản toàn cầu, hay là dấu hiệu sớm của một bong bóng công nghệ mới?
Thế nào là bong bóng công nghệ?
Một bong bóng công nghệ không chỉ được xác định bởi giá trị cao, mà còn bởi sự chênh lệch quá lớn giữa giá thị trường và thực tế kinh tế hoặc nền tảng doanh nghiệp. Nó đặc trưng bởi sự hưng phấn đầu cơ, niềm tin thái quá của nhà đầu tư, và ảo tưởng rằng công nghệ sẽ mang lại lợi nhuận vô hạn, bất kể doanh thu hay mô hình kinh doanh có bền vững hay không.
Nhà kinh tế học Robert Shiller mô tả bong bóng là thời kỳ của “sự lây lan xã hội”, khi những câu chuyện về làm giàu nhanh chóng kích thích đám đông tham gia, đẩy giá lên cao hơn nữa. Nỗi sợ bị bỏ lỡ (FOMO) lấn át khả năng đánh giá rủi ro.
Tương tự, nhà kinh tế Hyman Minsky cho rằng trong giai đoạn hưng phấn, đầu cơ trở thành động lực chủ đạo của thị trường, và giá tài sản thường được biện minh bằng các câu chuyện thay vì dữ liệu. Đến một thời điểm, một cú sốc — kinh tế, pháp lý hay tâm lý — sẽ làm vỡ ảo tưởng đó, kéo theo đợt điều chỉnh mạnh.
Trong lĩnh vực công nghệ, quy luật này thường được khuếch đại bởi sức hấp dẫn của đổi mới, từ bong bóng dot-com cuối thập niên 1990 đến blockchain trong thập niên 2010, và nay có thể là trí tuệ nhân tạo (AI).
“Không phải bong bóng, mà là sự tái định hình chủ nghĩa tư bản”
Jordi Visser, Giám đốc nghiên cứu vĩ mô tại 22V Research, cho rằng gọi đợt tăng giá này là “bong bóng” là đánh giá sai bản chất.
“Để tách AI khỏi khái niệm ‘bong bóng’, ta phải nhận ra rằng đây không phải là cơn sốt đầu cơ, mà là một cuộc chạy đua có tính cấu trúc,” ông nói, viện dẫn việc các chính phủ và tập đoàn đang đầu tư mạnh mẽ vào AI vì an ninh quốc gia và kinh tế.
Theo Visser, AI đang tăng tốc một quá trình tập trung kinh tế kéo dài hàng thập niên, nơi của cải và đổi mới ngày càng dồn vào tay một nhóm nhỏ các công ty hoặc quốc gia.
“Bong bóng khiến mọi người phấn khích; còn tập trung thì bỏ lại phần lớn phía sau,” ông nói.
Dù vậy, tâm lý nhà đầu tư có dấu hiệu bị kéo căng. Lượng vốn đổ vào các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) tập trung vào AI, sự tăng vọt của các cổ phiếu vốn hóa nhỏ liên quan đến AI, và quyền lực ngày càng lớn của vài tập đoàn đầu ngành đều cho thấy rủi ro gia tăng — dù chưa đủ để gọi là bong bóng toàn diện.
Hơn nữa, không phải mọi khoản đầu tư vào AI đều sẽ sinh lời dài hạn. Giống như những cuộc cách mạng công nghệ trước đây, không phải công ty nào cũng sẽ trở thành người chiến thắng. Những “bóng ma” của AOL, BlackBerry hay Yahoo! vẫn là lời nhắc nhở rằng đổi mới có thể nhanh chóng vượt qua những gã khổng lồ đương thời.
Chúng ta có đang sống lại cơn sốt dot-com?
Để trả lời, hãy nhìn vào dữ liệu. Đợt tăng giá hiện nay bắt đầu từ tháng 11/2022, khi OpenAI ra mắt ChatGPT, khơi dậy làn sóng phấn khích mới trong giới công nghệ toàn cầu.
Từ đó đến nay, chỉ trong chưa đầy ba năm, Nasdaq 100 — chỉ số gồm các công ty công nghệ hàng đầu Mỹ — đã tăng 140%.
Dù vậy, con số này vẫn còn khiêm tốn so với bong bóng dot-com, khi Nasdaq 100 từng tăng hơn 500% trong ba năm trước đỉnh điểm tháng 3/2000.
Theo thước đo đó, chúng ta vẫn còn cách xa mức hưng phấn từng định hình giai đoạn bùng nổ công nghệ vào đầu thế kỷ. Dù định giá cổ phiếu đang ở mức cao, nhưng vẫn chưa đến mức cực đoan.
Một trong những chỉ số được sử dụng phổ biến nhất để đánh giá định giá cổ phiếu là tỷ lệ giá trên lợi nhuận dự phóng (P/E dự phóng), so sánh giá cổ phiếu hiện tại của một công ty với lợi nhuận kỳ vọng trong 12 tháng tới.
Xét theo định giá, tỷ lệ P/E kỳ vọng của Bộ Bảy hiện như sau: Nvidia: 33,2; Microsoft: 33,2; Apple: 33,3; Alphabet: 24,8; Amazon: 32,1; Meta: 25,5; Tesla: 220,0
Chỉ riêng Tesla là vượt trội, với P/E 220 — cao nhất trong Nasdaq 100, cùng với Palantir (không nằm trong Bộ Bảy). Nếu loại Tesla ra, định giá của nhóm này thực ra thấp hơn mức trung bình của Nasdaq 100, hiện trên 40 lần lợi nhuận kỳ vọng.
Điều này cho thấy, mặc dù giá đang cao, nhưng chưa đạt mức phi lý như thời kỳ bong bóng dot-com. Đợt tăng giá công nghệ hiện nay vừa phi thường về quy mô, vừa mang tính biểu tượng. Việc bảy công ty có thể cùng lúc vượt qua tổng GDP của cả EU cho thấy cán cân quyền lực kinh tế toàn cầu đang nghiêng mạnh về kỷ nguyên số.
Xét theo các thước đo truyền thống của sự hưng phấn — như giá tăng bùng nổ, định giá phi lý, hay làn sóng đầu tư ồ ạt từ nhà đầu tư cá nhân — thì chu kỳ hiện tại vẫn chưa đạt đến đỉnh điểm như thời bong bóng dot-com. Điều đó có thể khiến một số người yên tâm, nhưng ranh giới giữa chuyển đổi mang tính cấu trúc và một cơn sốt đầu cơ luôn rất mong manh.
Phố Wall như trái tim của nền kinh tế Hoa Kỳ. Ảnh: AP
