Dù là khiêu vũ tango hay chơi đàn guitar, việc tham gia vào các hoạt động sáng tạo có thể làm chậm quá trình lão hóa của não bộ, theo một nghiên cứu được thực hiện trên các vũ công, nhạc sĩ, họa sĩ và người chơi trò chơi điện tử đến từ nhiều quốc gia.
Phân tích này sử dụng “đồng hồ não” — các mô hình đo sự khác biệt giữa tuổi thật và “tuổi não” biểu hiện của một người — nhằm đánh giá liệu các hoạt động sáng tạo có giúp duy trì sự trẻ trung về thần kinh hay không. Ở những vùng não dễ bị ảnh hưởng nhất bởi lão hóa, việc tham gia các hoạt động sáng tạo giúp tăng cường kết nối với những vùng khác của não. Dù các chuyên gia có “bộ não trẻ hơn” so với những người ít kinh nghiệm hơn, thì ngay cả việc học một kỹ năng sáng tạo mới từ đầu cũng mang lại tác dụng chống lão hóa cho não.
Các phát hiện này được công bố ngày 3/10 trên tạp chí Nature Communications.
Âm nhạc và vũ điệu
Những nghiên cứu trước đây cho thấy tham gia các hoạt động sáng tạo có thể giúp não duy trì sự linh hoạt và thúc đẩy sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, chỉ có rất ít công trình tìm hiểu nền tảng sinh học phía sau lợi ích này, hoặc yếu tố nào là động lực chính, theo đồng tác giả nghiên cứu Agustín Ibánez, nhà thần kinh học tại Đại học Adolfo Ibáñez ở Santiago, Chile. “Hiện vẫn thiếu bằng chứng cơ chế rõ ràng,” ông nói.
Để thu hẹp khoảng trống đó, Ibánez và các đồng nghiệp đã xây dựng “đồng hồ não” bằng cách sử dụng dữ liệu hình ảnh thần kinh của 1.240 người tham gia từ 10 quốc gia. Những mô hình học máy này dựa trên mức độ kết nối chức năng — thước đo cho việc các vùng não phối hợp với nhau ra sao — để ước tính tuổi não. Sau đó, nhóm nghiên cứu áp dụng các mô hình này cho 232 người gồm vũ công tango, nhạc sĩ, họa sĩ và người chơi trò chơi điện tử ở nhiều độ tuổi và trình độ khác nhau để tính “khoảng cách tuổi não” — tức chênh lệch giữa tuổi não dự đoán và tuổi thực tế.
Kết quả cho thấy cả bốn loại hình sáng tạo đều giúp làm chậm lão hóa não. Những người có kỹ năng và kinh nghiệm cao hơn trong lĩnh vực của mình thì quá trình lão hóa não diễn ra chậm hơn. Hiệu ứng chống lão hóa mạnh nhất được ghi nhận ở các vũ công tango chuyên nghiệp, có “tuổi não” trung bình trẻ hơn khoảng 7 năm so với tuổi thật. Ibánez cho rằng, sự kết hợp giữa các động tác phức tạp, khả năng phối hợp và lập kế hoạch khiến tango trở thành một trong những hoạt động tốt nhất giúp duy trì sự trẻ trung của não.
Tiếp đó, các nhà khoa học lập bản đồ não để xem liệu sáng tạo có giúp bảo vệ các vùng đặc biệt dễ tổn thương do tuổi tác hay không. Họ nhận thấy tác động lớn nhất xuất hiện ở vùng trán đỉnh (frontoparietal), nơi kiểm soát các chức năng như trí nhớ ngắn hạn và ra quyết định — cũng là khu vực dễ suy giảm nhất khi lão hóa. Ở những người có kinh nghiệm, các kết nối thần kinh mạnh mẽ hơn rõ rệt trong các vùng liên quan đến điều khiển vận động, phối hợp và nhịp điệu.
Trò chơi trí tuệ
Nhóm của Ibánez cũng kiểm tra xem việc học một kỹ năng sáng tạo mới có thể làm chậm quá trình lão hóa não hay không. Họ huấn luyện 24 người chơi StarCraft II, một trò chơi điện tử đòi hỏi tư duy chiến lược. Nhóm đối chứng được hướng dẫn chơi một trò khác mang tính quy tắc nhiều hơn, ít đòi hỏi sáng tạo.
Những người mới chơi StarCraft II vài giờ mỗi tuần đã giảm “tuổi não” của mình, đồng thời cải thiện khả năng chơi game và điểm số trong bài kiểm tra tập trung. Các kết nối thần kinh tăng lên ở những vùng liên quan đến chú ý, nhận diện vật thể và cảm nhận thị giác. Trong khi đó, nhóm đối chứng không ghi nhận thay đổi tương tự. Điều này cho thấy việc học một kỹ năng sáng tạo từ đầu có thể giúp não chống lại sự lão hóa. “Bạn không cần phải là Leonardo da Vinci để hưởng lợi ích này,” Ibánez nói.
Những tác dụng làm chậm tuổi não này có thể xuất phát từ việc tư duy sáng tạo huy động nhiều vùng não hơn so với các bài tập nhận thức thông thường như câu đố hay trò chơi logic, theo Francisca Rodriguez, nhà khoa học nhận thức tại Trung tâm Nghiên cứu Thoái hóa Thần kinh Đức ở Greifswald. Bà cho rằng cũng có khả năng tư duy sáng tạo ít bị tổn thương hơn bởi lão hóa. “Cần thêm nghiên cứu để kiểm chứng giả thuyết này,” bà nói.
Ibánez và các cộng sự cho biết họ sẽ tiếp tục tìm hiểu xem sáng tạo ảnh hưởng thế nào đến các khía cạnh khác của sức khỏe. “Đây là cơ hội lớn để thúc đẩy mối liên kết giữa nghệ thuật và sức khỏe,” ông nói.
Sự phức tạp của điệu tango có thể khiến nó trở thành một trong những hoạt động hiệu quả nhất giúp não duy trì sự trẻ trung. Ảnh: Tempura/Getty
