Trung Quốc đang sản xuất và lắp đặt robot công nghiệp với tốc độ vượt xa bất kỳ quốc gia nào khác, với số lượng nhiều hơn tổng số của tất cả các nước khác cộng lại, trong khi Mỹ đứng ở vị trí thứ ba với khoảng cách khá xa.
Theo báo cáo được Liên đoàn Robot Quốc tế (International Federation of Robotics) – một hiệp hội phi lợi nhuận của các nhà sản xuất robot công nghiệp – công bố hôm thứ Năm, năm ngoái có hơn 2 triệu robot đang hoạt động trong các nhà máy ở Trung Quốc. Chỉ riêng năm ngoái, các nhà máy Trung Quốc đã lắp đặt thêm gần 300.000 robot mới, trong khi các nhà máy Mỹ chỉ lắp đặt 34.000 robot. Thực tế này càng củng cố vai trò thống trị toàn cầu của quốc gia Đông Á này trong lĩnh vực sản xuất.
Không chỉ sử dụng nhiều robot hơn, các nhà máy Trung Quốc cũng đã tiến bộ trong việc tự sản xuất chúng. Chính phủ nước này đã sử dụng vốn công và định hướng chính sách để thúc đẩy doanh nghiệp nội địa trở thành những người dẫn đầu trong lĩnh vực robot và các công nghệ tiên tiến khác như chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo.
Trên phạm vi toàn cầu, robot và trí tuệ nhân tạo ngày càng đóng vai trò nổi bật và làm thay đổi sâ sắc lĩnh vực sản xuất. Robot nhà máy có thể là cánh tay hàn các bộ phận ô tô hoặc kẹp nâng hàng lên băng chuyền. Khi công nghệ giúp tăng hiệu quả, nhiều nhà máy sử dụng ít công nhân hơn hoặc thay đổi vai trò của họ.
Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã triển khai một chiến dịch rộng khắp nhằm đưa nhiều robot hơn vào sản xuất, phát triển ngành sản xuất robot, và kết hợp lĩnh vực này với AI.
Các công ty Trung Quốc hưởng lợi từ chiến lược quốc gia tương tự như cách ngành xe điện và AI của nước này đã phát triển, theo ông Lian Jye Su, chuyên gia phân tích trưởng tại công ty nghiên cứu công nghệ Omdia.
“Đây không phải là sự trùng hợp,” ông Su nói. “Đó là kết quả của nhiều năm đầu tư.”
Việc thúc đẩy tự động hóa nhà máy là yếu tố then chốt giúp Trung Quốc đạt vị thế cường quốc sản xuất toàn cầu. Kể từ năm 2017, mỗi năm các nhà máy ở Trung Quốc đều lắp đặt hơn 150.000 robot, trong khi sản lượng công nghiệp cũng tăng vọt.
Đầu năm nay, các nhà máy Trung Quốc sản xuất gần một phần ba tổng lượng hàng hóa chế tạo của thế giới, nhiều hơn cả Mỹ, Đức, Nhật, Hàn Quốc và Anh cộng lại.
Năm ngoái, số robot lắp đặt giảm ở cả bốn quốc gia đứng sau Trung Quốc về sử dụng robot công nghiệp – Nhật, Mỹ, Hàn Quốc và Đức. Nhật Bản chỉ lắp đặt 44.000 robot, đứng thứ hai.
Từ năm 2015, Bắc Kinh đã ưu tiên hàng đầu việc đưa Trung Quốc trở thành đối thủ toàn cầu trong ngành robot, trong khuôn khổ chiến dịch “Made in China 2025” nhằm giảm nhập khẩu hàng hóa công nghệ cao.
Các ngành công nghiệp Trung Quốc gần như được tiếp cận vô hạn nguồn vốn vay lãi suất thấp từ ngân hàng quốc doanh, được hỗ trợ mua lại đối thủ nước ngoài, nhận tiền trực tiếp từ chính phủ và nhiều hình thức hỗ trợ khác. Năm 2021, chính phủ ban hành chiến lược quốc gia chi tiết để mở rộng việc ứng dụng robot.
“Có thể thấy chiến lược đó đã phát huy hiệu quả; nếu không có chiến lược, một quốc gia luôn bị đặt vào thế bất lợi,” bà Susanne Bieller, tổng thư ký Liên đoàn Robot Quốc tế, nhận xét.
Theo liên đoàn, thị phần của Trung Quốc trong sản xuất robot toàn cầu năm ngoái tăng lên một phần ba, từ mức một phần tư năm 2023. Nhật Bản, vốn là nước dẫn đầu, tụt xuống 29% thị phần từ mức 38% một năm trước đó.
Cho đến trước năm 2024, các nhà máy Trung Quốc vẫn lắp đặt nhiều robot nhập khẩu hơn robot nội địa. Nhưng năm ngoái, gần 60% số robot được lắp đặt tại Trung Quốc là sản phẩm nội địa.
Tổng thể, Trung Quốc hiện có số robot trong nhà máy gấp 5 lần Mỹ.
Số liệu của liên đoàn không tính robot hình người – các mẫu hai chân vẫn chủ yếu ở giai đoạn thử nghiệm. Tuy vậy, nhờ được hỗ trợ, các startup chế tạo robot hình người bùng nổ, cùng hệ sinh thái doanh nghiệp sản xuất linh kiện chuyên biệt như khớp cơ giới.
Startup Unitree Robotics, đặt tại Hàng Châu, cho biết đầu tháng này rằng họ dự định thực hiện chào bán cồ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) vào cuối năm. Robot hình người cơ bản mới nhất của họ có giá khoảng 6.000 USD tại Trung Quốc, chỉ bằng một phần nhỏ so với sản phẩm của Boston Dynamics – nhà sản xuất robot hàng đầu của Mỹ.
Dù vậy, các công ty Trung Quốc vẫn thua kém nước ngoài trong việc chế tạo một số linh kiện then chốt cho robot hình người, như cảm biến và chip. Nhiều linh kiện cao cấp nhất vẫn do các nước có truyền thống lâu năm trong ngành chế tạo robot, như Đức và Nhật, sản xuất.
“Nếu phải lắp ráp một robot hình người hàng đầu, gần như toàn bộ linh kiện sẽ không phải sản phẩm Trung Quốc,” ông Su nói. “Có thể sẽ có một vài linh kiện Trung Quốc, nhưng nhìn chung hệ thống vẫn mang tính quốc tế cao.”
Tuy nhiên, trong lĩnh vực robot công nghiệp, Trung Quốc có nhiều lợi thế: lực lượng lớn thợ điện lành nghề và lập trình viên chuyên về cài đặt robot. Dù vậy, Trung Quốc cũng từng thiếu hụt chuyên gia lắp đặt, khiến lương tăng vọt tới gần 60.000 USD/năm.
Ngoài ra, ngành AI của Trung Quốc cũng tập trung mạnh vào việc sử dụng công nghệ mới để giám sát và tối ưu hóa hiệu suất của từng thiết bị trong nhà máy.
“Các công ty Trung Quốc đang dùng AI để xác định máy nào vận hành tốt, máy nào trục trặc,” ông Cameron Johnson, chuyên gia tư vấn chuỗi cung ứng tại Thượng Hải, nói. Ở ngoài Trung Quốc, ông bổ sung, “người ta chưa coi AI là công cụ sản xuất, ít nhất là chưa theo cách mà Trung Quốc đang làm.”
Xe robot chở hàng nặng trong dây chuyền lắp ráp tại nhà máy ô tô Zeekr ở Ningbo, Trung Quốc. Ảnh: The New York Times
Dây chuyền lắp ráp xe bằng robot tại Hefei, Trung Quốc. Trung Quốc sản xuất và lắp đặt robot công nghiệp với tốc độ vượt xa bất kỳ quốc gia nào. Ảnh: The New York Times
