Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một trong những thách thức lớn và phức tạp toàn cầu mà các nhà lãnh đạo và nhà ngoại giao sẽ thảo luận tại cuộc họp cấp cao thường niên của Liên Hợp Quốc trong tuần này.
Kể từ khi ChatGPT ra mắt cách đây khoảng ba năm, mở màn cho làn sóng bùng nổ AI, công nghệ này với khả năng vượt bậc đã khiến thế giới kinh ngạc. Các công ty công nghệ chạy đua phát triển hệ thống AI tốt hơn, trong khi các chuyên gia liên tục cảnh báo về rủi ro, từ các mối đe dọa sống còn như đại dịch nhân tạo, thông tin sai lệch trên diện rộng cho đến AI vượt ngoài kiểm soát, đồng thời kêu gọi biện pháp phòng vệ.
Việc Liên Hợp Quốc thông qua một kiến trúc quản trị mới là nỗ lực mới nhất và lớn nhất nhằm kiềm chế AI. Các nỗ lực đa phương trước đây, bao gồm ba hội nghị thượng đỉnh về AI do Anh, Hàn Quốc và Pháp tổ chức, chỉ dừng lại ở những cam kết không ràng buộc.
Tháng trước, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua một nghị quyết thành lập hai cơ quan quan trọng về AI — một diễn đàn toàn cầu và một hội đồng khoa học độc lập gồm các chuyên gia — đánh dấu bước ngoặt trong nỗ lực điều phối quản trị AI trên phạm vi toàn cầu.
Hôm thứ Tư, 24/9, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc triệu tập một phiên thảo luận mở về vấn đề này. Một trong những câu hỏi cần giải quyết là: Làm thế nào Hội đồng có thể đảm bảo việc ứng dụng AI một cách có trách nhiệm, tuân thủ luật pháp quốc tế và hỗ trợ các tiến trình hòa bình cũng như ngăn ngừa xung đột?
Ngày thứ Năm, trong khuôn khổ cuộc họp thường niên, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres sẽ chủ trì cuộc họp ra mắt diễn đàn có tên Đối thoại Toàn cầu về Quản trị AI.
Đây sẽ là nơi các chính phủ và các bên liên quan thảo luận về hợp tác quốc tế, chia sẻ ý tưởng và giải pháp. Diễn đàn dự kiến họp chính thức tại Geneva vào năm sau và ở New York vào năm 2027.
Trong khi đó, việc tuyển chọn 40 chuyên gia cho hội đồng khoa học, bao gồm hai đồng chủ tịch — một từ nước phát triển và một từ nước đang phát triển — cũng sẽ sớm được triển khai. Hội đồng này được so sánh với Ban liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) của LHQ và hội nghị COP thường niên.
Các cơ quan mới được coi là “một thắng lợi mang tính biểu tượng.” Đây là “cách tiếp cận toàn diện nhất từ trước đến nay trên phạm vi toàn cầu trong quản trị AI,” Isabella Wilkinson, một nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Chatham House (Anh), viết trong một bài blog.
“Tuy nhiên, trên thực tế, các cơ chế mới có vẻ sẽ khá bất lực,” bà nói thêm, đồng thời đặt câu hỏi liệu bộ máy hành chính cồng kềnh của LHQ có thể điều chỉnh một công nghệ phát triển nhanh như AI hay không.
Trước thềm cuộc họp, một nhóm chuyên gia có ảnh hưởng đã kêu gọi các chính phủ thống nhất về những “lằn ranh đỏ” cho AI và áp dụng trước cuối năm tới, nhấn mạnh công nghệ này cần có những “hàng rào tối thiểu” nhằm ngăn chặn “những rủi ro cấp bách và không thể chấp nhận được.”
Nhóm này, bao gồm các nhân sự cấp cao của OpenAI (hãng tạo ra ChatGPT), phòng thí nghiệm AI DeepMind của Google và công ty phát triển chatbot Anthropic, mong muốn các chính phủ ký một thỏa thuận quốc tế ràng buộc về AI. Họ dẫn chứng rằng thế giới trước đây đã từng thống nhất thông qua các hiệp ước cấm thử hạt nhân, cấm vũ khí sinh học và bảo vệ vùng biển quốc tế.
“Ý tưởng rất đơn giản,” Stuart Russell, giáo sư khoa học máy tính và giám đốc Trung tâm AI Tương thích Con người thuộc Đại học California, Berkeley, nói. “Giống như thuốc hay các nhà máy điện hạt nhân, chúng ta có thể yêu cầu các nhà phát triển chứng minh độ an toàn như một điều kiện để được đưa ra thị trường.”
Russell gợi ý rằng quản trị AI của LHQ có thể giống như cách vận hành của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), một cơ quan liên kết với LHQ, nơi phối hợp với các cơ quan quản lý an toàn của nhiều quốc gia để đảm bảo họ cùng tuân theo một tiêu chuẩn.
Ông cũng cho rằng thay vì ban hành một bộ quy tắc cố định, các nhà ngoại giao có thể xây dựng một “công ước khung” đủ linh hoạt để cập nhật theo các tiến bộ mới nhất của AI.
Cờ Liên Hợp Quốc tung bay tại trụ sở LHQ trong một kỳ họp Đại hội đồng. Ảnh: AP
