Một tòa án liên bang đã ra phán quyết cho phép thành viên Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook tiếp tục giữ chức vụ trong khi bà phản đối nỗ lực sa thải của Tổng thống Donald Trump.
Phán quyết này, nhiều khả năng sẽ bị kháng cáo, là một đòn giáng vào nỗ lực của chính quyền Trump nhằm tăng quyền kiểm soát lên Fed vốn có truyền thống hoạt động độc lập, và là cơ quan điều chỉnh lãi suất ngắn hạn để đạt các mục tiêu do Quốc hội đặt ra về ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm. Quốc hội cũng muốn bảo vệ Fed khỏi các áp lực chính trị hàng ngày.
Thẩm phán liên bang Jia Cobb hôm thứ Ba đã chấp thuận yêu cầu tạm thời của Cook, ngăn cản việc sa thải bà trong khi vụ tranh chấp tiếp tục qua các cấp tòa. Cobb nhận định bà Cook có khả năng thắng trong vụ kiện bà đệ trình cuối tháng trước để hủy bỏ quyết định sa thải.
TT Trump cho biết ông sa thải Cook vào ngày 25/8 dựa trên cáo buộc do một trong những người được ông bổ nhiệm đưa ra rằng bà Cook gian lận thế chấp liên quan đến hai bất động sản bà mua tại Ann Arbor, Michigan và Atlanta năm 2021, trước khi gia nhập Fed. Bà Cook bị cáo buộc nói rằng các bất động sản này là “nơi cư trú chính,” điều này có thể giúp giảm khoản thanh toán ban đầu và lãi suất vay so với việc chúng được coi là nhà thứ hai hoặc tài sản đầu tư.
Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai cho biết: “Tổng thống Trump đã sa thải Lisa Cook một cách hợp pháp vì lý do chính đáng liên quan đến gian lận thế chấp từ vị trí rất nhạy cảm của bà trong Hội đồng Thống đốc Fed. Phán quyết này sẽ không phải là lời cuối cùng về vấn đề này, và chính quyền Trump sẽ tiếp tục nỗ lực khôi phục trách nhiệm và niềm tin vào Fed.”
Tuy nhiên, Cobb cho rằng các cáo buộc trên có khả năng không đủ cơ sở pháp lý để sa thải Cook. Theo luật điều chỉnh Fed, các thống đốc chỉ có thể bị sa thải “vì lý do chính đáng,” và Cobb cho rằng lý do này chỉ áp dụng cho hành vi xảy ra trong thời gian đương nhiệm.
Cobb viết: “Việc sa thải một thành viên Fed chỉ liên quan đến khả năng thực thi hiệu quả và trung thực các nhiệm vụ theo luật định của thành viên Hội đồng, dựa trên các sự kiện xảy ra trong thời gian họ tại nhiệm.” Cobb được Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm.
Phán quyết nhấn mạnh: “Tổng thống Trump chưa đưa ra lý do hợp pháp nào để sa thải Cook.”
Quyết định này có nghĩa bà Cook sẽ có thể tham dự cuộc họp Fed vào ngày 16-17/9, khi Fed dự kiến giảm lãi suất ngắn hạn chủ chốt 0,25 điểm phần trăm xuống mức 4%–4,25%.
Các thống đốc Fed không giống như bộ trưởng nội các, và luật pháp không cho phép tổng thống sa thải họ chỉ vì bất đồng chính sách hoặc muốn thay thế. Tòa án lưu ý rằng Quốc hội đã bảo vệ Fed khỏi áp lực chính trị bằng cách trao cho các thống đốc nhiệm kỳ dài và luân phiên, khiến tổng thống khó có thể bổ nhiệm đa số thành viên Hội đồng trong một nhiệm kỳ.
Luật sư của Cook, Abbe Lowell, cho biết: “Việc cho phép Tổng thống sa thải bất hợp pháp Thống đốc Cook dựa trên những cáo buộc mơ hồ và chưa được chứng minh sẽ đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính và làm suy yếu pháp quyền. Thống đốc Cook sẽ tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ đã tuyên thệ với tư cách thành viên Hội đồng được Thượng viện xác nhận.”
Tòa cũng chỉ đạo Hội đồng Thống đốc Fed và Chủ tịch Jerome Powell “cho phép Cook tiếp tục hoạt động như một thành viên Hội đồng trong thời gian vụ kiện còn đang diễn ra.”
Luật sư Lowell lập luận trong hồ sơ tòa rằng Cook được quyền có một phiên điều trần và cơ hội phản hồi các cáo buộc trước khi bị sa thải nhưng bà không được cung cấp. Tòa đồng ý rằng chính quyền Trump đã không đảm bảo quyền do pháp luật bảo vệ.
Vụ việc có thể trở thành bước ngoặt đối với Cục Dự trữ Liên bang 112 năm tuổi. Chưa tổng thống nào từng cố gắng sa thải một thống đốc Fed trước đây. Các nhà kinh tế ủng hộ ngân hàng trung ương độc lập vì họ có thể thực hiện những chính sách như nâng lãi suất để kiểm soát lạm phát dễ dàng hơn so với các quan chức được bầu.
Nhiều nhà kinh tế lo ngại nếu Fed rơi vào quyền kiểm soát của Nhà Trắng, lãi suất chính có thể duy trì thấp hơn mức nền kinh tế yêu cầu để đáp ứng mong muốn của Trump về vay mượn rẻ hơn. Điều này có thể làm lạm phát tăng nhanh và đẩy lãi suất dài hạn như thế chấp và vay mua ô tô lên cao. Nhà đầu tư có thể yêu cầu lợi suất cao hơn để bù trừ cho lạm phát, làm tăng chi phí vay của chính phủ Mỹ và cả nền kinh tế.
Nếu Trump có thể thay thế Cook, ông có thể chiếm đa số 4-3 trong Hội đồng Thống đốc Fed. Trump đã bổ nhiệm hai thành viên Hội đồng trong nhiệm kỳ đầu tiên và đề cử cố vấn kinh tế Stephen Miran để thay thế Adriana Kugler, một thống đốc Fed khác, khi ông bất ngờ từ chức ngày 1/8.
Tại phiên điều trần hôm qua, 10/9, Ủy ban Ngân hàng Thượng viện đã phê chuẩn việc đề cử cố vấn kinh tế Nhà Trắng Stephen Miran vào Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed), mở đường cho khả năng được toàn thể Thượng viện thông qua. Nếu được thông qua, Miran sẽ chỉ hoàn thành nốt nhiệm kỳ của Kugler, kết thúc vào tháng 1.
Việc đề cử Miran dấy lên lo ngại về tính độc lập của Fed trước chính trị hàng ngày, đặc biệt khi ông cho biết trong một phiên điều trần tuần trước rằng ông sẽ giữ vị trí lãnh đạo Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng trong khi là thành viên Hội đồng Fed, một vị trí kép hiếm gặp. Trước đây, tổng thống từng đề cử nhân viên Nhà Trắng vào hội đồng Fed, nhưng các ứng viên luôn từ bỏ công việc tại Nhà Trắng.
Trump tuyên bố sẽ chỉ bổ nhiệm những người ủng hộ lãi suất thấp vào Fed.
Trump nhiều lần chỉ trích chủ tịch Fed Powell và các thành viên ủy ban điều chỉnh lãi suất của Fed vì không giảm lãi suất ngắn hạn nhanh hơn. Lãi suất hiện tại là 4,3%, sau khi Fed giảm một điểm phần trăm cuối năm ngoái. Trump cho rằng nên giảm về 1,3%, mức mà ít quan chức Fed và các nhà kinh tế ủng hộ.
Powell gần đây cho thấy Fed đang nghiêng về khả năng cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tới.
Cook là người phụ nữ da đen đầu tiên làm thống đốc Fed. Bà từng là học giả Marshall, nhận bằng từ Đại học Oxford và Spelman College, và trước khi gia nhập Hội đồng đã giảng dạy tại Đại học Bang Michigan và Trường Kennedy, Đại học Harvard.
Từ trái sang phải: Michelle Bowman, Phó Chủ tịch phụ trách Giám sát của Hội đồng Thống đốc Fed; Chủ tịch Fed Jerome Powell; và thành viên Hội đồng Thống đốc Lisa Cook, tại cuộc họp mở của Hội đồng Thống đốc Fed, ngày 25/6/2025, tại Washington. Ảnh: AP
