Tổng thống Donald Trump đang tìm kiếm một phán quyết nhanh chóng và dứt khoát từ Tối cao Pháp viện, cho rằng đất nước sẽ ở “bờ vực thảm họa kinh tế” nếu không có các mức thuế nhập khẩu mà ông đã áp đặt đối với cả đối thủ lẫn đồng minh của Mỹ.
Chính quyền đã dùng những từ ngữ gần như tận thế — điều rất hiếm thấy trong hồ sơ gửi lên Tối cao Pháp viện — khi yêu cầu các thẩm phán can thiệp và đảo ngược phán quyết của tòa phúc thẩm cho rằng phần lớn thuế quan của Trump là việc sử dụng bất hợp pháp một đạo luật về quyền hạn khẩn cấp. Các mức thuế này hiện vẫn được duy trì.
Hôm thứ Tư, 3/9, vụ việc được đưa lên Tòa án Tối cao vốn lâu nay vẫn ngần ngại kiểm soát việc Trump mở rộng bất thường quyền lực hành pháp.
Các mức thuế và cách triển khai thất thường đã làm rung chuyển thị trường toàn cầu, khiến các đối tác và đồng minh thương mại xa lánh, đồng thời làm dấy lên lo ngại về giá cả tăng và tăng trưởng chậm lại.
Tuy vậy, Trump cũng đã sử dụng các biện pháp trừng phạt thương mại này để gây sức ép buộc Liên minh châu Âu, Nhật Bản và các nước khác chấp nhận các thỏa thuận mới. Doanh thu từ thuế quan đã đạt 159 tỷ USD vào cuối tháng 8, hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.
“Thuế thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng kinh tế”
Đưa mức độ khẩn cấp lên cao hơn, Tổng luật sư D. John Sauer do Trump đề cử đã kêu gọi Tối cao Pháp viện quyết định trong vòng một tuần liệu có thụ lý vụ việc hay không và tổ chức tranh luận vào tuần đầu tháng 11. Đây là tiến độ nhanh hơn nhiều so với các vụ việc thông thường của tòa.
“Tổng thống và các quan chức nội các của ông đã xác định rằng các mức thuế đang thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng kinh tế chưa từng có, và việc bác bỏ thẩm quyền áp thuế sẽ khiến đất nước chúng ta dễ bị trả đũa thương mại mà không có biện pháp phòng thủ hiệu quả, đưa nước Mỹ trở lại bờ vực thảm họa kinh tế,” Sauer viết.
Các mức thuế gần như chắc chắn vẫn sẽ được duy trì cho đến khi có phán quyết cuối cùng từ Tối cao Pháp viện. Tuy nhiên, chính quyền Cộng hòa vẫn kêu gọi tòa nhanh chóng can thiệp và đảo ngược phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang.
“Quyết định đó phủ bóng bất định lên các cuộc đàm phán ngoại giao mà Tổng thống đã tiến hành thông qua thuế quan suốt 5 tháng qua, gây nguy hiểm cho cả những khuôn khổ đã được thống nhất và các cuộc đàm phán đang tiếp diễn,” Sauer viết.
Hồ sơ cũng trích dẫn cả nhận xét của Trump và các bộ trưởng Tài chính, Thương mại, Ngoại giao để ủng hộ sự cần thiết khẩn cấp cho tòa vào cuộc.
“Phán quyết gần đây của Tòa Phúc thẩm Liên bang đã và đang ảnh hưởng tiêu cực đến các cuộc đàm phán,” Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent viết.
Chính sách thuế quan là lạm quyền
Tuy nhiên, các tiếng nói phản bác đã nêu mức độ nghiêm trọng của thuế quan và sự bất ổn đối với các doanh nghiệp nhỏ. Jeffrey Schwab, cố vấn cấp cao kiêm giám đốc tố tụng tại Liberty Justice Center, cho biết: “Những mức thuế bất hợp pháp này đang gây tổn hại nghiêm trọng cho các doanh nghiệp nhỏ và đe dọa sự tồn tại của họ. Chúng tôi hy vọng có một giải pháp nhanh chóng cho khách hàng của mình,” ông nói.
Các doanh nghiệp này đã thắng kiện hai lần, một lần tại tòa án liên bang chuyên trách thương mại và một lần tại tòa phúc thẩm với phán quyết 7-4. Vụ kiện của họ là một trong số nhiều vụ thách thức các mức thuế quan.
Đa số thẩm phán tại Tòa Phúc thẩm Liên bang nhận định Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 không cho phép Trump lấn át quyền lực của Quốc hội trong việc thiết lập thuế quan.
Phán quyết liên quan đến hai nhóm thuế nhập khẩu, cả hai đều được Trump biện minh bằng việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia: thuế quan được công bố lần đầu vào tháng 4 và những mức áp đặt từ tháng 2 đối với hàng nhập khẩu từ Canada, Trung Quốc và Mexico.
Hiến pháp trao cho Quốc hội quyền áp thuế, bao gồm thuế quan. Nhưng qua nhiều thập kỷ, các nhà lập pháp đã nhượng quyền cho tổng thống, và Trump đã tận dụng tối đa khoảng trống quyền lực đó.
Một số thuế quan của Trump, bao gồm các mức áp lên thép, nhôm và ô tô nước ngoài, không nằm trong phạm vi phán quyết của tòa phúc thẩm. Nó cũng không bao gồm các mức thuế Trump áp lên Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu, mà sau đó Tổng thống Dân chủ Joe Biden vẫn duy trì.
Chính phủ lập luận rằng nếu các mức thuế bị bác bỏ, có thể họ sẽ phải hoàn trả một phần tiền thuế nhập khẩu đã thu, gây thiệt hại tài chính cho ngân khố Mỹ.
Theo chính quyền, thuế quan được kỳ vọng sẽ giúp giảm thâm hụt ngân sách 4.000 tỷ USD trong 10 năm tới, dựa trên phân tích của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO).
Doanh nghiệp nhập khẩu sẽ được hoàn thuế nếu Trump thua kiện
Nếu Tòa án Tối cao giữ nguyên phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang, chính phủ Mỹ sẽ phải tiến hành hoàn chênh lệch thuế nhập khẩu đã thu của doanh nghiệp.
“Chúng ta đang nói về khả năng hàng trăm tỷ đô la tiền hoàn thuế, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn nhà nhập khẩu,” luật sư thương mại Luis Arandia, đối tác của hãng luật Barnes & Thornburg, cho biết. “Trả lại toàn bộ số đó sẽ là nỗ lực hành chính lớn nhất trong lịch sử chính phủ Mỹ.”
Khoản hoàn này cũng sẽ đảo ngược dòng doanh thu từ thuế quan mà tổng thống dùng để hỗ trợ chi trả cho dự luật cắt giảm thuế khổng lồ mà ông ký ngày 4 tháng 7, và theo lời ông, đe dọa sẽ “hủy diệt nước Mỹ theo đúng nghĩa đen.”
Ted Murphy, đồng lãnh đạo bộ phận thương mại quốc tế tại hãng luật Sidley Austin, nói: “Vấn đề là bạn sẽ phải làm gì để nhận được khoản hoàn đó. Và các lựa chọn có thể từ việc không cần làm gì cả — chính phủ có thể tự động hoàn lại, tôi không nghĩ khả năng này cao, nhưng đó cũng là một phương án. Hoặc có thể sẽ có một quy trình hành chính, bạn phải nộp đơn lên Hải quan Mỹ để xin hoàn lại thuế IEEPA. Hoặc bạn có thể phải tự nộp đơn kiện.”
Chính quyền Trump có thể phản đối việc hoàn lại thuế đã thu. Trump đã nói rõ ông không muốn trả lại tiền, khi đăng trên mạng xã hội của mình hồi tháng 8 rằng làm vậy “sẽ giống như năm 1929 lặp lại, một CUỘC ĐẠI SUY THOÁI!”
“Tôi dự đoán rằng nếu chính quyền thua kiện, họ sẽ lập tức quay sang lập luận rằng việc hoàn tiền cho tất cả mọi người là bất khả thi,” Brent Skorup, chuyên gia pháp lý tại Viện Cato theo đường lối tự do, cho biết. “Tôi nghĩ sẽ có rất nhiều vụ kiện tụng liên quan đến bản chất của việc hoàn thuế và ai có quyền nhận. Và tôi kỳ vọng chính quyền sẽ đưa ra đủ loại phản đối.”
Để đảm bảo có thể xin hoàn thành công, luật sư Clinton Yu, đối tác của Barnes & Thornburg, khuyên rằng “các nhà nhập khẩu thật sự cần giữ hồ sơ của mình gọn gàng, đầy đủ.”
Thuế quan do nhà nhập khẩu nộp, và họ thường tìm cách chuyển chi phí sang khách hàng bằng giá cao hơn. Nhưng người tiêu dùng sẽ không có quyền yêu cầu hoàn tiền cho mức giá cao mà họ đã phải trả.
“Chính nhà nhập khẩu ghi danh mới là đối tượng có trách nhiệm pháp lý phải nộp thuế và phí,” Arandia nói. “Họ sẽ là những người duy nhất có tư cách để lấy lại tiền.”
Tòa nhà Tối cao Pháp viện ở Washington. Ảnh: AP
