Cuộc chiến pháp lý về thuế quan toàn cầu của Tổng thống Donald Trump đang trở nên căng thẳng hơn sau khi một tòa phúc thẩm liên bang phán quyết rằng các khoản thuế này được ban hành bất hợp pháp, kéo dài tình trạng hỗn loạn trong thương mại toàn cầu.
Phán quyết với tỉ lệ 7-4 của hội đồng thẩm phán vào tối thứ Sáu tại Washington là một thất bại lớn đối với Trump.
Đa số thẩm phán giữ nguyên phán quyết hồi tháng Năm của Tòa án Thương mại Quốc tế rằng các mức thuế này là bất hợp pháp. Tuy nhiên, họ vẫn cho phép các khoản thuế tồn tại trong khi vụ việc tiếp tục được xét xử, theo yêu cầu của Trump.
Chưa rõ chính xác vụ việc sẽ tiến triển như thế nào. Chính quyền Trump có thể nhanh chóng kháng cáo lên Tòa án Tối cao, hoặc để cho tòa thương mại xem xét lại vụ việc.
“Các đối tác thương mại của chúng ta hẳn phải đang choáng váng và bối rối,” Wendy Cutler, Phó Chủ tịch cấp cao tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á và là một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu của Mỹ, viết trên LinkedIn. “Nhiều nước đã ký thỏa thuận khung với chúng ta và một số vẫn đang đàm phán.”
Hàng nghìn tỷ USD trong thương mại toàn cầu đang bị ảnh hưởng bởi vụ kiện này, vốn được khởi xướng bởi các bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo và một nhóm doanh nghiệp nhỏ. Nếu có phán quyết cuối cùng chống lại thuế quan của Trump, nó sẽ phá vỡ các thỏa thuận thương mại của ông và buộc chính phủ phải đối mặt với yêu cầu hoàn trả hàng trăm tỷ USD tiền thuế đã thu.
“Thật sự rất hả hê,” Elana Ruffman, chủ doanh nghiệp đồ chơi gia đình Learning Resources – công ty từng thắng một vụ kiện riêng về thuế quan Trump ban hành theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – cho biết. “Thật tuyệt khi tòa đồng ý rằng cách thức triển khai các khoản thuế này là không hợp pháp.”
Luật sư thương mại Mollie Sitkowski lưu ý trong một thông báo gửi khách hàng hôm thứ Sáu rằng phán quyết này “không áp dụng trực tiếp” cho các mức thuế đối với Brazil hoặc Ấn Độ ban hành theo luật khẩn cấp, và có thể cũng không liên quan đến việc loại bỏ cơ chế miễn thuế đối với các gói hàng trị giá dưới 800 USD.
Phán quyết hôm thứ Sáu của Tòa Phúc thẩm Liên bang cho rằng Trump đã sai khi áp đặt thuế quan theo IEEPA – một đạo luật liên bang mà hội đồng kết luận chưa bao giờ được thiết kế để sử dụng theo cách này. Thực tế, tòa lưu ý rằng luật này thậm chí không hề đề cập đến “thuế quan” hay bất kỳ từ đồng nghĩa nào.
“Một lần nữa, tòa án đã phán quyết rằng tổng thống không thể bịa ra một ‘tình trạng khẩn cấp kinh tế giả tạo’ để biện minh cho hàng tỷ USD thuế quan,” Tổng Chưởng lý bang New York Letitia James, một trong các bên tham gia vụ kiện, nói trong tuyên bố. “Các mức thuế này thực chất là một loại thuế áp lên người dân Mỹ – chúng làm tăng chi phí cho các gia đình lao động và doanh nghiệp trên khắp đất nước, gây thêm lạm phát và mất việc làm.”
Phán quyết áp dụng cho thuế quan “Ngày Giải phóng” toàn cầu của Trump, đặt mức sàn 10% và đã có hiệu lực trong nhiều tháng, với lý do giải quyết tình trạng khẩn cấp quốc gia về thâm hụt thương mại của Mỹ. Nó ảnh hưởng đến các khoản thuế bổ sung đối với Mexico, Trung Quốc và Canada mà Trump nói rằng được biện minh bởi cuộc khủng hoảng fentanyl đang diễn ra tại Mỹ, vốn cũng được ông tuyên bố là tình trạng khẩn cấp quốc gia theo IEEPA.
‘Sự bẽ mặt ngoại giao nguy hiểm’
Phán quyết cũng bao gồm các mức “thuế đối ứng” của Trump, có hiệu lực từ ngày 7/8 đối với hàng chục quốc gia không đạt được thỏa thuận thương mại với chính quyền trước ngày 1/8. Nhiều ngoại lệ và gia hạn đã được công bố kể từ đó, khiến mức thuế cuối cùng đối với một số nước vẫn chưa rõ ràng.
Thuế quan của Trump lần đầu bị phán bất hợp pháp hồi tháng Năm bởi tòa thương mại Mỹ tại Manhattan. Phán quyết đó đã bị Tòa Phúc thẩm tạm dừng để xem xét kháng cáo, cho phép chính quyền tiếp tục dùng thuế quan như đòn bẩy trong đàm phán.
Vài giờ trước khi phán quyết hôm thứ Sáu được công bố, các quan chức nội các của Trump đã nói với tòa phúc thẩm rằng việc bác bỏ thuế quan của tổng thống sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến chính sách đối ngoại của Mỹ.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết điều đó sẽ dẫn đến “sự bẽ mặt ngoại giao nguy hiểm” và làm suy yếu các cuộc đàm phán thương mại. Tối thứ Sáu, sau phán quyết, Trump đăng trên X rằng nếu thuế quan bị gỡ bỏ, “nó sẽ là thảm họa hoàn toàn cho đất nước.”
Cutler, người đã có gần ba thập kỷ làm nhà ngoại giao và đàm phán tại Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, cho rằng lo ngại của chính quyền về các thỏa thuận thương mại giờ đây có thể đã thành hiện thực. Bà viết rằng Ấn Độ, chịu mức thuế 50%, “hẳn đang ăn mừng,” trong khi Trung Quốc “chắc chắn đang cân nhắc lập trường trong các cuộc đàm phán yêu cầu nhượng bộ đang diễn ra.”
“Những nỗ lực của EU nhằm giành được sự chấp thuận nội khối đối với thỏa thuận có thể bị đặt dấu hỏi, trong khi Nhật Bản và Hàn Quốc – những nước dường như mới chỉ đạt thỏa thuận miệng mà chưa có văn bản – có thể sẽ trì hoãn tiến trình hiện tại cho đến khi có sự rõ ràng hơn về mặt pháp lý từ phía Mỹ, đồng thời vẫn tiếp tục thúc ép giảm thuế ô tô,” Cutler viết.
Chính quyền Donald Trump có thể nhanh chóng kháng cáo phán quyết lên Tòa án Tối cao. Ảnh: Bloomberg
