Khi các nhóm nhạc pop hay rock luyện tập hay biểu diễn, họ dựa vào đàn guitar, bàn phím hay dùi trống để tạo âm nhạc. Oliver McCann, một nhạc sĩ AI người Anh với nghệ danh imoliver, thì chỉ đơn giản bật chatbot của mình.
Các ca khúc của McCann trải dài nhiều thể loại, từ indie-pop đến electro-soul hay country-rap. Điểm khác biệt then chốt giữa McCann và các nhạc sĩ truyền thống, theo chính lời anh nói, là: “Tôi hoàn toàn không có tài năng âm nhạc. Tôi không biết hát, không biết chơi nhạc cụ, và không có nền tảng âm nhạc gì cả.”
McCann, 37 tuổi, chỉ có kiến thức nền về thiết kế hình ảnh, bắt đầu thử nghiệm AI để xem nó có thể nâng cao sáng tạo và “thổi hồn vào lời ca của tôi” không. Tháng trước, anh ký hợp đồng với hãng đĩa độc lập Hallwood Media sau khi một ca khúc của anh đạt 3 triệu lượt nghe, được xem là lần đầu tiên một hãng thu âm ký hợp đồng với nhạc sĩ AI.
McCann là ví dụ cho cách các công cụ tạo nhạc AI kiểu ChatGPT như Suno và Udio tạo ra làn sóng nhạc tổng hợp. Phong trào này được chú ý nhờ nhóm nhạc “hư cấu” Velvet Sundown, nổi tiếng dù toàn bộ nhạc, lời và bìa album đều do AI tạo ra.
Điều này gây tranh cãi về vai trò của AI trong âm nhạc, đồng thời dấy lên lo ngại về “AI hổ lốn” — nội dung chất lượng thấp được sản xuất đại trà tự động. Nó cũng làm nổi bật các trình tạo nhạc AI đang giúp cho việc sáng tác ngày càng phổ biến nhưng có nguy cơ gây xáo trộn ngành công nghiệp âm nhạc.
Các chuyên gia nhận định AI tạo sinh sẽ thay đổi ngành âm nhạc, nhưng hiện vẫn chưa có nhiều thông tin về tác động của AI tới thị trường nhạc ghi âm toàn cầu trị giá tới 29,6 tỷ USD, trong đó khoảng 20 tỷ USD từ dịch vụ nghe nhạc trực tuyến.
Số liệu đáng tin cậy nhất đến từ dịch vụ streaming Deezer, đưa ra ước tính 18% bài hát tải lên hàng ngày là do AI tạo, nhưng chỉ chiếm lượng nghe trực tuyến nhỏ. Các nền tảng lớn khác như Spotify chưa công bố số liệu nhạc AI.
Udio từ chối bình luận về số người dùng và bài hát đã tạo, còn Suno không trả lời yêu cầu bình luận. Cả hai đều có cấp miễn phí cơ bản và các gói pro, premium truy cập nhạc AI nâng cao.
“Đây là một cơn bùng nổ. Một cơn sóng thần,” Josh Antonuccio, giám đốc Trường Nghệ thuật và Truyền thông, Đại học Ohio, nhận định. Số lượng nhạc AI “chắc chắn sẽ tăng theo cấp số nhân” khi giới trẻ lớn lên với AI và quen thuộc với nó.
Tuy nhiên, AI tạo sinh với khả năng tạo ra nội dung dường như độc đáo đã chia rẽ thế giới âm nhạc, khi các nhạc sĩ và tổ chức âm nhạc phàn nàn rằng các tác phẩm ghi âm đang bị khai thác để huấn luyện AI cho các công cụ tạo nhạc, trong khi một số khác lại ủng hộ.
Các hãng đĩa cố gắng chống lại mối đe dọa đối với dòng doanh thu của họ từ các startup nhạc AI, đồng thời hy vọng tận dụng nó để tạo nguồn thu mới, trong khi nghệ sĩ ghi âm lo ngại AI sẽ làm giảm giá trị sáng tạo của họ.
Ba hãng đĩa lớn Sony Music, Universal Music Group và Warner Records đã kiện Suno và Udio năm ngoái về vi phạm bản quyền. Tháng 6, hai bên được cho là đã bắt đầu đàm phán ngoài vòng kiện tụng, đặt ra quy tắc thanh toán cho nghệ sĩ khi AI remix bài hát của họ.
GEMA, hiệp hội thu phí bản quyền Đức, kiện Suno vì tạo nhạc giống các ca khúc “Mambo No. 5” của Lou Bega và “Forever Young” của Alphaville.
Hơn 1.000 nhạc sĩ, bao gồm Kate Bush, Annie Lennox và Damon Albarn, đã phát hành một album không có âm thanh để phản đối dự luật AI tại Anh, vì lo ngại rằng các điều khoản này sẽ làm suy giảm quyền kiểm soát sáng tạo của họ. Trong khi đó, một số nghệ sĩ như will.i.am, Timbaland và Imogen Heap đã đón nhận công nghệ này.
Một số người dùng cho rằng tranh cãi này giống các cuộc tranh luận trước đây về công nghệ mới từng gây lo ngại nhưng sau đó trở nên phổ biến, như AutoTune, máy trống và synthesizer.
“Mọi người phàn nàn rằng máy tính làm hết công việc. Tôi không thấy vậy. Tôi coi nó như một công cụ khác mà chúng ta có,” Scott Smith, thành viên ban nhạc AI Pulse Empire, nói.
Smith, 56 tuổi, từng là sĩ quan công tác công chúng Hải quân Mỹ đã nghỉ hưu, cho biết “các nhà sản xuất âm nhạc có rất nhiều công cụ để nâng cao bản ghi mà người nghe không biết.”
Giống như McCann, Smith chưa bao giờ chơi thành thạo nhạc cụ. Cả hai đều đầu tư nhiều thời gian và công sức vào âm nhạc của mình.
Khi cảm hứng đến, Smith viết lời bài hát trong 10 phút, rồi dành 8–9 giờ tạo các phiên bản khác nhau cho đến khi “khớp với ý tưởng” của anh. McCann cũng thường tạo tới 100 phiên bản khác nhau của một bài hát bằng cách liên tục gợi ý AI cho đến khi hài lòng.
Các trình tạo nhạc AI có thể tạo cả nhạc và lời, nhưng nhiều người dùng kinh nghiệm vẫn thích viết lời riêng.
“Lời AI thường sáo rỗng và nhàm chán,” McCann nói.
Lukas Rams, cư dân vùng Philadelphia và sáng tác cho ban nhạc AI có tên Sleeping With Wolves (Ngủ với bầy sói), cho biết lời AI thường “quê mùa” và ít sáng tạo hơn con người, nhưng giúp khởi động quá trình viết.
“Nó sẽ tạo ra những vần cơ bản nhất và cứ lặp đi lặp lại cùng một cấu trúc,” Rams nói, người tự viết lời cho mình, đôi khi trong lúc dỗ con đi ngủ và chờ bọn trẻ thiếp đi. “Rồi bạn sẽ thấy xuất hiện những từ đặc trưng của lời nhạc do AI tạo ra, như ‘neon’ hoặc bất cứ từ gì có ‘shadows’.”
Rams từng chơi trống khi học trung học và sáng tác cùng anh trai, nhưng công việc và gia đình chiếm nhiều thời gian. Sau đó anh phát hiện AI và dùng nó tạo ba album cho Sleeping With Wolves, làm CD với bìa album, và dự định đăng tải trực tuyến rộng rãi.
“Tôi thực sự muốn đăng những bài này lên YouTube, mạng xã hội hay bất cứ nền tảng phân phối nào, chỉ để cho mọi người thấy,” Rams nói. “Tôi cũng nên làm vậy, nếu không thì thực sự chỉ có mình tôi nghe những thứ này thôi.”
Các chuyên gia nhận định AI cho phép bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một bản “hit” tiềm năng, có thể làm thay đổi cách sản xuất âm nhạc.
“Hãy tưởng tượng xem trước đây để tạo ra một ca khúc hit hay một sản phẩm nổi tiếng tốn bao nhiêu chi phí,” Antonuccio, giám đốc Trường Nghệ thuật và Truyền thông, Đại học Ohio, nói. “Giờ đây chi phí đó ngày càng giảm, từ một studio lớn xuống chỉ còn một chiếc laptop trong phòng ngủ. Và bây giờ chỉ cần một lệnh văn bản — vài lệnh văn bản là đủ.”
Ông cũng lưu ý rằng âm nhạc AI vẫn đang trong giai đoạn “Miền Tây Hoang dã” vì thiếu rõ ràng về mặt pháp lý liên quan đến bản quyền. Ông so sánh tình hình này với các cuộc tranh chấp pháp lý hơn hai thập kỷ trước liên quan đến các trang chia sẻ file như Napster, vốn báo hiệu sự chuyển đổi từ CD sang phương tiện kỹ thuật số và cuối cùng mở đường cho các dịch vụ phát nhạc trực tuyến hiện nay.
Các nhà sáng tạo hy vọng AI cũng sẽ trở thành một phần của thế giới âm nhạc chính thống.
“Tôi nghĩ chúng ta đang bước vào một thế giới nơi bất kỳ ai, ở bất cứ đâu, đều có thể tạo ra ca khúc hit tiếp theo,” McCann nói. “Khi AI được mọi người chấp nhận rộng rãi như một hình thức nghệ thuật âm nhạc, tôi nghĩ điều này mở ra khả năng âm nhạc do AI sáng tạo có thể xuất hiện trên các bảng xếp hạng.”
Nhạc sĩ AI người Anh Oliver McCann, người đã ký hợp đồng với hãng đĩa độc lập Hallwood Media sau khi một ca khúc của anh đạt 3 triệu lượt nghe. Ảnh: AP
