Tổng thống Donald Trump hôm thứ Hai tuyên bố ông đã sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook, một động thái chưa từng có và đánh dấu sự leo thang đáng kể trong những chỉ trích của ông nhắm vào tính độc lập của ngân hàng trung ương Mỹ, sau khi Fed từ chối hạ lãi suất nhanh chóng.
Trong lá thư cách chức đăng trên mạng xã hội Truth Social, Trump viện dẫn cáo buộc rằng Cook đã khai man trong hồ sơ vay thế chấp nhà ở.
Trong tuyên bố đáp lại, Cook nói: “Tổng thống Trump tuyên bố sa thải tôi ‘vì có lý do’ trong khi theo luật không có lý do nào cả, và ông ấy không có thẩm quyền làm vậy.”
“Tôi sẽ không từ chức,” bà khẳng định. “Tôi sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ để hỗ trợ nền kinh tế Mỹ như tôi đã làm từ năm 2022.”
Cook đã thuê luật sư nổi tiếng Abbe Lowell để đại diện pháp lý.
Lowell tuyên bố: “Tổng thống Trump lại dùng mạng xã hội để ‘sa thải qua tweet’, một lần nữa cho thấy bản năng bắt nạt đầy sai lầm, cùng những yêu cầu thiếu quy trình, cơ sở và thẩm quyền pháp lý.”
“Chúng tôi sẽ thực hiện mọi hành động cần thiết để ngăn chặn hành động trái luật này,” ông nói thêm.
Việc Trump bãi nhiệm Cook có thể bị đưa ra thách thức tại tòa án liên bang. Tối cao Pháp viện có thể phải ra phán quyết cuối cùng liệu việc sa thải này có hợp pháp hay không.
Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang năm 1913 đã hạn chế quyền của tổng thống trong việc sa thải đơn phương một thống đốc Fed, quy định rằng tổng thống chỉ có thể làm vậy “vì lý do chính đáng”. Lịch sử cho thấy “lý do” này thường được hiểu là hành vi sai phạm hoặc bỏ bê nhiệm vụ.
Trong thư gửi Cook, Trump liên kết cáo buộc gian lận thế chấp với niềm tin công chúng đối với bà với tư cách là một thống đốc Fed.
“Xét đến hành vi lừa dối và có khả năng phạm tội trong vấn đề tài chính, người dân Mỹ không thể và tôi cũng không thể có niềm tin vào sự liêm chính của bà,” Trump viết. “Ít nhất, hành vi đó thể hiện sự cẩu thả nghiêm trọng trong giao dịch tài chính, đặt dấu hỏi về năng lực và độ tin cậy của bà với tư cách là một nhà quản lý tài chính.”
Người phát ngôn Fed chưa đưa ra bình luận nào về lá thư của Trump.
Trước đó, Cook cho biết bà biết tin từ truyền thông rằng Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang (FHFA) William Pulte đã đăng trên mạng xã hội rằng ông nộp hồ sơ hình sự dựa trên một khoản vay thế chấp từ bốn năm trước, thời điểm bà chưa gia nhập Fed.
“Tôi có ý định trả lời nghiêm túc mọi câu hỏi về lịch sử tài chính của mình với tư cách là thành viên Fed, và tôi đang thu thập thông tin chính xác để trả lời các câu hỏi hợp pháp cũng như cung cấp sự thật,” bà nói.
Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren (Dân chủ, Massachusetts) tuyên bố hôm thứ Hai: “Nỗ lực bất hợp pháp nhằm sa thải Lisa Cook là ví dụ mới nhất cho thấy một tổng thống tuyệt vọng đang tìm kiếm vật tế thần để che giấu thất bại của chính mình trong việc giảm chi phí cho người dân Mỹ.”
“Đây là hành động tiếm quyền trắng trợn, vi phạm Đạo luật Fed và cần bị bác bỏ tại tòa,” bà nhấn mạnh.
Edward Mills, giám đốc điều hành công ty tư vấn tài chính Raymond James, nhận định động thái của Trump “đánh dấu thời khắc chưa từng có đối với tính độc lập của ngân hàng trung ương, báo hiệu chiến dịch leo thang của Nhà Trắng nhằm can thiệp trực tiếp vào các quyết định chính sách tiền tệ.”
“Thị trường có khả năng nhìn nhận cuộc tấn công vào sự độc lập của Fed này một cách tiêu cực, làm gia tăng bất ổn về định hướng chính sách trong tương lai,” Mills nói.
Việc sa thải Cook diễn ra sau nhiều tháng Trump liên tục phàn nàn về Fed và Chủ tịch Jerome Powell vì đã không hạ lãi suất theo yêu cầu của ông.
Ngày 15/7, Trump hỏi một nhóm nghị sĩ Cộng hòa trong Quốc hội rằng ông có nên sa thải Powell hay không, và họ đồng ý là nên, theo một quan chức cấp cao Nhà Trắng. Trump nói ông sẽ làm theo.
Nhưng chỉ một ngày sau, Trump công khai phủ nhận việc sẽ sa thải Powell, dù vẫn để ngỏ khả năng này. “Chúng tôi không có kế hoạch làm vậy,” ông nói khi đó.
“Tôi không loại trừ bất cứ điều gì,” ông nói thêm. “Nhưng tôi nghĩ điều đó rất khó xảy ra, trừ khi ông ấy phải rời đi vì gian lận.”
Nếu cuối cùng Trump thành công trong việc loại bỏ Cook, ông sẽ có thể đề cử người thay thế bà và định hình lại Ban điều hành Fed trong nhiều năm tới. Các thống đốc Fed thường có nhiệm kỳ 14 năm.
Hai trong số bảy thống đốc Fed hiện nay, Christopher Waller và Michelle Bowman, là người do Trump bổ nhiệm. Chính Trump cũng đã đề cử Powell làm Chủ tịch Fed vào năm 2017.
Tính đến chiều thứ Hai, Ban Thống đốc có sáu thành viên, bao gồm Cook, với một ghế trống sau khi Adriana Kugler từ chức đầu tháng này.
Trump đã đề cử Stephen Miran, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế, để thay thế Kugler. Nếu Miran được Thượng viện phê chuẩn và nếu Trump thành công trong việc loại bỏ Cook cũng như đưa người thay thế vào ghế đó, ông sẽ có đa số 4–3 trong Ban Thống đốc.
Ban này, cùng với năm chủ tịch Fed khu vực được luân phiên tham gia, hợp thành Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC), cơ quan quyết định lãi suất chủ chốt của Fed. Tuy nhiên, riêng Ban Thống đốc kiểm soát một số mức lãi suất khác, bao gồm cả lãi suất trả cho lượng dự trữ mà các ngân hàng gửi tại Fed.
Chính quyền Trump cáo buộc Cook — người được cựu Tổng thống Joe Biden đề cử năm 2022 — đã gian lận thế chấp khi khai báo cùng lúc hai bất động sản khác nhau là nơi cư trú chính.
Giám đốc FHFA William Pulte, một người thường xuyên chỉ trích Powell, tuần trước công khai cáo buộc Cook gian lận thế chấp và đã gửi đơn đề nghị điều tra hình sự đến Bộ Tư pháp.
Trump, viện dẫn cáo buộc đó trong lá thư hôm thứ Hai, viết: “Có đủ lý do để tin rằng bà đã khai man trong một hoặc nhiều hợp đồng vay thế chấp.”
“Ví dụ, như nêu rõ trong đơn tố cáo hình sự, bà đã ký một văn bản cam kết rằng một bất động sản ở Michigan sẽ là nơi cư trú chính trong vòng một năm,” Trump viết.
“Hai tuần sau, bà lại ký văn bản khác cho một bất động sản ở Georgia, cũng xác nhận đó là nơi cư trú chính trong một năm,” ông tiếp tục.
Trump cho rằng thật “không thể tưởng tượng được” rằng Cook “không biết cam kết đầu tiên của mình khi ký văn bản thứ hai.”
Sau khi cáo buộc của Pulte lan truyền tuần trước, Trump nhanh chóng kêu gọi Cook từ chức, viết trên mạng xã hội rằng “Cook phải từ chức ngay!!!”
Vài ngày sau, Trump nói ông sẽ sa thải Cook nếu bà không từ chức. “Những gì bà ấy làm là sai trái,” Trump nói với phóng viên.
Pulte tối thứ Hai hoan nghênh động thái của Trump và cảm ơn “cam kết của ông trong việc ngăn chặn gian lận thế chấp và tuân thủ pháp luật,” theo bài đăng trên X.
Sau nhiều tháng chịu áp lực từ Trump về việc cắt giảm lãi suất, Powell tuần trước ám chỉ rằng điều kiện “có thể đòi hỏi” Fed phải giảm lãi suất khi cơ quan này tiến hành “một cách thận trọng.”
Chỉ số ICE U.S. Dollar, đo sức mạnh đồng bạc xanh so với rổ các loại tiền tệ chính, đã giảm 0,3% ngay sau khi Trump tuyên bố sa thải Cook. Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 2 năm, vốn nhạy cảm với chính sách của Fed, giảm 4 điểm cơ bản. (Một điểm cơ bản bằng 0,01%).
Hợp đồng tương lai chứng khoán giảm nhẹ trong phiên giao dịch ngoài giờ trước thông báo của Trump và tiếp tục giảm thêm sau đó. Hợp đồng vàng tương lai là biến động lớn nhất ngoài đồng USD, tăng 0,3%.
Lisa Cook, Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang, phát biểu trong sự kiện “Fed Listens” tại Washington, D.C.. Ảnh: Bloomberg
