Hoạt động sản xuất của Apple tại Ấn Độ đã đạt đến những cột mốc chưa từng có, nhưng câu chuyện “Ấn Độ trở thành Trung Quốc tiếp theo” lại đơn giản hóa quá mức một thực tế chiến lược phức tạp hơn nhiều. Trong 12 tháng tính đến tháng 3, Apple đã lắp ráp lượng iPhone trị giá 22 tỷ USD tại Ấn Độ, tăng gần 60% so với năm trước, đánh dấu bước ngoặt trong động lực chuỗi cung ứng toàn cầu.
Sự chuyển đổi này ấn tượng trên mọi phương diện. Nửa đầu năm 2025, sản lượng iPhone tại Ấn Độ tăng 53% so với cùng kỳ 2024, đạt gần 23,9 triệu máy. Xuất khẩu từ Ấn Độ cũng tăng mạnh, đạt 22,56 tỷ USD, so với 14,71 tỷ USD năm trước.
Lần đầu tiên trong lịch sử, Ấn Độ vượt Trung Quốc để trở thành nước xuất khẩu smartphone hàng đầu sang Mỹ, chiếm 44% lượng nhập khẩu smartphone của Mỹ trong quý II.
Động lực địa chính trị phía sau sự dịch chuyển
Sự xoay trục nhanh chóng của Apple xuất phát từ áp lực địa chính trị và thực tế thị trường tại Trung Quốc. Lượng iPhone xuất xưởng tại Trung Quốc giảm 17% so với cùng kỳ, từ 51,8 triệu (2023) xuống 42,9 triệu (2024).
Thị phần của Apple tại Trung Quốc cũng giảm mạnh xuống 15%, sau Huawei (16%) và Vivo (17%). Nguyên nhân không chỉ là tính chu kỳ mà còn do các nhà sản xuất nội địa hưởng lợi từ chính sách trợ giá điện thoại thông minh của chính phủ.
Đặc biệt, iPhone với giá cao không nằm trong diện được trợ cấp. Sự trở lại mạnh mẽ của Huawei – từng bị ảnh hưởng nặng bởi lệnh trừng phạt của Mỹ – đã tác động trực tiếp đến vị thế cao cấp của Apple.
Tác giả Patrick McGee của cuốn “Apple in China: The Capture of the World’s Greatest Company” nhận định: Apple vẫn còn xa mới có thể rút khỏi Trung Quốc vì đã đầu tư hàng tỷ USD vào nhân lực và thiết bị, và hiện chính phủ Trung Quốc có ảnh hưởng lớn hơn bất kỳ quốc gia nào khác đối với số phận của Apple. “Phân tích của ông cho thấy một sự phụ thuộc căn bản vượt ra ngoài phạm vi sản xuất đơn thuần.”
Đà tăng trưởng và giới hạn của Ấn Độ
Ấn Độ trỗi dậy nhanh chóng như một trung tâm sản xuất của Apple nhưng cũng tồn tại hạn chế. Apple và các đối tác cung ứng đặt mục tiêu đến 2026-27 sẽ lắp ráp 32% sản lượng iPhone toàn cầu và 26% giá trị tại Ấn Độ, có thể đưa tổng giá trị sản xuất vượt 34 tỷ USD.
Tuy nhiên, thực tế tại chỗ cho thấy vẫn còn nhiều thách thức. Hệ sinh thái sản xuất của Ấn Độ kém phát triển hơn so với Trung Quốc, với những bất cập trong chuỗi cung ứng và lực lượng lao động ít kinh nghiệm hơn, khiến khả năng mở rộng bị chậm lại. Các nhà máy tại Ấn Độ vẫn đang đối mặt với nhiều vấn đề, bao gồm tỷ lệ sản xuất iPhone đạt chuẩn thấp (chỉ khoảng 50%) và các vấn đề về vệ sinh.
Các giám đốc điều hành sản xuất thừa nhận những hạn chế này, và khoảng cách về hạ tầng vẫn còn lớn. Trong khi dây chuyền lắp ráp iPhone ở Trung Quốc hoạt động theo hai ca, mỗi ca 12 giờ, thì luật lao động của Ấn Độ buộc các đối tác trong chuỗi cung ứng của Apple phải chia thành ba ca, mỗi ca 8 giờ, dẫn đến việc họ phải tuyển thêm nhiều công nhân.
Chiến lược bổ sung thay vì thay thế
Bằng chứng cho thấy Ấn Độ hiện đóng vai trò bổ trợ chiến lược hơn là thay thế hoàn toàn Trung Quốc. Dù Apple đã có thể sản xuất iPhone tại Ấn Độ, nhưng mới chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ nhu cầu; hiện mới dừng ở khâu lắp ráp cuối cùng, và phải mất nhiều năm nữa mới đạt được quy mô đáng kể. Điều đáng chú ý là nhiều nhà máy của Apple tại Ấn Độ thực chất là công ty con của các doanh nghiệp Trung Quốc đi theo Apple sang lục địa này.
Sự phụ thuộc của Apple vào Trung Quốc vượt xa khâu lắp ráp cuối cùng. Mười năm trước, Apple chủ yếu dựa vào Trung Quốc cho công đoạn lắp ráp, nhưng ngày nay, Trung Quốc không chỉ là nơi lắp ráp thiết bị mà còn là nguồn cung nhiều linh kiện. Mối liên kết sâu sắc này khiến ngay cả những chiếc iPhone lắp ráp tại Ấn Độ cũng vẫn phụ thuộc lớn vào linh kiện và chuyên môn từ Trung Quốc.
Sự chênh lệch về quy mô nói lên nhiều điều. Đến cuối năm 2025, Ấn Độ có thể đạt khoảng 15%-20% tổng sản lượng iPhone, trong khi Trung Quốc vẫn chiếm phần lớn. Ngay cả những dự báo tham vọng nhất của Apple cũng cho rằng đến năm 2027, Ấn Độ sẽ đảm nhận khoảng 25% sản lượng iPhone toàn cầu – một con số đáng kể, nhưng vẫn còn xa mới có thể thay thế hoàn toàn.
Động lực thị trường và định vị chiến lược
Chiến lược của Apple tại Ấn Độ thể hiện sự quản trị rủi ro tinh vi chứ không phải là từ bỏ Trung Quốc. Tính đến cuối năm 2024, 15% iPhone đã được sản xuất tại Ấn Độ, tăng từ chỉ 5% hai năm trước. Cách tiếp cận thận trọng này phản ánh cả những ràng buộc thực tế lẫn tính toán chiến lược.
Môi trường địa chính trị tiếp tục tác động: Mỹ áp mức thuế “đối ứng” với hơn 180 quốc gia, trong đó Trung Quốc chịu 34%, còn Ấn Độ 26%. Tuy nhiên, khác biệt về thuế không thể thay thế hệ sinh thái sản xuất khổng lồ của Trung Quốc.
Samsung và Motorola cũng đang dịch chuyển một phần sang Ấn Độ, nhưng chậm và quy mô nhỏ hơn, cho thấy thách thức mang tính hệ thống.
Tương lai: Cùng tồn tại, không thay thế
Kịch bản thực tế nhất là sự cùng tồn tại lâu dài: một nửa iPhone sản xuất tại Ấn Độ, một nửa tại Trung Quốc. Đây là cách cân bằng giữa đa dạng hóa rủi ro và thực tế phụ thuộc chuỗi cung ứng.
Lộ trình đầu tư của Apple củng cố cho cách hiểu này. Apple đã công bố khoản đầu tư trị giá 500 tỷ USD vào các cơ sở tại Mỹ và đang thiết lập dây chuyền sản xuất mới tại Việt Nam cho AirPods, Apple Watch và các bộ phận của MacBook: một chiến lược đa trung tâm thay vì chỉ đơn giản dịch chuyển từ Trung Quốc sang Ấn Độ.
Cách tiếp cận của công ty trong việc tìm nguồn linh kiện càng làm nổi bật sự phức tạp này. Lắp ráp chỉ là giai đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất iPhone, với hàng trăm linh kiện được cung cấp từ Trung Quốc. Khi khâu lắp ráp cuối cùng dịch chuyển về mặt địa lý, chuỗi cung ứng nền tảng vẫn gắn chặt với các nhà sản xuất Trung Quốc.
Hiểu đúng câu chuyện
Việc Apple chuyển một phần sản xuất sang Ấn Độ không phải là sự thay thế hoàn toàn Trung Quốc, cũng không chỉ đơn thuần là sự dịch chuyển địa lý. Thay vào đó, nó phản ánh một chiến lược tinh vi về khả năng phục hồi chuỗi cung ứng, tối ưu hóa khả năng tiếp cận thị trường và quản trị rủi ro địa chính trị.
Thành công của chiến lược đa dạng hóa của Apple không nên được đo bằng khả năng của Ấn Độ trong việc thay thế hoàn toàn Trung Quốc, mà nên được đánh giá qua khả năng cung cấp lựa chọn chiến lược, đáp ứng những nhu cầu thị trường cụ thể và đóng góp vào sự bền vững tổng thể của chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh này, sự trỗi dậy của Ấn Độ như một trung tâm sản xuất của Apple chính là một thành công chiến lược.
Động lực Ấn Độ – Trung Quốc trong chuỗi cung ứng của Apple nhiều khả năng sẽ tiếp tục mang tính bổ trợ thay vì cạnh tranh, khi mỗi khu vực đảm nhận những vai trò chiến lược riêng biệt trong hệ sinh thái sản xuất rộng lớn của công ty.
Ấn Độ không thề thay thế hoàn toàn Trung Quốc trong hoạt động sản xuất của Apple. Ảnh: Techwire Asia
