Ở tuổi 40, Sam Altman không chỉ là gương mặt quyền lực đứng sau OpenAI, mà còn được ví như “Midas của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo” – người có khả năng biến ý tưởng công nghệ thành vàng, tạo ra những bước ngoặt định hình tương lai AI toàn cầu.

Hãy hình dung tổng sản phẩm quốc nội của toàn thể 10 quốc gia khu vực ASEAN – một khu vực năng động với các nền kinh tế phát triển như Singapore, Malaysia, Brunei… với dân số 678 triệu người – là 3.533 tỷ USD vào năm 2024; và hãy hình dung OpenAi dưới sự dẫn dắt của bộ óc cừ khôi Sam Altman đang nhắm đến một nguồn lực khổng lồ tương đương con số trên chỉ để đầu tư vào các trung tâm dữ liệu phục vụ việc phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Đó là một con số không tưởng, một con số mà chỉ có đầu óc “thật điên khùng” của một doanh nhân tầm cỡ mới dám nghĩ đến, và mới dám công khai đề cập.

Xét về lịch sử thành công của cá nhân này, rất có thể Sam Altman sẽ dám làm, dù con số đầu tư khổng lồ nêu trên sẽ khiến nhiều đại tập đoàn hay các nhà kinh tế lẫy lừng phải “bịt tai” lại.

OpenAI có thể sẽ chi hàng nghìn tỷ đô la chỉ riêng cho các trung tâm dữ liệu trong “tương lai không xa”, Altman cho biết trong một buổi ăn tối với các nhà báo, chỉ ít ngày sau khi ra mắt mô hình GPT-5.

“Và rồi bạn sẽ thấy một loạt nhà kinh tế lo lắng, than phiền kiểu, ‘Ôi, thật điên rồ, thật liều lĩnh’… Còn chúng tôi thì chỉ đáp lại, ‘Biết gì không? Hãy để chúng tôi làm việc của mình,’” Altman nói.

Khi được hỏi ông dự định tìm đâu ra số tiền khổng lồ đó, Altman lấp lửng: “Tôi nghĩ chúng tôi có thể thiết kế ra một loại công cụ tài chính hoàn toàn mới để huy động vốn cho tính toán, thứ mà thế giới vẫn chưa từng nghĩ ra,” ông nói. “Chúng tôi đang làm việc về điều đó.”

Ai sẽ dám tất tay vào canh bạc này của Sam Altman? Ai sẽ rụt tay lại? Ai là người thắng, kẻ thua? Am Altman cũng đã hình dung một bức tranh như thế.

Altman cho rằng sẽ có những khoản đầu tư lớn vào AI thất bại, giống như nhiều nhà đầu tư từng mất tiền khi cơ sở hạ tầng internet được xây dựng trong thời kỳ bùng nổ dotcom.

“Chắc chắn sẽ có ai đó mất một khoản tiền khổng lồ, chúng ta không biết là ai, và cũng sẽ có rất nhiều người kiếm được một khoản tiền khổng lồ,” ông nói. “Và quan điểm cá nhân của tôi, dù có thể tôi sai, là nhìn chung, điều này sẽ là một lợi ích ròng khổng lồ cho nền kinh tế.”

OpenAI đã huy động được 40 tỷ USD vào cuối tháng 3 để theo đuổi mục tiêu đạt trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI), đưa định giá công ty lên 300 tỷ USD. Nếu công ty tiến hành đợt bán cổ phiếu theo tin đồn — cho phép nhân viên hiện thực hóa cổ phần của mình — thì định giá OpenAI có thể tiếp tục tăng lên tới 500 tỷ USD.

Những cái chạm tay của Midas

Rất nhiều người đã đọc về truyền thuyết Vua Midas của Phrygia, người được thần Dionysus ban cho khả năng biến tất cả những gì ông chạm vào thành vàng. Bi kịch đối với Midas là ở chỗ ông không thể ăn uống, vì thức ăn và nước uống cũng biến thành vàng, và ông vô tình biến con gái mình thành vàng khi ôm cô. Cuối cùng, Midas phải cầu xin thần Dionysus gỡ bỏ khả năng này để cứu mạng sống và hạnh phúc của mình.

Một cách ví von, Altman cũng ít nhiều có khả năng biến những thứ ông chạm vào thành vàng.

Năm 19 tuổi, Sam bắt đầu hành trình khởi nghiệp với công ty đầu tiên Loopt, một ứng dụng mạng xã hội dựa trên vị trí, ra mắt trong thời kỳ Facebook và Twitter đang lên ngôi. Dù cạnh tranh khốc liệt, Loopt vẫn huy động được hơn 30 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm, cho thấy các nhà đầu tư đã đặt niềm tin như thế nào vào một cậu bé mới 19 tuổi, “chân ướt chân ráo” bước vào kinh doanh lại đối mặt với các ông lớn công nghệ.

Dự án này không thành công như kỳ vọng, và công ty đóng cửa năm 2012 do không thu hút được nhiều người dùng. Tuy nhiên, Loopt sau đó cũng đã được Green Dot Corporation mua lại với giá 43,4 triệu USD.

Năm 2012, Sam và em trai Jack Altman thành lập Hydrazine Capital, một quỹ đầu tư giai đoạn đầu, huy động được 21 triệu USD. Phần lớn nguồn vốn đến từ thương vụ bán Loopt và khoản đầu tư từ tỷ phú Peter Thiel. Đến năm 2016, giá trị của Hydrazine Capital đã tăng gấp 10 lần. Quỹ này đã đầu tư vào nhiều startup tiềm năng như ValueBase, Zenefits, BuildZoom, Verbling, và Soylent.

Trong khi điều hành Loopt, Sam đã làm việc bán thời gian tại một vườn ươm nổi tiếng là Y Combinator từ năm 2011. Những đóng góp của ông đã gây ấn tượng với đồng sáng lập Paul Graham, người sau đó bổ nhiệm ông làm Chủ tịch Y Combinator. Với vai trò này, Sam đầu tư vào lứa startup đầu tiên gồm Airbnb, Dropbox, Zenefits và Stripe. Ông còn mở rộng tầm ảnh hưởng của Y Combinator với mục tiêu tài trợ 1.000 công ty mới mỗi năm, đồng thời lập YC Group để điều phối các đơn vị trực thuộc.

Tháng 11 năm 2014, Sam Altman đảm nhận vai trò CEO tạm quyền của Reddit trong 8 ngày, trong khi chờ HĐQT công ty này bổ nhiệm CEO mới. Reddit là một nền tảng trực tuyến nổi tiếng, nơi người dùng chia sẻ nội dung và thảo luận trong các cộng đồng con. Vai trò tạm quyền này diễn ra vào thời điểm quan trọng trong cơ cấu tổ chức của công ty.

Năm 2019, Sam Altman đồng sáng lập Tools For Humanity, công ty phát triển dự án Worldcoin, một hệ thống sinh trắc học toàn cầu dựa trên mống mắt kết hợp với tiền mã hóa.

Tháng 7 năm 2021, Sam Altman cùng Michael Klein (Churchill Capital) thành lập AltC Acquisition Corp., trong đó Altman giữ vai trò CEO. Tháng 7 năm 2023, công ty đã sáp nhập thành công với công ty năng lượng hạt nhân Oklo.

Không có gì ngạc nhiên khi Sam Altman còn được biết đến là một nhà đầu tư thành công. Ông đã đầu tư vào nhiều công ty lớn như Airbnb, Stripe, Reddit, Asana, Pinterest, Teespring, Zenefits, FarmLogs, Shoptiques và nhiều công ty khác.

Hành trình khởi nghiệp của Sam Altman là một nguồn cảm hứng lớn. Sự tham gia đa dạng của ông trong thế giới startup đã củng cố vị thế như một trong những nhân vật hàng đầu của ngành công nghệ.

Trong chặng đường khởi nghiệp ban đầu, tài năng của Sam Altman đã được thừa nhận rộng rãi, tử việc BusinessWeek công nhận Sam Altman là một trong những “Doanh nhân trẻ xuất sắc nhất trong lĩnh vực công nghệ” với giải Vinh danh sớm (2008) khi Altman mới 23 tuổi, giải thưởng Ảnh hưởng đầu tư (2015) do Forbes trao tặng khi xếp Altman là nhà đầu tư dưới 30 tuổi hàng đầu, nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực đầu tư, cho đến Danh sách TIME100 (Tháng 4/2023) và Trang bìa TIME (Tháng 6/2023) nhân dịp OpenAI được vinh danh trong TIME100 Công ty Ảnh hưởng nhất. Tháng 9/2023, Altman tiếp tục được vinh danh trong TIME100 AI, ghi nhận tầm ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

OpenAI: Tầm nhìn tiên phong trước kỷ nguyên AGI

Tuy nhiên, dấu mốc quan trọng nhất với Sam Altman là việc thành lập OpenAI.

Trong một thế giới nơi công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt, trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) trở thành mối quan tâm ngày càng cấp thiết. Nhận thấy những rủi ro tiềm ẩn mà AGI có thể gây ra cho nhân loại, hai doanh nhân tầm nhìn xa là Sam Altman và Elon Musk đã cùng nhau hành động. Họ sáng lập OpenAI, một tổ chức phi lợi nhuận với sứ mệnh bảo vệ nhân loại khỏi những hệ quả ngoài ý muốn của AGI.

OpenAI được thành lập vào tháng 12 năm 2015, do một nhóm nhân vật nổi bật đồng sáng lập, bao gồm Sam Altman, Elon Musk, Greg Brockman, Pamela Vagata, Ilya Sutskever, Trevor Blackwell, Vicki Cheung, Andrej Karpathy, Durk Kingma, John Schulman và Wojciech Zaremba.

Cốt lõi của việc thành lập OpenAI là nhận thức về sức mạnh của trí tuệ nhân tạo và câu hỏi: sức mạnh ấy sẽ được sử dụng như thế nào. Năm 2019, Altman so sánh công việc của OpenAI với Dự án Manhattan – nơi chế tạo quả bom nguyên tử đầu tiên – và ông nói với The New York Times rằng: “Dự án Manhattan có quy mô ngang với OpenAI – mức độ tham vọng mà chúng tôi hướng tới.” Ông cũng tự hào khi chỉ ra rằng mình và J. Robert Oppenheimer, cha đẻ dự án Manhattan, có cùng ngày sinh.

OpenAI khởi đầu với nền tảng tài chính vững chắc khi nhận được khoản đóng góp hào phóng lên tới 1 tỷ USD từ nhiều cá nhân quan trọng, cùng sự hỗ trợ từ các tổ chức như Amazon Web Services (AWS), Infosys và YC Research.

Câu chuyện ra đời của OpenAI vừa hấp dẫn vừa truyền cảm hứng. Nó bắt đầu từ niềm tin của Musk rằng nếu không được quản lý đúng cách, AGI có thể dẫn nhân loại đến diệt vong. Altman và Musk đặc biệt lo ngại rằng việc theo đuổi một AI tối cao có thể tạo ra một thực thể bất tử và toàn năng, đủ sức đe dọa nhân loại. Với nỗi lo này, họ tập hợp một nhóm 30 nhà nghiên cứu và gây quỹ lên đến 1 tỷ USD để thành lập OpenAI.

Theo thời gian và dưới sự lãnh đạo của Altman, mục tiêu của OpenAI dần rõ ràng hơn: đảm bảo AGI được phát triển một cách an toàn và có lợi cho nhân loại. Hành trình của OpenAI là một quá trình liên tục thích nghi – từ chuyển đổi từ tổ chức phi lợi nhuận sang công ty “lợi nhuận có giới hạn”, đến hợp tác hàng tỷ USD với Microsoft, tất cả nhằm giữ vị trí tiên phong trong nghiên cứu AI.  Dù Musk là người sáng lập, ông đã rút khỏi OpenAI sau này để tránh xung đột lợi ích khi Tesla tập trung vào AI. Ông vẫn đóng góp tài chính nhưng cũng chỉ trích việc OpenAI rời xa triết lý ban đầu, trở nên khép kín và định hướng lợi nhuận nhiều hơn.

Tuy nhiên, cũng cần thừa nhận rằng con đường hướng đến phát triển AGI an toàn và hữu ích không hề dễ dàng, như những lo ngại mà Elon Musk đã nêu ra về định hướng của OpenAI. Với tư cách là đồng sáng lập, Musk từng bày tỏ mối quan ngại về cam kết minh bạch cũng như cấu trúc quản trị đang thay đổi của tổ chức này.

Khi đối diện những lo ngại đó, Altman tiếp tục lãnh đạo OpenAI với trọng tâm là các cân nhắc đạo đức và sự kiên định với những nguyên tắc sáng lập. Bằng cách này, ông không chỉ có thể giải tỏa những lo lắng từ các nhân vật có ảnh hưởng như Musk, mà còn bảo đảm rằng OpenAI vẫn là ngọn hải đăng hy vọng và lực đẩy quan trọng trong phát triển AGI phục vụ lợi ích nhân loại.

Vì phát triển AI đòi hỏi nguồn tài nguyên tính toán khổng lồ, năm 2019, OpenAI thành lập một công ty vì lợi nhuận nhưng vẫn chịu sự kiểm soát của hội đồng phi lợi nhuận.

Việc OpenAI ra mắt ChatGPT vào cuối năm 2022 đã đưa trí tuệ nhân tạo (AI) và khả năng xuất hiện của trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) đến gần hơn với sự chú ý rộng rãi của công chúng. ChatGPT là phần mềm phản hồi các câu hỏi từ người dùng. Những câu trả lời nhanh chóng của chương trình về bất kỳ chủ đề nào cùng khả năng sử dụng tiếng Anh viết ấn tượng đã khiến nhiều người kinh ngạc, và chỉ trong năm ngày, đã có hơn một triệu người đăng ký sử dụng.

Nhưng không phải mọi việc ở OpenAI đều suôn sẻ với Sam Altman.

Bỏ qua những bất đồng khá thường xuyên giữa Sam Altman với Elon Musk, nhất là liên quan đến việc chuyển đổi một phần của OpenAI sang hướng vì lợi nhuận, thì “drama” lớn nhất với Sam Altman là việc ông bị Hội đồng quản trị của công ty sa thải khỏi chức CEO vào giữa tháng 11/2023, với lý do ông thiếu minh bạch trong trao đổi với hội đồng. Quyết định này gây bất ngờ lớn, bởi Altman là đồng sáng lập OpenAI và là một trong những tiếng nói dẫn dắt lĩnh vực AI.

Quyết định này gây ra phản ứng dữ dội trong nội bộ công ty. Tập thể nhân viên OpenAI thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ dành cho Altman, đến mức gần 700 trong tổng số 770 nhân viên OpenAI tuyên bố sẵn sàng từ chức nếu hội đồng quản trị không thay đổi. Thậm chí, ngay trong nội bộ HĐQT, tất cả thành viên hội đồng trừ một người ngày 21 tháng 11 đã đồng ý từ chức nếu Altman không được phục chức. Ngày 22/11/2023, chỉ 4 ngày sau khi bị sa thải, Sam Altman chính thức trở lại vị trí CEO, khép lại một trong những cuộc khủng hoảng lãnh đạo ồn ào nhất giới công nghệ.

Bộc lộ tài năng từ tuổi thơ

Sinh ngày 22 tháng 4 năm 1985 tại Chicago, Illinois, trong một gia đình có mẹ là bác sĩ da liễu, cha làm trong lĩnh vực môi giới bất động sản, Sam Altman có ba anh chị em: hai em trai Jack và Max, cùng em gái Annie. Sam lớn lên ở St. Louis, Missouri, nơi ông nhận được chiếc máy tính cá nhân đầu tiên vào năm 8 tuổi.

Từ rất sớm, Sam đã cho thấy sự thông minh khác thường: cậu bé hiểu hệ thống mã vùng điện thoại khi mới học mẫu giáo và bắt đầu lập trình, tháo lắp máy tính Macintosh khi mới 8 tuổi. Chiếc Mac mà cậu được tặng trở thành “cầu nối” quan trọng giúp Sam tiếp cận thế giới.

Khi theo học tại John Burroughs School, một trường trung học dự bị đại học danh giá, Altman, là một người ăn chay, đã gây ấn tượng mạnh khi công khai xu hướng tính dục của mình ngay trong một buổi sinh hoạt trường.

Altman đã tích cực vận động cho sự hòa nhập và ủng hộ học sinh LGBTQ+ bằng cách khuyến khích giáo viên treo biển “Safe Space” (Không gian an toàn) trong lớp học. Hành động dũng cảm này đã góp phần thay đổi môi trường học đường, giúp anh nhận được sự ngưỡng mộ từ cố vấn học tập và hình thành danh tiếng như một người bảo vệ quyền lợi LGBTQ+ từ rất sớm. Sau này, Tổ chức GLAAD đã trao cho Altman giải thưởng Ric Weiland vào năm 2017 vì những đóng góp trong việc thúc đẩy sự chấp nhận LGBTQ trong ngành công nghệ. Cố vấn đại học của Altman sau này nói với The New Yorker: “Điều Sam làm đã thay đổi cả ngôi trường.”

Ông theo học ngành khoa học máy tính tại Đại học Stanford, và trong thời gian ở Stanford, Altman đã tham gia phòng thí nghiệm Trí tuệ nhân tạo (AI Lab). Tuy nhiên, Altman chỉ gắn bó với việc học tại Stanford trong 2 năm trước khi bỏ học vào năm 2005, lúc 20 tuổi, với lý do thật lạ lùng: Altman thích chơi bài poker với bạn bè hơn là nhồi nhét kiến thức ở đại học.

Nhìn lại, Altman cho biết ông học được nhiều điều giá trị từ những ván poker hơn là từ những buổi giảng đường. Ông nhấn mạnh trò chơi này giúp rèn luyện kỹ năng nhận diện mô hình và ra quyết định trong bối cảnh bất định. Đây không phải là lời nói ngẫu hứng, mà cách tư duy từ những ván poker đã theo Altman cho đến tận ngày nay.

Trong thời gian lãnh đạo Y Combinator, Altman thể hiện khả năng “giao dịch tốc độ cao” trong hệ sinh thái Thung lũng Silicon, cũng như năng lực nhìn nhận con người như những quân cờ và dự đoán bước đi của họ. Nhiều nhà sáng lập khi khủng hoảng thường gọi cho Altman đầu tiên, tin tưởng vào tầm nhìn và chiến lược của ông. Một nhà sáng lập Y Combinator từng nói: “Vì Sam có thể nhìn thấy tương lai, chúng tôi muốn ông ấy nói cho chúng tôi biết điều gì sắp xảy ra.”

Dưới thời Altman, Y Combinator khẳng định vị thế là bệ phóng hàng đầu cho các nhà sáng lập khởi nghiệp muốn học cách xây dựng công ty thành công. Đến khi Altman rời chức Chủ tịch năm 2019, Y Combinator đã hỗ trợ khoảng 1.900 công ty, bao gồm Airbnb, Instacart, DoorDash, Reddit và Twitch.

Sam Altman trong cuốn sách Làm thế nào để thành công của mình chia sẻ nhiều kinh nghiệm, nhưng có lẽ lời khuyên mà chính Altman tâm đắc nhất chính là “hãy tạo ra một sản phẩm tốt đến mức người dùng phải tự nguyện kể cho bạn bè. Nếu làm được điều đó, nghĩa là bạn đã hoàn thành 80% công việc.”

Trong buổi trò chuyện với các nhà báo mới đây ở San Francisco sau khi ra mắt ChatGPT-5, Sam Altman có niềm tin mãnh liệt vào tương lại phát triển của AI nói chung và OpenAI nói riêng. Ông tin rằng chẳng bao lâu nữa, mô hình hội thoại ChatGPT sẽ có nhiều cuộc trò chuyện mỗi ngày hơn tất cả các cuộc trò chuyện của con người với nhau trên toàn cầu cộng lại.

“Nếu bạn dự phóng tốc độ tăng trưởng của chúng tôi, chẳng bao lâu nữa sẽ có hàng tỷ người mỗi ngày trò chuyện với ChatGPT,” CEO của OpenAI nói. “ChatGPT có thể sẽ có nhiều cuộc trò chuyện hơn, thậm chí, so với tất cả lời nói của con người cộng lại, vào một thời điểm nào đó.”

Phải chăng nền tảng người dùng không lồ này – lên đến con số hàng tỷ – chính là cơ sở để Altman tin rằng sẽ là đòn bẩy để tạo ra “một loại công cụ tài chính hoàn toàn mới” mà ông đề cập ở đầu bài viết này, cho phép thu hút hàng ngàn tỷ USD cho việc đầu tư xây dựng các trung tâm dữ liệu của OpenAI trên toàn cầu?

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ khốc liệt hiện nay, khó có thể kỳ vọng mọi thứ Sam Altman dấn thân vào đều có thể biến thành vàng, như Midas Touch trong thần thoại Hy Lạp. Nhưng Sam Altman tin rằng nếu tầm nhìn nghìn tỷ USD của mình về trí tuệ nhân tạo trở thành hiện thực, “điều này sẽ là một lợi ích ròng khổng lồ cho nền kinh tế” như ông đã nói.

Sam Altman đã từng so sánh OpenAI với khoảnh khắc Manhattan, một khoảnh khắc làm biến đổi lịch sử thế giới. Với một tầm nhìn rất khác biệt, với khát vọng tạo ra tác động tích cực cho xã hội, và nếu tầm nhìn của Altman trở thành hiện thực, thì ông sẽ được ghi nhớ như một trong những doanh nhân vĩ đại nhất mọi thời đại, thậm chí vượt qua những tên tuổi lẫy lừng tiên phong công nghệ như Steve Jobs và Bill Gates.

Sam Altman. Ảnh: www.founderoo.com

 
Sam Altman khi là học sinh trung học. Ảnh: www.founderoo.co

(Tài liệu tham khảo:  Wired; https://www.britannica.com/money/Sam-Altman; https://www.founderoo.co/playbooks/sam-altman; https://startuptalky.com/sam-altman-story/)