Giới chức Mỹ đã bí mật gắn thiết bị định vị vào những lô hàng chip tiên tiến được coi là có nguy cơ cao bị tuồn trái phép sang Trung Quốc, theo hai nguồn tin am hiểu về kế hoạch chưa từng được tiết lộ này.
Biện pháp này nhằm phát hiện chip AI bị chuyển hướng đến các điểm đến nằm trong diện hạn chế xuất khẩu của Mỹ, và chỉ áp dụng cho một số lô hàng đang trong diện điều tra, các nguồn tin cho biết. Điều này cho thấy quyết tâm của Mỹ trong việc thực thi các hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc.
Theo các nguồn tin, thiết bị theo dõi có thể giúp xây dựng hồ sơ buộc tội những cá nhân và công ty kiếm lợi từ việc vi phạm kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Đây là công cụ điều tra đã có từ hàng chục năm nay, được các cơ quan thực thi pháp luật Mỹ dùng để theo dõi các sản phẩm bị hạn chế xuất khẩu như linh kiện máy bay. Những năm gần đây, chúng đã được sử dụng để chống việc tuồn lậu chip bán dẫn.
Một số người hoạt động trong chuỗi cung ứng máy chủ AI nói rằng họ biết việc sử dụng thiết bị theo dõi trong các lô hàng máy chủ từ các hãng như Dell và Super Micro, có chứa chip của Nvidia và AMD. Các thiết bị này thường được giấu trong bao bì của kiện hàng. Không rõ ai là người lắp đặt và lắp đặt khi nào trong tuyến vận chuyển.
Mỹ bắt đầu hạn chế bán chip tiên tiến của Nvidia, AMD và các hãng khác sang Trung Quốc từ năm 2022.
Trong một vụ việc năm 2024, một lô máy chủ Dell có chip Nvidia được gắn cả thiết bị theo dõi lớn ở bên ngoài thùng và các thiết bị nhỏ hơn, kín đáo hơn bên trong bao bì, thậm chí ngay trong máy chủ. Một người khác cho biết đã thấy hình ảnh và video các nhà bán lại chip tháo thiết bị theo dõi khỏi máy chủ Dell và Super Micro; một số thiết bị lớn có kích thước gần bằng điện thoại thông minh.
Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Mỹ, cơ quan giám sát kiểm soát và thực thi xuất khẩu, thường tham gia, và đôi khi có cả Cục Điều tra An ninh Nội địa (HSI) và Cục Điều tra Liên bang (FBI). HSI và FBI từ chối bình luận; Bộ Thương mại không phản hồi yêu cầu. Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói không biết vụ việc.
Super Micro tuyên bố không tiết lộ “các biện pháp và chính sách an ninh để bảo vệ hoạt động, đối tác và khách hàng toàn cầu” và từ chối bình luận về việc theo dõi của Mỹ. Dell nói “không biết” về việc đặt thiết bị theo dõi của chính phủ Mỹ. Nvidia từ chối bình luận, còn AMD không phản hồi.
Hạn chế chip
Mỹ, quốc gia thống lĩnh chuỗi cung ứng chip AI toàn cầu, đã tìm cách hạn chế xuất khẩu chip và công nghệ sang Trung Quốc những năm gần đây để kiềm chế việc hiện đại hóa quân đội nước này, đồng thời áp dụng lệnh hạn chế với Nga nhằm làm suy yếu nỗ lực chiến tranh ở Ukraine. Nhà Trắng và Quốc hội đã từng đề xuất yêu cầu các hãng chip Mỹ tích hợp công nghệ xác minh vị trí để ngăn việc tuồn sang các nước bị hạn chế xuất khẩu.
Trung Quốc đã chỉ trích các biện pháp này là nhằm kìm hãm sự trỗi dậy của mình và phản đối đề xuất theo dõi vị trí. Tháng trước, Cục quản lý không gian mạng của nước này đã triệu tập Nvidia để bày tỏ lo ngại về nguy cơ chip của hãng có “cửa hậu” cho phép truy cập hoặc điều khiển từ xa, điều mà công ty phủ nhận mạnh mẽ.
Tháng 1, Reuters đưa tin Mỹ đã lần theo đường dây buôn lậu chip AI sang Trung Quốc qua Malaysia, Singapore và UAE — nhưng chưa rõ có sử dụng thiết bị theo dõi hay không.
Việc dùng thiết bị theo dõi đã có từ hàng chục năm. Năm 1985, hãng Hughes Aircraft từng vận chuyển thiết bị thuộc diện kiểm soát xuất khẩu; Hải quan Mỹ đã chặn kiện hàng ở sân bay Houston và gắn thiết bị theo dõi. Đôi khi, các đặc vụ thực thi xuất khẩu lắp đặt sau khi được phê duyệt hành chính, hoặc có lệnh của tòa để dùng làm bằng chứng hình sự.
Nếu công ty không nằm trong diện bị điều tra, họ có thể được thông báo và đồng ý việc lắp đặt, nhưng cũng có trường hợp thiết bị được gắn mà họ không hề biết.
Một số người tham gia tuồn lậu chip và máy chủ thuộc diện kiểm soát sang Trung Quốc cho biết họ biết về các thiết bị này. Hai nguồn tin trong chuỗi cung ứng ở Trung Quốc cho biết họ thường kiểm tra kỹ lô hàng máy chủ chip AI để tìm thiết bị theo dõi.
Một bản tuyên thệ trong đơn kiện của Bộ Tư pháp Mỹ liên quan vụ bắt giữ hai công dân Trung Quốc hồi đầu tháng này vì buôn lậu trái phép chip AI trị giá hàng chục triệu USD, mô tả việc một đồng phạm dặn người khác kiểm tra máy chủ Quanta H200 (có chip Nvidia) xem có thiết bị theo dõi hay không. Tin nhắn tiếng Anh này được gửi cho bị cáo có tên Yang Shiwei và kèm lời nhắc: “Chú ý xem có thiết bị theo dõi không, phải kiểm tra thật kỹ… Ai biết họ sẽ làm gì.”
Chip bán dẫn trên bo mạch của một máy tính trong ảnh minh họa. Ảnh: Reuters
