Chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang tiến hành chấm dứt hai nhiệm vụ của NASA chuyên giám sát một loại khí nhà kính mạnh và tình trạng sức khỏe của thực vật — động thái có thể cắt đứt một nguồn dữ liệu quan trọng đối với các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và nông dân.
Đề xuất ngân sách của ông Trump cho năm tài chính 2026 không bao gồm khoản chi nào cho các Đài Quan Sát Quỹ Đạo đo Carbon, vốn có khả năng xác định chính xác nơi khí CO₂ được phát thải và hấp thụ, cũng như đánh giá tình trạng sinh trưởng của cây trồng.
NASA cho biết trong một tuyên bố qua email hôm thứ Tư rằng các nhiệm vụ này “đã vượt quá thời hạn nhiệm vụ chính” và bị chấm dứt “để phù hợp với chương trình nghị sự và ưu tiên ngân sách của Tổng thống.”
Tuy nhiên, theo David Crisp, một nhà khoa học NASA đã nghỉ hưu và là người chủ trì việc phát triển các dự án này, thì các thiết bị này — một vệ tinh bay tự do được phóng năm 2014 và một thiết bị gắn trên Trạm Vũ trụ Quốc tế năm 2019, cả hai đều sử dụng công nghệ của Kính viễn vọng Không gian Hubble — vẫn nhạy và chính xác hơn bất kỳ hệ thống nào khác trên thế giới, và là “tài sản quốc gia” cần được bảo vệ.
Ví dụ, chúng đã giúp các nhà khoa học phát hiện ra rằng rừng Amazon thải ra nhiều CO₂ hơn là hấp thụ, trong khi rừng taiga ở Canada, Nga và những khu vực băng vĩnh cửu đang tan lại hấp thụ nhiều hơn thải ra. Chúng cũng có thể phát hiện “ánh sáng” phát ra từ quá trình quang hợp của thực vật, hỗ trợ giám sát hạn hán và dự đoán tình trạng thiếu lương thực có thể dẫn đến bất ổn xã hội và nạn đói.
“Điều này thực sự rất quan trọng,” Crisp nói. “Chúng ta đang học được rất nhiều về hành tinh đang thay đổi nhanh chóng này.”
Quyết định chấm dứt các nhiệm vụ này là “cực kỳ thiển cận,” theo Jonathan Overpeck, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Michigan. “Các dữ liệu quan sát do những vệ tinh này cung cấp… rất quan trọng để quản lý các tác động ngày càng tăng của biến đổi khí hậu trên toàn cầu, bao gồm cả ở Mỹ,” ông nói.
Trông chờ vào Quốc hội
Crisp và những người khác hy vọng Quốc hội sẽ bỏ phiếu duy trì nguồn tài trợ cho các nhiệm vụ này, vốn được cấp kinh phí đến hết năm tài chính kết thúc vào ngày 30/9.
Một dự luật tại Hạ viện gần như phù hợp với đề xuất của Tổng thống và sẽ loại bỏ các nhiệm vụ này, trong khi một phiên bản của Thượng viện lại giữ chúng. Tuy nhiên, do Quốc hội đang trong kỳ nghỉ, chưa rõ ngân sách có được thông qua trước ngày 1/10 là thời điểm bắt đầu năm tài khóa hay không.
Nếu không, Quốc hội có thể thông qua nghị quyết tiếp tục tài trợ ở mức hiện tại cho đến khi ngân sách mới được thông qua — dù một số nhà lập pháp lo ngại chính quyền Trump có thể tìm cách trì hoãn hoặc giữ lại khoản tiền đó.
Các nghị sĩ Đảng Dân chủ tại Quốc hội đã cảnh báo quyền Giám đốc NASA Sean Duffy tháng trước rằng việc chấm dứt nhiệm vụ hoặc giữ lại quỹ đã được phân bổ bởi Quốc hội là hành vi bất hợp pháp.
Các chuyên gia cho biết việc chính quyền cắt kinh phí này là một trong nhiều động thái nhằm hạn chế hoặc che giấu khoa học khí hậu.
“Nguyên tắc dường như là: nếu chúng ta ngừng đo biến đổi khí hậu, nó sẽ biến mất khỏi ý thức của người Mỹ,” nhà khoa học khí hậu Michael Mann từ Đại học Pennsylvania nhận xét.
Kế hoạch dự phòng
Crisp và các đồng nghiệp cũng đang cố gắng lập một liên minh với các đối tác bên ngoài — bao gồm từ Nhật Bản và châu Âu — để tài trợ và vận hành thiết bị gắn trên trạm vũ trụ. NASA cho biết họ sẽ chấp nhận các đề xuất từ bên ngoài cho đến ngày 29/8.
Tuy nhiên, vệ tinh bay tự do đang có nguy cơ bị cho rơi trở lại khí quyển và cháy rụi. Đài NPR trước đó đưa tin rằng nhân viên NASA đang lập kế hoạch chấm dứt các nhiệm vụ này.
Crisp nói rằng những người ủng hộ hy vọng NASA cũng cho phép đối tác bên ngoài tiếp quản vệ tinh này, vốn bao phủ diện tích quan sát lớn hơn, nhưng sẽ gặp rào cản pháp lý vì điều đó đồng nghĩa trao quyền điều khiển một vệ tinh của Mỹ cho nhóm có thể bao gồm đối tác nước ngoài.
“Chúng tôi đang tiếp cận các tỷ phú, các quỹ từ thiện,” Crisp nói. “Nhưng… thực sự, thực sự không phải là ý hay khi cố đẩy trách nhiệm này sang cho doanh nghiệp tư nhân hay các cá nhân. Điều đó hoàn toàn không hợp lý.”
Ảnh minh họa do NASA cung cấp cho thấy Đài Quan Sát Quỹ Đạo đo Carbon số 2. Ảnh: NASA
