Không có người thắng trong chính sách thuế của Mỹ

Quốc gia được Mỹ giảm thuế đáng kể:

Quốc gia bị Mỹ tăng thuế:

Các quốc gia được điều chỉnh nhẹ / giữ ổn định:

Chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump trong tuần này đã khiến nhiều nước chịu thiệt – từ các quốc gia nhỏ, nghèo như Lào và Algeria đến các đối tác thương mại giàu có của Mỹ như Canada và Thụy Sĩ. Từ ngày 7 tháng 8, họ sẽ phải đối mặt với mức thuế cao ngất.

Những nước được xem là “thắng cuộc” có lẽ là các quốc gia đã nhượng bộ trước yêu cầu của Trump – và tránh được thiệt hại nặng hơn. Nhưng trong dài hạn, vẫn chưa rõ liệu có ai thực sự thắng – kể cả Mỹ, quốc gia được cho là sẽ hưởng lợi từ chính sách bảo hộ của Trump.

“Xét trên nhiều khía cạnh, mọi người đều là kẻ thua cuộc,” Barry Appleton, đồng Giám đốc Trung tâm Luật Quốc tế thuộc Trường Luật New York, nhận định.

Chỉ chưa đầy sáu tháng sau khi quay lại Nhà Trắng, Trump đã phá bỏ trật tự kinh tế toàn cầu cũ. Một hệ thống dựa trên các quy tắc đã thỏa thuận nay không còn nữa. Thay vào đó là hệ thống do chính Trump đặt ra, sử dụng sức mạnh kinh tế khổng lồ của Mỹ để trừng phạt các quốc gia không chấp nhận các thỏa thuận thương mại bất cân xứng và buộc những nước còn lại phải nhượng bộ sâu rộng.

“Người thắng lớn nhất là Trump,” Alan Wolff, cựu quan chức thương mại Mỹ và Phó Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cho biết. “Ông ấy đặt cược rằng có thể kéo các nước vào bàn đàm phán bằng đe dọa, và ông ấy đã thành công – theo cách ngoạn mục.”

Người “thắng” vẫn sẽ phải trả thuế cao hơn thời trước Trump

Sau tuyên bố “Ngày Giải Phóng”, thị trường tài chính chao đảo khiến Trump phải tạm thời rút lui và hoãn áp thuế “đối ứng” trong 90 ngày để các nước có cơ hội đàm phán.

Cuối cùng, một số quốc gia đã nhượng bộ, chấp nhận các mức thuế cao đến mức không tưởng để đổi lại quyền tiếp tục bán hàng vào thị trường Mỹ rộng lớn.

Vương quốc Anh đã đồng ý mức thuế 10% đối với hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ – tăng mạnh từ mức 1,3% trước khi Trump tăng cường cuộc chiến thương mại toàn cầu. Mỹ vẫn yêu cầu nhượng bộ dù thực tế đã thặng dư thương mại với Anh suốt 19 năm liên tiếp.

Liên minh châu Âu và Nhật Bản chấp nhận mức thuế 15% từ Mỹ. Đây là mức cao hơn nhiều so với các mức thuế một chữ số mà họ từng trả năm ngoái – dù vẫn thấp hơn so với mức thuế mà Trump đe dọa trước đó (30% với EU và 25% với Nhật).

Các nước khác như Pakistan, Hàn Quốc, Việt Nam, Indonesia và Philippines cũng đạt được thỏa thuận với Trump và chấp nhận mức thuế cao.

Ngay cả các nước không đạt được thỏa thuận và được giảm thuế từ tháng 4 cũng vẫn đang chịu thuế cao hơn nhiều so với thời điểm Trump chưa quay lại Nhà Trắng. Ví dụ, thuế quan của Angola đã giảm từ 32% xuống còn 15% vào tháng 4, nhưng năm 2022 chỉ là dưới 1,5%. Trong khi đó, thuế của Đài Loan được cắt từ 32% xuống còn 20%, nhưng vẫn gây tổn thương cho nền kinh tế hòn đảo này.

Trump cũng đã đồng ý giảm thuế quan đối với vương quốc nhỏ bé Lesotho ở miền nam châu Phi xuống 15%, từ mức 50% mà ông từng công bố hồi tháng Tư.

Tấn công Brazil, Canada, và Thụy Sĩ

Các quốc gia không chịu nhượng bộ – hoặc bị Trump nổi giận vì lý do khác – đã bị đánh thuế nặng hơn. Ngay cả một số nước nghèo cũng không thoát thuế quan. GDP đầu người hằng năm của Lào chỉ đạt 2.100 USD và của Algeria là 5.600 USD – so với mức 75.000 USD của Mỹ. Thế nhưng, Lào vẫn bị áp thuế 40%, còn Algeria là 30%.

Trump áp thuế nhập khẩu 50% với Brazil phần lớn vì ông không hài lòng với cách nước này đối xử với cựu tổng thống Jair Bolsonaro (người đang bị xét xử vì âm mưu đảo ngược thất bại bầu cử năm 2022), bất chấp việc Mỹ xuất khẩu sang Brazil nhiều hơn nhập khẩu từ nước này kể từ năm 2007.

Việc Trump áp thuế 35% lên Canada – một đồng minh lâu đời của Mỹ – một phần nhằm đe dọa Ottawa vì tuyên bố sẽ công nhận nhà nước Palestine.

Thụy Sĩ bị đánh thuế nhập khẩu tới 39% – thậm chí cao hơn mức 31% mà Trump từng công bố hôm 2 tháng Tư.

Tình hình có thể thay đổi nếu tòa án bác bỏ các mức thuế của Trump. Năm doanh nghiệp Mỹ và 12 bang đang kiện tổng thống, cho rằng các mức thuế nhân Ngày Giải Phóng của ông đã vượt quá quyền hạn theo luật năm 1977.

Tuy nhiên, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết các thỏa thuận thương mại song phương mà Tổng thống Trump đã ký – hầu hết dựa trên các cam kết mua hàng hóa Mỹ – sẽ vẫn có hiệu lực ngay cả khi Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết rằng tổng thống không có thẩm quyền hợp pháp để áp đặt các mức thuế quan riêng theo quốc gia.

Liệu Greer có đúng hay không thì vẫn còn phải chờ, nhưng dễ dàng hình dung một quốc gia đã đồng ý mua hàng hóa để tránh bị áp thuế cao hơn từ Mỹ có thể rút lại cam kết nếu Tòa án Tối cao tuyên bố các mức thuế đó là vi hiến.

Người Mỹ đang phải trả giá

Trump từng tuyên bố rằng thuế quan sẽ khiến các nước khác phải “trả tiền cho Mỹ”. Nhưng trên thực tế, chính các doanh nghiệp nhập khẩu Mỹ mới là bên phải thanh toán khoản thuế này – và họ thường đẩy gánh nặng sang người tiêu dùng thông qua việc tăng giá.

Theo các chuyên gia kinh tế tại Goldman Sachs, các nhà xuất khẩu nước ngoài chỉ gánh khoảng 20% chi phí từ thuế, phần còn lại rơi vào người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ.

Hàng loạt doanh nghiệp lớn như Walmart, Procter & Gamble, Ford, Adidas, Nike, Mattel và Best Buy đều đã phải tăng giá sản phẩm. Apple cho biết chỉ riêng trong quý 3 năm nay, mức thuế mới sẽ khiến chi phí của họ tăng thêm 1,1 tỷ USD.

Ford dự kiến mất 2 tỷ USD lợi nhuận năm 2025. Hãng mỹ phẩm Yon-Ka (Pháp) cho biết họ phải cắt đầu tư, đóng băng tuyển dụng và tăng giá sản phẩm.

Theo Phòng Thí nghiệm Ngân sách thuộc Đại học Yale, mức thuế trung bình của Mỹ hiện là 18,3% – cao nhất từ năm 1934 – và sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ tốn thêm khoảng 2.400 USD mỗi năm.

“Người tiêu dùng Mỹ chính là bên thua thiệt lớn nhất,” ông Wolff kết luận.

Chính sách thiếu tính toán?

Các mức thuế khổng lồ này có nguy cơ làm tổn hại vị thế toàn cầu của Mỹ khi các đồng minh cảm thấy bị ép buộc phải chấp nhận các thỏa thuận không thân thiện. Làm tăng thuế nguyên liệu thô cho các nhà máy Mỹ và hàng hóa cơ bản cũng có thể tạo ra áp lực lạm phát mới và cản trở tăng trưởng kinh tế — những mối lo ngại mà Nhà Trắng của Trump bác bỏ.

Trong khi đó, nhiều người lại nhìn thấy một chính sách được xây dựng một cách cẩu thả bởi Tổng thống Mỹ – một chính sách có thể gây tổn hại dần theo thời gian và làm xói mòn sức mạnh cũng như sự thịnh vượng của nước Mỹ.

Scott Lincicome từ Viện Cato nói: “Chúng ta đang bước vào một thời kỳ thuế quan cao kỷ lục, và vẫn không rõ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo vì các thỏa thuận hiện tại thiếu rõ ràng.”

Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ đã từ chối yêu cầu của Trump về việc hạ lãi suất – lý do là vì lạm phát đang chịu thêm áp lực từ các mức thuế mới. Lạm phát kéo dài không chỉ làm khó doanh nghiệp mà còn đe dọa vị trí chính trị của Trump.

Thượng nghị sĩ Chris Coons (bang Delaware) dự đoán nền kinh tế sẽ chịu tác động lớn, và nếu thị trường chứng khoán sụp đổ, tỷ lệ việc làm xấu đi và lạm phát tăng mạnh trong những tuần tới, Trump có thể buộc phải thay đổi chính sách.

“Nếu các chỉ số kinh tế tiếp tục xấu, tôi không loại trừ khả năng ông ấy sẽ xoay 180 độ,” Coons nói. “Giá cả tăng vọt sẽ là điều không thể tránh khỏi – và hoàn toàn trái ngược với lời hứa tranh cử của ông Trump: giảm chi phí cho người dân Mỹ.”

Tổng thống Trump ký sắc lệnh áp thuế lên hàng chục đối tác thương mại. Ảnh: AP