Việc tuyển dụng tại Mỹ đang giảm mạnh khi các chính sách thương mại thất thường và cực đoan của Tổng thống Donald Trump khiến doanh nghiệp tê liệt và làm dấy lên lo ngại về triển vọng của nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Bộ Lao động Mỹ hôm thứ Sáu cho biết, các nhà tuyển dụng chỉ tạo thêm 73.000 việc làm trong tháng trước – thấp hơn nhiều so với con số kỳ vọng 115.000 việc làm.
Tệ hơn, các số liệu điều chỉnh cho thấy tổng số việc làm trong tháng 5 và tháng 6 đã bị giảm tới 258.000 việc làm. Tỷ lệ thất nghiệp cũng tăng lên 4,2% khi ngày càng nhiều người Mỹ rời khỏi lực lượng lao động, trong khi số người thất nghiệp tăng thêm 221.000 người.
“Một sự suy yếu rõ rệt đang diễn ra trên thị trường lao động Mỹ,” ông Scott Anderson, chuyên gia kinh tế trưởng tại BMO Capital Markets nhận định. “Chúng tôi đã dự báo điều này kể từ khi cuộc chiến thuế quan và thương mại bùng nổ vào mùa xuân, cùng với việc siết chặt chính sách nhập cư. Báo cáo lần này cho thấy nguy cơ thị trường lao động Mỹ ‘hạ cánh cứng’.”
Các chuyên gia kinh tế từ lâu đã cảnh báo rằng căng thẳng thương mại với hầu hết các đối tác của Mỹ sẽ bắt đầu tác động rõ ràng trong mùa hè này – và báo cáo việc làm ngày thứ Sáu được xem là tiếng chuông cảnh báo.
“Chúng ta đang ở giữa tâm bão,” Daniel Zhao, nhà kinh tế trưởng tại Glassdoor, nói. “Sau nhiều tháng có dấu hiệu cảnh báo, báo cáo việc làm tháng 7 cho thấy sự suy giảm không còn là điều sẽ đến – mà nó đã đến rồi.”
Các thị trường chứng khoán Mỹ lập tức phản ứng tiêu cực sau báo cáo việc làm, với chỉ số Dow Jones giảm hơn 600 điểm trong ngày thứ Sáu.
Những con số mới nhất đặt ra nghi vấn về sức khỏe của thị trường lao động và nền kinh tế, trong bối cảnh Tổng thống Trump tiếp tục thúc đẩy cuộc cải tổ chính sách thương mại Mỹ theo hướng phi truyền thống.
Ông Trump đã từ bỏ nhiều thập kỷ chính sách hạ rào cản thương mại của Mỹ, thay vào đó là áp đặt hàng loạt mức thuế nhập khẩu lên hàng hóa từ gần như mọi quốc gia trên thế giới. Ông tin rằng các loại thuế này sẽ đưa sản xuất quay lại Mỹ và tạo nguồn thu để bù đắp cho gói cắt giảm thuế quy mô lớn mà ông ký ban hành hôm 4/7.
Tuy nhiên, hầu hết các nhà kinh tế chính thống đều cảnh báo rằng chi phí của các mức thuế này rốt cuộc sẽ được chuyển sang người tiêu dùng Mỹ – cả doanh nghiệp lẫn hộ gia đình.
Điều này hiện đã bắt đầu xảy ra.
Nhiều công ty lớn như Walmart, Procter & Gamble, Ford, Best Buy, Adidas, Nike, Mattel, Shein, Temu và Stanley Black & Decker đã đồng loạt tăng giá bán do ảnh hưởng từ thuế quan. Theo ước tính của các chuyên gia kinh tế tại Goldman Sachs, các nhà xuất khẩu nước ngoài chỉ gánh khoảng 1/5 chi phí gia tăng do thuế, trong khi phần lớn còn lại đang được người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ gánh chịu.
Ông Trump cũng tạo ra nhiều bất ổn bởi cách triển khai thuế quan đầy thất thường – công bố rồi lại tạm hoãn, sau đó đột ngột đưa ra các sắc thuế mới. Chỉ qua một đêm, ông đã ký sắc lệnh áp đặt mức thuế mới với hàng loạt đối tác thương mại của Mỹ, sẽ có hiệu lực từ ngày 7/8 – sau một loạt hành động bất ngờ liên quan đến thuế trong tuần này.
“Đã có tác động tức thì, rõ ràng và đáng kể từ thuế quan lên thị trường lao động, khiến tăng trưởng việc làm gần như đình trệ khi chúng tôi đối mặt với quá nhiều bất ổn về triển vọng kinh tế và chính sách thuế,” bà Blerina Uruci – chuyên gia kinh tế trưởng tại công ty đầu tư T. Rowe Price – nhận định.
Dù vậy, bà Uruci cũng cho rằng dữ liệu cho thấy có thể thị trường đã vượt qua giai đoạn tồi tệ nhất, khi lượng tuyển dụng trong tháng 7 đã có dấu hiệu cải thiện nhẹ so với mức suy giảm nghiêm trọng của tháng 5 và 6.
“Tôi không quá bi quan về nền kinh tế Mỹ dựa trên số liệu sáng nay,” bà nói, dù cho rằng tốc độ tuyển dụng sẽ tiếp tục chậm lại trong những tháng tới do nguồn lao động bị hạn chế bởi chính sách nhập cư thắt chặt và dân số già đi.
“Vì chính sách nhập cư, tăng trưởng nguồn cung lao động gần như đã dừng lại,” ông Guy Berger, chuyên gia cao cấp tại Viện Burning Glass – đơn vị chuyên nghiên cứu xu hướng việc làm – nhận định. “Vì vậy, tăng trưởng việc làm sẽ rất yếu. Tình hình hiện nay khiến chúng ta giống như Nam Âu hay Nhật Bản.”
Tuy nhiên, với số lượng người lao động sẵn có giảm, nền kinh tế không cần tạo ra quá nhiều việc làm để hấp thụ lực lượng thất nghiệp. Điều này có thể giúp tỷ lệ thất nghiệp không tăng quá mạnh, ông Berger nói thêm.
Tổng thống Trump coi việc tăng thuế nhập khẩu là cách thúc đẩy ngành sản xuất trong nước. Nhưng trong thực tế, lĩnh vực sản xuất đã cắt giảm 11.000 việc làm trong tháng trước, sau khi cắt 15.000 việc trong tháng 6 và 11.000 việc trong tháng 5. Chính phủ liên bang – vốn là đối tượng bị cắt giảm nhân sự theo chính sách của ông Trump – cũng mất 12.000 việc làm. Các công việc hành chính và hỗ trợ giảm gần 20.000 việc.
Ngược lại, lĩnh vực chăm sóc sức khỏe đã bổ sung 55.400 việc làm trong tháng qua – chiếm đến 76% tổng số việc làm mới trong tháng 7 – cho thấy đà tăng việc làm hiện nay chủ yếu tập trung vào một số lĩnh vực hẹp.
Trước đó, Bộ Lao động Mỹ từng báo cáo rằng các chính quyền bang và địa phương đã tuyển thêm 64.000 nhân viên giáo dục trong tháng 6. Tuy nhiên, con số này vừa được điều chỉnh giảm mạnh, xuống dưới 10.000.
Những điều chỉnh mới cũng cho thấy kinh tế Mỹ chỉ tạo thêm trung bình 85.000 việc làm mỗi tháng trong năm nay – bằng một nửa so với mức trung bình 168.000 của năm ngoái, và thấp hơn nhiều so với mức trung bình 400.000 việc từ năm 2021–2023, khi nền kinh tế phục hồi sau đại dịch COVID-19.
Dữ liệu việc làm yếu kém có thể mang lại cho ông Trump điều mà ông mong muốn nhất: Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ phải cắt giảm lãi suất ngắn hạn – yếu tố thường dẫn đến lãi suất thấp hơn cho các khoản vay mua nhà, mua xe và thẻ tín dụng.
Chủ tịch Fed Jerome Powell cùng các quan chức Fed trước đó nhiều lần nhấn mạnh rằng thị trường việc làm mạnh là lý do để họ có thể chờ đợi và đánh giá thêm tác động của các biện pháp thuế quan của ông Trump đến lạm phát và kinh tế nói chung. Nhưng đánh giá đó nay đã bị lung lay, và Fed sẽ chịu áp lực lớn hơn để giảm chi phí vay mượn.
Sau khi báo cáo được công bố, các nhà đầu tư Phố Wall đã nhanh chóng nâng kỳ vọng rằng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tiếp theo vào tháng 9.
Hôm thứ Tư, Fed đã giữ nguyên lãi suất chủ chốt trong cuộc họp thứ năm liên tiếp, và ông Powell cũng không thể hiện sự vội vàng trong việc hạ lãi suất. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận có “rủi ro suy giảm” về việc làm do tốc độ tuyển dụng chậm – điều đã được ghi nhận từ trước cả báo cáo yếu kém hôm thứ Sáu.
Tình hình hiện nay là một sự đảo chiều mạnh mẽ so với “cơn sốt tuyển dụng” chỉ ba năm trước, khi các nhà tuyển dụng khan hiếm lao động sẵn sàng chi thưởng để tuyển người, hoặc đưa ra các phúc lợi như nghỉ thứ Sáu, hỗ trợ sinh sản hay bảo hiểm cho thú cưng.
Tỷ lệ người nghỉ việc – dấu hiệu cho thấy người lao động tự tin vào khả năng tìm được việc mới tốt hơn – đã giảm so với mức kỷ lục trong năm 2021 và 2022, thậm chí thấp hơn cả trước đại dịch.
Biển tuyển dụng tại một câu lạc bộ âm nhạc. Ảnh: AP
