Tổng thống Donald Trump tối thứ Năm, tức sáng thứ Sáu giờ Việt Nam, đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt thuế quan mới đối với một loạt đối tác thương mại của Mỹ, có hiệu lực từ ngày 7/8. Đây là bước đi tiếp theo trong chương trình nghị sự thương mại của ông, nhằm thử thách nền kinh tế toàn cầu cũng như độ bền vững của các liên minh mà Mỹ đã xây dựng qua hàng thập kỷ.

Sắc lệnh được ban hành ngay sau 7 giờ tối thứ Năm, nối tiếp chuỗi hoạt động dồn dập liên quan đến thuế trong những ngày gần đây. Trong thời gian này, Nhà Trắng đã công bố một loạt thỏa thuận với nhiều quốc gia và khối kinh tế trước thời hạn cuối do chính Trump đặt ra là ngày thứ Sáu. Theo một quan chức cấp cao trong chính quyền, thuế được triển khai muộn hơn để đồng bộ hóa lịch trình áp dụng các mức thuế.

Sau khi đe dọa áp thuế 50% lên hàng hóa từ Lesotho — một quốc gia châu Phi — mức thuế thực tế được ấn định là 15%. Trong khi đó, hàng hóa từ Đài Loan sẽ bị áp thuế 20%, Pakistan 19%, còn Israel, Iceland, Na Uy, Fiji, Ghana, Guyana và Ecuador đều bị áp mức 15%. Thụy Sĩ bị áp thuế cao nhất — 39%.

Trump từng tuyên bố sẽ áp thuế 50% đối với hàng hóa từ Brazil, nhưng sắc lệnh cuối cùng chỉ áp 10%, do 40% còn lại thuộc một biện pháp riêng rẽ mà ông đã phê chuẩn hôm thứ Tư.

Sắc lệnh khép lại một ngày thứ Năm đầy biến động, khi nhiều quốc gia tìm cách đàm phán phút chót với Trump. Sắc lệnh quy định mức thuế cho 68 quốc gia và khối Liên minh châu Âu gồm 27 thành viên, với mức thuế cơ bản 10% áp dụng cho các nước không được liệt kê cụ thể. Theo quan chức cấp cao trong chính quyền, các mức thuế này được xác định dựa trên mất cân bằng thương mại với Mỹ và đặc điểm kinh tế từng khu vực.

Những yếu tố không chắc chắn đã tạo nên cảm giác kịch tính — điều vốn trở thành đặc trưng trong cách Trump triển khai các chính sách thuế quan trong vài tháng qua. Tuy nhiên, điểm nhất quán duy nhất là mong muốn của ông trong việc áp thuế nhập khẩu — điều mà hầu hết các nhà kinh tế cho rằng cuối cùng người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ sẽ phải gánh chịu.

“Chúng tôi đã đạt được một vài thỏa thuận hôm nay, và đó là những thỏa thuận tuyệt vời cho đất nước,” Trump nói với phóng viên vào chiều thứ Năm, nhưng không tiết lộ cụ thể các điều khoản hay quốc gia liên quan. Quan chức chính quyền từ chối công bố tên các quốc gia đã ký thỏa thuận mới.

Trump cho biết Thủ tướng Canada Mark Carney đã gọi điện trước khi mức thuế 35% được áp lên nhiều mặt hàng từ Canada, nhưng “chúng tôi chưa nói chuyện với Canada hôm nay.” Trong một sắc lệnh riêng rẽ hôm thứ Năm, Trump đã điều chỉnh mức thuế đối với các sản phẩm liên quan đến fentanyl từ Canada, tăng từ 25% lên 35%.

Trump đặt ra thời hạn chót vào thứ Sáu sau khi các biện pháp thuế mang tên “Ngày Giải Phóng” hồi tháng Tư gây ra sự hoảng loạn trên thị trường chứng khoán. Các mức thuế bất thường mà ông công bố trong tháng Tư đã dẫn đến lo ngại suy thoái, buộc ông phải lùi lại 90 ngày để đàm phán. Khi không đạt được đủ thỏa thuận thương mại với các quốc gia khác, Trump gia hạn thêm thời gian và gửi thư đến lãnh đạo các nước nêu rõ các mức thuế, dẫn đến làn sóng đàm phán gấp rút.

New Zealand phản đối thuế 15% trong khi Australia hoan nghênh mức 10%

Bộ trưởng Thương mại New Zealand đã lên tiếng phản đối mức thuế mới từ Nhà Trắng, cho rằng đây là hành động không hợp lý sau khi hàng xuất khẩu của nước này sang Mỹ bị áp mức thuế cơ bản 15% vào thứ Năm. Mức thuế này cao hơn mức 10% áp dụng cho nước láng giềng Australia.

“Chúng tôi cho rằng điều này không tốt, không hợp lý và không có lợi cho thương mại,” Bộ trưởng Thương mại Tom McClay phát biểu trên đài Radio New Zealand vào thứ Sáu.

Thông báo hôm thứ Năm đánh dấu sự gia tăng so với mức thuế 10% mà Nhà Trắng công bố với New Zealand hồi tháng Tư.

“Dường như mức thuế này được áp dụng dựa trên tình trạng thâm hụt thương mại của các quốc gia với Mỹ, tức là các nước bán cho Mỹ nhiều hơn mức họ mua,” ông McClay nói. “Đối với New Zealand, thâm hụt này chỉ khoảng nửa tỷ đô la Mỹ, và trong quy mô nền kinh tế Mỹ thì con số đó thật sự không đáng kể.”

Ông McClay cho biết Wellington đang trao đổi trực tiếp với Washington và hiện tại chưa xem xét việc áp thuế trả đũa.

Trong khi đó, Bộ trưởng Thương mại Australia hoan nghênh mức thuế 10% – mức tối thiểu mà Nhà Trắng công bố – như một sự “khẳng định” cho chính phủ của Thủ tướng Anthony Albanese và cách tiếp cận “điềm tĩnh, hợp lý” trong đối thoại với Mỹ.

“Quyết định này, cùng với những thay đổi đối với các quốc gia khác, có nghĩa là hàng hóa của Australia giờ đây cạnh tranh hơn trên thị trường Mỹ,” Bộ trưởng Don Farrell phát biểu hôm thứ Sáu. Tuy vậy, ông Farrell cho biết Canberra sẽ tiếp tục vận động để đạt được mức thuế bằng 0.

Một phần Đông Nam Á vẫn đối mặt với các mức thuế cao nhất

Nhiều quốc gia Đông Nam Á phải hứng chịu các mức thuế cao nhất khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố chính sách “thuế quan đối ứng” hôm 2 tháng 4. Các mức thuế mới được công bố vào thứ Năm tiếp tục duy trì mức áp cao đối với một số quốc gia trong khu vực.

Trong số các mức cao nhất có thuế 40% đối với hàng xuất khẩu từ Lào và Myanmar sang Mỹ. Dù đã giảm so với mức cực cao trước đó, đây vẫn là mức thuế cao thứ hai, chỉ sau 41% áp dụng cho Syria.

Mức thuế với Campuchia, Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Thái Lan đều đã được hạ xuống đáng kể, còn 19 hoặc 20%.

Thủ tướng Campuchia Hun Manet cho biết mức thuế 19% đối với hàng xuất khẩu của nước này sang Mỹ – giảm từ mức ban đầu 49% – là tin tốt cho người dân và nền kinh tế Campuchia.

Trump đặt ra thời hạn chót vào thứ Sáu sau khi các biện pháp thuế mang tên “Ngày Giải Phóng” hồi tháng Tư gây ra sự hoảng loạn trên thị trường chứng khoán. Các mức thuế bất thường mà ông công bố trong tháng Tư đã dẫn đến lo ngại suy thoái, buộc ông phải lùi lại 90 ngày để đàm phán. Khi không đạt được đủ thỏa thuận thương mại với các quốc gia khác, Trump gia hạn thêm thời gian và gửi thư đến lãnh đạo các nước nêu rõ các mức thuế, dẫn đến làn sóng đàm phán gấp rút.

Các container vận chuyển được xếp chồng tại Cảng Oakland ở Oakland, California. Vào thứ Sáu, Tổng thống Donald Trump đã ban hành một vòng thuế quan mới, đưa mức thuế lên cao nhất trong lịch sử hiện đại. Ảnh: Getty Images