Trong nhiều thập kỷ, các chuyên gia tài chính thận trọng đã cảnh báo về những hậu quả tàn phá do nợ công của Mỹ ngày càng phình to. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng lần này khác biệt: khoản nợ hiện nay đã quá lớn đến mức việc tiếp tục chồng thêm gánh nặng trong dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu lớn của Tổng thống Donald Trump có thể đẩy đất nước vào một con đường nguy hiểm.
“Giống như ngôi nhà đang cháy, mà chúng ta lại đổ thêm chất gây cháy vào thay vì dùng bình chữa cháy,” Kent Smetters, giáo sư kinh tế và chính sách công tại Đại học Pennsylvania Wharton, nhận xét. “Ngay cả khi không có dự luật này, ngôi nhà tài chính của chúng ta vẫn đang cháy… chúng ta không phải là nền kinh tế quá lớn không thể sụp đổ.”
Smetters cảnh báo rằng ngay cả khi không có dự luật này, Mỹ đã đang trên một “đường đi của nợ nần bùng nổ,” và chính phủ chỉ có khoảng 20 năm – nhiều nhất cũng chỉ vậy – để thực hiện những cải cách có ý nghĩa trước khi hậu quả trở nên nghiêm trọng.
“Nếu chúng ta không làm, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng. Thị trường trái phiếu có thể rất nghiêm khắc và kỷ luật,” ông nói.
Tâm điểm của cuộc tranh luận hiện nay là biện pháp chính sách rộng lớn của Trump, mà Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) phi đảng phái dự báo sẽ làm thâm hụt ngân sách liên bang tăng thêm 3,4 nghìn tỷ đô la trong 10 năm tới.
Nhà Trắng phản đối dự báo của CBO. Trump đã lập luận trên mạng xã hội rằng tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn, cùng với doanh thu từ thuế quan, sẽ bù đắp chi phí của dự luật.
“Đất nước chúng ta sẽ bùng nổ với tăng trưởng mạnh mẽ… Dự luật này đưa chúng ta vào quỹ đạo thịnh vượng to lớn trong Thời đại Hoàng kim mới và tuyệt vời của nước Mỹ,” Trump viết.
Nhưng nhiều nhà kinh tế không đồng ý.
Dự luật của Trump là một trong những đạo luật tốn kém nhất trong nhiều thế hệ, đồng thời làm giảm nguồn thu thuế của quốc gia trong nhiều thập kỷ tới.
Ngay cả khi không có dự luật này, nợ công liên bang đã ở mức kỷ lục – xấp xỉ bằng tổng quy mô nền kinh tế Mỹ. Người ta ước tính rằng cứ 4 đô la thuế thu nhập cá nhân thì có khoảng 1 đô la dùng để trả lãi nợ quốc gia.
Người Mỹ nên quan tâm, các nhà kinh tế nói với ABC News, bởi vì thâm hụt liên bang lớn hơn đồng nghĩa với lãi suất cao hơn. Điều này có nghĩa là các khoản vay mua nhà, vay mua xe sẽ đắt đỏ hơn, và nó làm giảm đầu tư của doanh nghiệp vốn có thể làm tăng năng suất lao động, theo Douglas Elmendorf, giáo sư tại Trường Kennedy Harvard và từng là nhà kinh tế tại Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng.
Hơn nữa, nợ công cao hơn nghĩa là ít dư địa để phản ứng khi xảy ra khủng hoảng, họ nói.
“Giống như một gia đình đã dùng hết thẻ tín dụng rồi mà nhà lại gặp vấn đề với mái nhà. Bạn cần một chút chỗ để xoay xở nếu có chuyện xấu xảy ra, mà chúng ta đang dần hết không gian đó,” Elmendorf nói.
Mỹ đã vượt qua khủng hoảng tài chính 2008 và đại dịch COVID-19 bằng việc chi tiêu liên bang lớn. Khoản nợ đó chưa bao giờ giảm xuống, nghĩa là chính phủ sẽ có ít lựa chọn hơn khi đối mặt với một cuộc khủng hoảng khác.
Rủi ro từ mức nợ tăng lên có vẻ không rõ ràng vì Mỹ là chuẩn mực vàng, nên kỳ vọng thế giới sẽ tiếp tục mua nợ của Mỹ. Là nền kinh tế lớn nhất thế giới và quốc gia phát hành đồng tiền dự trữ toàn cầu, Mỹ lâu nay hưởng lợi từ nhu cầu mạnh mẽ đối với nợ của mình.
Nhưng điều đó không chắc chắn — thị trường trái phiếu đã có dấu hiệu lo ngại vào đầu năm nay. Và nỗi sợ là các nhà đầu tư sẽ bắt đầu nghi ngờ sức mạnh của nền kinh tế Mỹ và khả năng trả nợ của Mỹ.
Các nhà kinh tế lo ngại điều này có thể dẫn đến một vòng xoáy tồi tệ (doom loop): nợ làm lãi suất cao hơn, lãi suất cao làm nợ càng lớn hơn, khiến Mỹ càng khó bán nợ, và nợ lại phình to hơn nữa (vòng xoáy tồi tệ).
“Dự luật này sẽ làm lãi suất tăng và làm tăng nguy cơ rơi vào vòng xoáy tồi tệ hơn so với bình thường. Nhưng các nhà kinh tế vẫn chưa biết khi nào chúng ta sẽ chạm đến điểm đó,” Elmendorf nói. Nếu kịch bản đó xảy ra, Mỹ có thể bị buộc phải thắt lưng buộc bụng đau đớn.
“Nếu chúng ta rơi vào vòng xoáy tồi tệ, Mỹ sẽ phải cắt giảm mạnh các chương trình phúc lợi liên bang như an sinh xã hội và Medicaid, đồng thời tăng thuế đột ngột. Điều đó sẽ rất tệ cho mức sống của người dân,” Elmendorf bổ sung.
Tổng thống Donald Trump đến tham dự một cuộc vận động khởi động kỳ nghỉ cuối tuần Lễ Độc lập (ngày 4 tháng 7) tại Khu hội chợ Bang Iowa ở Des Moines, bang Iowa. Ảnh: Getty Images.
