Các nhà sản xuất thiết bị năng lượng mặt trời của Trung Quốc đang đối mặt với một mối đe dọa mới — sự sụt giảm nhu cầu đối với sản phẩm của họ đang cận kề, làm gia tăng áp lực lên thị trường vốn đã dư cung.
Các nhà đầu tư sẽ có cơ hội đánh giá nền tảng của ngành này tại hội chợ năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới đang diễn ra tại Thượng Hải trong tuần này. Hội nghị và triển lãm đã khai mạc vào thứ Ba và thường thu hút hàng trăm nghìn lượt khách tham quan.
Tốc độ tăng trưởng kỷ lục của ngành công nghiệp năng lượng mặt trời tại Trung Quốc đang che giấu những thực tế kinh tế khắc nghiệt mà các nhà sản xuất thiết bị phải đối mặt. Biên lợi nhuận sụp đổ khi cạnh tranh gay gắt buộc họ phải bán dưới giá thành, trong khi làn sóng lắp đặt tấm pin tại Trung Quốc sẽ suy yếu trong nửa cuối năm.
Chỉ riêng trong tháng 4, Trung Quốc đã lắp đặt khoảng 45 gigawatt điện mặt trời — gấp hơn ba lần cùng kỳ năm ngoái. Điều này đưa tổng công suất của quốc gia lên gần 1 terawatt, tương đương khoảng một nửa tổng công suất điện mặt trời toàn cầu.
Tuy nhiên, đợt tăng trưởng mạnh này không xuất phát từ nhu cầu thực sự. Thay vào đó, các nhà phát triển đã “chạy trước tiến độ” để tận dụng các điều kiện ưu đãi trước khi hai chính sách mới có hiệu lực.
Chính sách đầu tiên, bắt đầu từ tháng 5, hạn chế việc lắp đặt điện mặt trời trên mái nhà — một lĩnh vực tăng trưởng nhanh trong những năm gần đây. Chính sách thứ hai, có hiệu lực từ đầu tháng 6, loại bỏ cơ chế bảo vệ giá điện cho các nhà phát điện và buộc họ phải cạnh tranh tự do trên thị trường, đúng vào lúc nguồn cung điện đang dư thừa.
“Ngay khi đợt bùng nổ hiện tại kết thúc, triển vọng cho ngành năng lượng mặt trời Trung Quốc trong nửa cuối năm sẽ hết sức bấp bênh,” tổ chức Trivium China nhận định trong một báo cáo hồi tháng trước, đồng thời cho rằng tốc độ mở rộng kỷ lục khó có thể duy trì.
Các nhà sản xuất thiết bị có thể gặp khó khăn lớn do đã xây dựng quá nhiều công suất, khiến họ không thể thu lợi hiệu quả. Lợi nhuận của họ đã suy giảm trong hai năm qua. Năm cái tên lớn nhất ngành — JA Solar Technology, Jinko Solar, Longi Green Energy Technology, Tongwei và Trina Solar — đã báo cáo khoản lỗ tổng cộng hơn 8 tỷ nhân dân tệ (1,1 tỷ USD) chỉ trong quý I năm nay.
Tình hình có thể còn tồi tệ hơn khi các nhà phát triển — đối tượng mua tấm pin của họ — bắt đầu cắt giảm kế hoạch trong vài tháng tới. Theo Citigroup, công suất lắp đặt có thể giảm xuống còn 90-95 gigawatt trong nửa cuối năm, từ mức 155-160 gigawatt trong nửa đầu năm.
Phản ứng của ngành trước vấn đề dư thừa công suất cho đến nay vẫn còn rời rạc. Sự kiện tại Thượng Hải năm ngoái đi kèm với các biện pháp thắt lưng buộc bụng như cắt giảm nhân sự và tạm dừng sản xuất. Cuối năm, một số công ty khởi xướng chương trình “tự điều tiết” để kiểm soát nguồn cung. Khả năng cắt giảm sản lượng lại xuất hiện trong tháng 5 vừa qua.
Ngành năng lượng mặt trời Trung Quốc vẫn tránh đưa ra hành động quyết liệt hơn vì các chính sách dài hạn thúc đẩy tăng trưởng vẫn được duy trì. Cam kết của chính phủ đối với năng lượng tái tạo nhằm đạt được các mục tiêu khí hậu vẫn không thay đổi. Bắc Kinh cũng đang ưu tiên nâng cấp lưới điện để tiếp nhận nhiều năng lượng sạch hơn. Cơ chế định giá theo thị trường và chi phí năng lượng mặt trời rẻ hơn sẽ giúp thay thế các nguồn điện khác.
Dù quý III có thể đặc biệt ảm đạm, hoạt động xây dựng có thể phục hồi vào cuối năm khi các nhà phát triển có thời gian đánh giá việc triển khai các quy định định giá mới tại địa phương, theo chuyên gia phân tích Zhao Tianyi từ BloombergNEF. Bà cho biết thêm, hoạt động lắp đặt cũng sẽ tăng lên trong quý IV do các nhà phát triển chạy đua hoàn thành các siêu dự án điện mặt trời quy mô lớn ở khu vực nội địa.
Dù gặp nhiều khó khăn, BloombergNEF vẫn dự báo mức tăng trưởng 9% so với cùng kỳ năm ngoái, nâng tổng công suất lắp đặt lên 302 gigawatt trong năm nay. Tuy nhiên, các lãnh đạo doanh nghiệp tại hội nghị không ảo tưởng về những thách thức đang chờ phía trước.
“Vấn đề dư thừa công suất vẫn như thanh gươm Damocles treo lơ lửng trên đầu chúng ta”, ông Zhu Gongshan, Chủ tịch GCL Technology Holdings, phát biểu. “Nửa cuối năm nay đến quý I năm sau là giai đoạn then chốt để cải tổ phía cung của ngành quang điện. Chúng ta cần chung tay đưa ngành bước vào con đường phát triển chất lượng cao.”
Các tấm pin mặt trời tại Dunhuang, Trung Quốc. Chỉ riêng trong tháng 4, Trung Quốc đã lắp đặt khoảng 45 gigawatt điện mặt trời — gấp hơn ba lần cùng kỳ năm ngoái. Ảnh: Bloomberg
