Một thành viên Đảng Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Khoa học Hạ viện cho rằng các khoản cắt giảm sâu trong đề xuất ngân sách năm tài khóa 2026 của NASA cho thấy chính quyền không đánh giá đúng giá trị của khoa học, không chỉ đối với NASA mà còn đối với cả đất nước.
Phát biểu tại hội thảo trực tuyến do SpaceNews tổ chức vào ngày 10 tháng 6, Dân biểu George Whitesides (Đảng Dân chủ – California), thành viên cao cấp Ủy ban Khoa học Hạ viện, đã chỉ trích mạnh mẽ đề xuất ngân sách năm tài khóa 2026 dành cho NASA.
Đề xuất này cắt giảm gần 25% tổng ngân sách của NASA — mức cắt giảm lớn nhất trong một năm — cũng như cắt gần 50% ngân sách dành cho các chương trình khoa học của NASA. Nếu được thực hiện, điều này sẽ dẫn đến việc chấm dứt hàng chục sứ mệnh.
Whitesides gọi các khoản cắt giảm được đề xuất là “thảm họa” và liên kết việc cắt giảm khoa học của NASA với việc cắt giảm rộng hơn đối với các chương trình khoa học ở các cơ quan khác, chẳng hạn như Viện Y tế Quốc gia (NIH) và Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF).
“Điều đứng sau những gì chúng ta đang chứng kiến, theo tôi, là một cuộc tấn công toàn diện vào giới khoa học,” ông nói. “Dường như chính quyền không hiểu được tầm quan trọng của khoa học và công nghệ đối với nền kinh tế và vai trò lãnh đạo của chúng ta trên thế giới.”
Ông lập luận rằng chính quyền, qua việc cắt giảm này, dường như không hiểu mối liên hệ giữa nghiên cứu và khả năng cạnh tranh. “Tôi nghĩ rằng có thể chính quyền đang hiểu sai về giá trị thực tiễn cơ bản của những lĩnh vực khoa học này đối với toàn bộ nền kinh tế Mỹ và vị thế lãnh đạo của chúng ta,” ông nói.
Ông dẫn ví dụ về việc sử dụng hình ảnh đa phổ trong khoa học Trái Đất. “Trung Quốc đang phóng hàng chục thiết bị loại này lên không gian, và nếu chúng ta từ bỏ vai trò dẫn đầu trong lĩnh vực hình ảnh đa phổ, điều này không chỉ đơn thuần ảnh hưởng đến khoa học khí quyển, mà còn làm suy giảm nghiêm trọng khả năng của chúng ta trong việc tìm kiếm khoáng sản quan trọng trên toàn cầu và trong nước — những yếu tố then chốt cho cuộc cạnh tranh trong nền kinh tế thế kỷ này.”
Ông cho biết đang làm việc với các thành viên khác của Ủy ban Khoa học Hạ viện — cơ quan có thẩm quyền phê duyệt các chương trình của NASA — cũng như các nhà lập pháp phụ trách ngân sách, nhưng cho biết còn quá sớm để nói chi tiết về cách các ủy ban này sẽ phản ứng với đề xuất ngân sách. “Tôi nghĩ rằng có quan điểm chung rằng những khoản cắt giảm này sẽ là thảm họa đối với NASA như đã đề xuất,” ông nói, “và vì vậy mọi người đang cân nhắc về cách phản ứng với đề xuất đó.”
Whitesides, cựu Giám đốc điều hành của Virgin Galactic và trước đó là Chánh văn phòng của NASA, cho biết ông đang nỗ lực nâng cao nhận thức cho các thành viên mới trong Ủy ban Khoa học, vì đã có sự thay đổi nhân sự lớn từ Quốc hội trước. “Tôi hy vọng mình có thể giúp mang lại sự hiểu biết mới về mối liên hệ giữa những điều này với kinh tế và an ninh, để chúng ta có thể giảm bớt các khoản cắt giảm.”
Kế hoạch Artemis
Đề xuất ngân sách năm tài khóa 2026 cũng kêu gọi chấm dứt các chương trình Hệ thống Phóng Không gian (SLS) và Orion sau sứ mệnh Artemis 3, thay thế bằng các chương trình tư nhân. Điều này cũng đã vấp phải sự phản đối từ các nhóm trong ngành công nghiệp. Thượng nghị sĩ Ted Cruz (Đảng Cộng hòa – Texas) đã tuyên bố vào ngày 5-6 rằng ông sẽ tìm cách bổ sung 10 tỷ USD vào một dự luật điều chỉnh ngân sách đang chờ thông qua để tiếp tục tài trợ cho SLS và Orion đến sứ mệnh Artemis 5, cùng với các bước đi khác.
Whitesides cho rằng việc chấm dứt SLS và Orion sau Artemis 3 là quá sớm. “Cá nhân tôi ủng hộ việc tiếp tục các chương trình này lâu hơn,” ông nói, đồng thời lưu ý rằng các nhà thầu đang làm việc với các hạng mục dài hạn cho các phương tiện vượt xa chương trình Artemis 3. “Tôi nghĩ rằng công việc đó là quan trọng. Chúng ta cần bảo vệ những người đang thực hiện công việc đó.”
Ông cũng đang tìm hiểu thêm thông tin về kế hoạch của chính quyền trong việc chuyển sang các phương án thay thế của tư nhân. “Điều mà tôi nghĩ là Quốc hội hiện chưa có, đó là sự hiểu biết đầy đủ về các kiến trúc đang được đề xuất cho cả việc khám phá Mặt Trăng lẫn Sao Hỏa,” ông nói, đồng thời cho biết ông muốn hướng đến “một chương trình khám phá không gian có người lái bền vững và lâu dài.”
Ông cho biết đang tìm kiếm sự ủng hộ từ cả hai đảng cho một hướng đi khám phá không gian vừa bền vững về mặt kỹ thuật, vừa khả thi về mặt tài chính.
“Tôi nghĩ cơ hội hiện tại chính là đạt được sự đồng thuận lưỡng đảng về một kế hoạch khám phá dài hạn. Tôi cho rằng ý tưởng cắt giảm ngân sách NASA đến một phần tư không phù hợp với bất kỳ viễn cảnh tương lai nào, nơi chúng ta tiếp tục giữ vai trò lãnh đạo lâu dài của nước Mỹ trong không gian,” ông nói.
Isaacman và lực lượng lao động
Cũng như phần lớn cộng đồng không gian, Whitesides đã bị sốc trước thông báo của Nhà Trắng ngày 31-5 về việc rút lại đề cử Jared Isaacman vào vị trí Giám đốc NASA. Hiện Nhà Trắng vẫn chưa công bố ứng cử viên mới cho vị trí đứng đầu cơ quan này.
“Tôi cho rằng thành thật mà nói, đây là một điều khá tồi tệ cho NASA, bởi vì điều đó có nghĩa là những người ở Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) và Nhà Trắng vẫn đang điều hành NASA trên thực tế,” ông nói.
Ông kêu gọi sớm đề cử và phê chuẩn một người mới làm Giám đốc NASA để cơ quan này có được lãnh đạo chính thức, có thể làm việc với cả Nhà Trắng lẫn Quốc hội. “Điều rất quan trọng là chúng ta phải có người mới càng sớm càng tốt.”
Ông thừa nhận rằng “không có ứng viên hoàn hảo” để lãnh đạo NASA và ông cởi mở với những người không có “nền tảng truyền thống” để điều hành cơ quan này. “Dù vậy, điều lý tưởng là có một người hiểu toàn bộ phạm vi sứ mệnh của NASA và biết trân trọng toàn bộ phạm vi đó.”
Ông nói: “Đây là một tổ chức lớn. Đây là tài sản quốc gia. NASA rất quan trọng. Chúng ta cần một người có kỹ năng để điều hành tổ chức này một cách bài bản.”
Tuy nhiên, quy mô tổ chức này đang bị đe dọa bởi khả năng sa thải nhân viên. Đề xuất ngân sách sẽ cắt giảm khoảng một phần ba số lượng nhân viên dân sự của cơ quan, xuống còn dưới 12.000 người.
Whitesides đã đề cập đến chương trình mới trong hội thảo trực tuyến, nói rằng NASA đang có nguy cơ mất đi một số nhân viên giỏi nhất.
Ông cho rằng cách tiếp cận tốt nhất cho Quốc hội là tăng cường hỗ trợ NASA thông qua cả các đạo luật phân bổ ngân sách và ủy quyền chương trình. “Tôi nghĩ rằng càng nhiều thành viên Quốc hội lên tiếng về một tương lai tích cực cho NASA, và thể hiện rằng họ cam kết vì một tương lai mạnh mẽ của cơ quan này, thì càng tốt,” ông nói. “Chúng ta cần trở thành bệ đỡ trong thời điểm mà dường như chính quyền không coi trọng tương lai của NASA.”
Dân biểu George Whitesides phát biểu trong hội thảo trực tuyến của SpaceNews ngày 10 tháng 6 rằng các khoản cắt giảm ngân sách đề xuất cho NASA sẽ là “thảm họa”. Ảnh: SpaceNews
