Ngày 30-5, NASA đã công bố thêm thông tin về ngân sách đề xuất cho năm tài khóa 2026, trong đó ưu tiên đầu tư cho các chương trình thám hiểm vũ trụ mới, đồng thời hủy hàng chục sứ mệnh khoa học và cắt giảm hàng ngàn việc làm.
Các tài liệu này cung cấp chi tiết hơn về đề xuất ngân sách cấp cao được Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) của Nhà Trắng công bố cách đây bốn tuần dưới dạng “ngân sách rút gọn”. NASA đã đăng tải các tài liệu ngân sách này lên trang web của mình vào tối thứ Sáu mà không có thông cáo báo chí hay buổi họp báo truyền thống nào từ ban lãnh đạo cơ quan.
Ngân sách cấp cao ở mức 18,8 tỷ USD này giảm gần 25% so với mức gần 24,9 tỷ USD của năm tài khóa 2025 — mức cắt giảm mạnh nhất theo năm từng được đề xuất đối với NASA, và sẽ đưa ngân sách của cơ quan này trở về mức của năm 1961 khi điều chỉnh theo lạm phát.
Việc cắt giảm ngân sách sẽ kéo theo việc cắt giảm nhân sự tại NASA. Một bảng số liệu trong tài liệu ngân sách cho biết NASA có 17.391 công chức được cấp ngân sách trực tiếp trong năm 2025, nhưng con số này sẽ giảm xuống 11.853 theo đề xuất năm 2026 — tức giảm một phần ba.
Tài liệu không đi sâu chi tiết về các đợt cắt giảm này, chỉ đề cập sơ lược đến “tác động đối với lực lượng lao động” và “nỗ lực tái cơ cấu nhân sự”.
Hàng chục sứ mệnh bị hủy bỏ
Các tài liệu xác nhận việc cắt giảm mạnh các chương trình khoa học của NASA. Cơ quan này đề xuất ngân sách 3,9 tỷ USD cho toàn bộ mảng khoa học trong năm tài khóa 2026 — giảm 47% so với năm 2025.
Phần lớn khoản cắt giảm này đến từ việc hủy bỏ nhiều sứ mệnh khoa học còn đang trong quá trình phát triển hoặc đã kết thúc sứ mệnh chính và đang gia hạn hoạt động. Ông Casey Dreier, Giám đốc chính sách không gian của The Planetary Society, cho biết hơn 40 dự án khoa học, bao gồm các sứ mệnh độc lập và các sứ mệnh liên kết, đã bị cắt hoàn toàn trong đề xuất ngân sách.
“Nói chung thì đúng như chúng tôi dự đoán,” ông nói, dựa trên các con số được công bố trước đó.
Các sứ mệnh bị cắt bao gồm chương trình Chuyển Mẫu vật sao Hỏa về Trái đất (MSR), vốn đã bị nhắm tới trong ngân sách rút gọn, và Landsat Next, một chương trình quan sát Trái Đất tương lai. NASA cho biết sẽ tái cấu trúc Landsat Next thông qua một chương trình riêng có tên Sustainable Land Imaging. Một số sứ mệnh mở rộng cũng bị ảnh hưởng như các vệ tinh CYGNSS nghiên cứu bão nhiệt đới.
Ngoài MSR, ngân sách còn đề xuất chấm dứt tài trợ cho các sứ mệnh Mars Odyssey và MAVEN đang bay quanh sao Hỏa. NASA cũng sẽ rút khỏi việc hỗ trợ cho sứ mệnh xe tự hành Rosalind Franklin của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) — vốn đang cần tên lửa đẩy, bộ làm nóng bằng đồng vị phóng xạ, và tên lửa phóng do NASA cung cấp.
Một số sứ mệnh khoa học hành tinh khác dự kiến bị hủy gồm DAVINCI và VERITAS, hai sứ mệnh đến sao Kim được chọn cách đây 4 năm. NASA cũng sẽ kết thúc tham gia vào sứ mệnh EnVision của ESA đến sao Kim.
Trong lĩnh vực vật lý thiên văn, NASA sẽ tiếp tục phát triển Kính thiên văn không gian Nancy Grace Roman, trái với đề xuất loại bỏ trong tài liệu ngân sách “passback” của OMB vào tháng 4. Tuy nhiên, ngân sách chỉ dành 156,6 triệu USD cho dự án này — chưa bằng một nửa con số 376,5 triệu USD mà NASA từng dự kiến chi trong năm 2026. “NASA đang tích cực đánh giá các chiến lược tiết kiệm chi phí và xác định các cơ hội tối ưu hóa lịch trình để có thể tiếp tục dự án với mức ngân sách bị giảm,” tài liệu viết.
Ông Dreier lưu ý rằng hiện chưa rõ liệu có thể tiết kiệm được chi phí không, vì dự án kính thiên văn đã đi một chặng dài trong quá trình phát triển và đang được lên kế hoạch phóng sớm nhất vào mùa thu năm 2026.
Ngân sách cũng đề xuất chấm dứt nhiều sứ mệnh vật lý thiên văn đang vận hành, bao gồm Đài quan sát tia X Chandra và Fermi. Chương trình Astrophysics Probe, vốn đang nghiên cứu ý tưởng cho kính thiên văn không gian trị giá hàng tỷ đô la, cũng bị hủy, cùng với các sứ mệnh nhỏ trong nhóm Explorer như Compton Spectrometer and Imager và Ultraviolet Explorer.
Dreier cho biết ông bất ngờ khi thấy một số sứ mệnh như MAVEN, Juno và New Horizons bị đưa vào danh sách cắt giảm, khi xét đến hiệu quả khoa học của chúng, đặc biệt là MAVEN còn cung cấp dịch vụ liên lạc quanh sao Hỏa. Ông lưu ý rằng ngân sách này sẽ kết thúc sản xuất plutonium-238, vốn cần thiết cho các sứ mệnh ở vùng xa của Hệ Mặt Trời cũng như thiết bị sưởi ấm trên tàu vũ trụ.
Sáng kiến thám hiểm mới
Các khoản cắt giảm sâu trong khoa học, công nghệ không gian, vận hành và các lĩnh vực khác lại tương phản với sáng kiến thám hiểm mới.
Cụ thề, ngân sách phân bổ 864 triệu USD cho một chương trình mới có tên Hạ tầng và Vận tải từ Mặt Trăng đến Sao Hỏa (M2M) — phát triển hệ thống thương mại thay thế SLS/Orion, và khởi động phát triển bộ đồ phi hành gia dùng trên bề mặt sao Hỏa. Chương trình này cũng sẽ tài trợ vệ tinh chuyển tiếp quanh Mặt Trăng và sao Hỏa, đồng thời tiếp quản chương trình Dịch vụ Tải trọng Thương mại (CLPS) từ Vụ Khoa học.
Tổng ngân sách dành cho các dự án liên quan đến khám phá sao Hỏa có người vượt quá 1 tỷ USD, bao gồm 200 triệu USD cho sứ mệnh trình diễn hạ cánh tàu chở người lên sao Hỏa, và 200 triệu USD khác cho dịch vụ vận chuyển tải trọng thương mại lên sao Hỏa. Tuy nhiên, tài liệu ngân sách không cung cấp nhiều chi tiết cụ thể về các sáng kiến này.
Phản ứng
Ông Dreier cho biết The Planetary Society đã ghi nhận phản ứng mạnh mẽ trước các đề xuất cắt giảm trong ngân sách rút gọn, và dự đoán ngân sách chi tiết sẽ làm dấy lên nhiều lo ngại hơn nữa.
“Có rất nhiều lo lắng nghiêm trọng về tác động đối với lực lượng lao động,” ông nói.
Ngân sách này sẽ được trình lên Quốc hội, nơi ngay cả các nghị sĩ Đảng Cộng hòa cũng được cho là sẽ phản đối các khoản cắt giảm này. Ông Dreier cho biết ông từng nghe từ một số văn phòng Đảng Cộng hòa tại Capitol Hill rằng ngân sách này “chết từ trong trứng nước”.
“Không ai mong muốn cắt giảm khoa học của NASA. Không ai công khai ủng hộ hay nói rằng đây là một ý tưởng hay,” ông nói.
Hiệp hội Các ngành Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Mỹ (AIA) cũng chỉ trích các khoản cắt giảm này trong một tuyên bố tối 30-5.
“Ngân sách đề xuất là chưa đủ, cắt giảm thô bạo các chương trình quan trọng có thể khiến chúng ta mất vị thế lãnh đạo không gian,” ông Eric Fanning, Chủ tịch kiêm CEO của AIA, tuyên bố.
Tổ chức này đề xuất NASA cần được cấp ít nhất 25,6 tỷ USD trong năm 2026.
Đài quan sát tia X Chandra của NASA sẽ bị chấm dứt theo đề xuất ngân sách năm 2026. Ảnh: NASA
