Tỷ phú Elon Musk đã bày tỏ rõ sự thất vọng với những trở ngại mà ông gặp phải khi cố gắng làm đảo lộn bộ máy quan liêu liên bang.
Ông Musk đã chỉ trích đạo luật chính sách nội địa mang dấu ấn của Tổng thống Trump, cho rằng nó sẽ làm gia tăng thâm hụt ngân sách quốc gia. Ông cũng phàn nàn với các quan chức chính quyền về một hợp đồng béo bở được trao cho công ty đối thủ nhằm xây dựng trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) ở Trung Đông. Và cho đến nay, ông vẫn chưa thực hiện cam kết ủng hộ 100 triệu USD cho tổ chức chính trị của ông Trump.
Từng tự nhận là “người bạn số một (first buddy)” của Tổng thống, nay ông Musk dường như đã tạo ra khoảng cách với ông Trump, khi tuyên bố sẽ chấm dứt công việc với chính phủ để dành nhiều thời gian hơn cho các công ty của mình. Theo các quan chức Nhà Trắng, ông Musk vẫn giữ quan hệ tốt với ông Trump. Tuy nhiên, ông cũng cho thấy mình đã vỡ mộng (disillusioned) với Washington và thất vọng với những rào cản ông gặp phải khi cố gắng thay đổi bộ máy hành chính liên bang — điều đặt ra câu hỏi về sức mạnh của liên minh giữa Tổng thống và người đàn ông giàu nhất thế giới.
Ông Musk là người chi tiêu cho chính trị nhiều nhất trong cuộc bầu cử năm 2024, và ông đã nói với các cố vấn của ông Trump đầu năm nay rằng ông sẽ đóng góp 100 triệu USD cho các tổ chức do đội ngũ của Tổng thống kiểm soát trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026. Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tin am hiểu tình hình, số tiền đó vẫn chưa được chuyển giao tính đến tuần này. Các nguồn tin yêu cầu giấu tên để mô tả động thái hậu trường.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội X vào tối thứ Tư, ông chính thức xác nhận lần đầu tiên rằng thời gian làm việc cho chính phủ của ông sắp kết thúc và cảm ơn ông Trump “vì đã trao cơ hội giúp cắt giảm chi tiêu lãng phí.”
“Chiến dịch @DOGE sẽ ngày càng mạnh mẽ khi nó trở thành một phần văn hoá trong chính phủ,” ông nói thêm, ám chỉ đến nhóm làm việc mang tên Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do ông lập ra.
Dấu ấn của tỷ phú này vẫn hiện rõ tại Washington thông qua sáng kiến nói trên — một nỗ lực cắt giảm mạnh tay chi tiêu với nhân sự được triển khai khắp các cơ quan chính phủ. Nhưng những ngày gần đây, ông Musk cho biết mình đã dành quá nhiều thời gian cho chính trị và than phiền về thiệt hại về hình ảnh mà ông và các công ty của mình phải gánh chịu vì công việc trong chính quyền Trump.
“Tôi nghĩ có lẽ tôi đã dành quá nhiều thời gian cho chính trị,” ông Musk nói trong một cuộc phỏng vấn với Ars Technica — một trang tin công nghệ.
Ông cũng chỉ trích các đồng minh của ông Trump trong Quốc hội, nói với đài CBS News rằng ông “thất vọng” với dự luật chính sách nội địa mà Tổng thống hậu thuẫn và Hạ viện mới thông qua tuần trước.
“Tôi thật sự thất vọng khi thấy dự luật chi tiêu khổng lồ đó, thực lòng mà nói, nó làm tăng thâm hụt ngân sách chứ không giảm, và phá hoại công việc mà nhóm DOGE đang làm,” ông nói.
Khi được hỏi về những chỉ trích của ông Musk vào thứ Tư, ông Trump từ chối trả lời trực tiếp. Ông bảo vệ dự luật, dù thừa nhận rằng ông không hài lòng với tất cả các điều khoản, và ca ngợi nỗ lực của các nghị sĩ Cộng hòa trong việc thúc đẩy dự luật. Ông không một lần nhắc tên Elon Musk.
Tuy nhiên, ông Stephen Miller — Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng phụ trách chính sách — đã đáp trả ông Musk trên mạng xã hội mà không nêu đích danh. Ông Miller khẳng định dự luật sẽ giúp giảm thâm hụt ngân sách — bất chấp nhiều phân tích độc lập nói ngược lại — và lưu ý rằng các khoản cắt giảm do nhóm của Musk đề xuất không liên quan đến dự luật chi tiêu này.
Trước chuyến công du Trung Đông trong tháng này của ông Trump, ông Musk đã phản đối một thoả thuận được xúc tiến giữa một công ty AI đối thủ và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) nhằm xây dựng một trung tâm dữ liệu khổng lồ ở Abu Dhabi, theo một quan chức Nhà Trắng.
Ông Musk đã phàn nàn với ông David Sacks — cố vấn AI của Tổng thống — cùng các quan chức khác về dự án Abu Dhabi có liên quan đến OpenAI, tổ chức mà ông từng sáng lập cùng Sam Altman, người mà ông hiện đã mâu thuẫn, theo quan chức trên. Ông cũng bày tỏ lo ngại về tính công bằng nói chung giữa các công ty AI và tìm cách đưa công ty của mình — xAI — vào thỏa thuận, nhưng cuối cùng không thành công. Wall Street Journal là bên đầu tiên đưa tin về phản ứng của ông Musk.
Thỏa thuận với OpenAI được ký kết sau khi chính quyền Trump đạt được kế hoạch xây dựng một khu công nghiệp AI ở Abu Dhabi với chính phủ UAE.
Ông Musk đã tham gia chuyến đi của Tổng thống qua Trung Đông, nhưng ông Trump hầu như không nhắc đến tên ông công khai. Và các quan chức nước ngoài ở vùng Vịnh dường như quan tâm nhiều hơn đến đặc phái viên của Tổng thống tại khu vực — ông Steve Witkoff — hơn là đến ông Musk.
Vào ngày 14-5, khi đám đông những người ủng hộ giàu có của ông Trump tụ tập bên trong Cung điện Lusail ở Qatar trước bữa tối với tiểu vương, ông Elon Musk đứng chờ cùng mọi người trong hàng đợi để bắt tay ông Trump.
Vai trò của tỷ phú này bên lề chính trường hiện tại là một sự chuyển biến lớn so với vị thế thống trị của ông hồi đầu nhiệm kỳ chính quyền mới.
Vào tháng Hai, ông Musk đã bất ngờ xuất hiện trên sân khấu tại Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ (CPAC) cùng một chiếc cưa xích và nói rằng “đôi khi chỉ cần một giờ đồng hồ cũng có thể tiết kiệm hàng tỷ USD.”
“Vâng, thật là điên rồ,” ông nói.
Nhóm DOGE của Musk đã nhiều lần phóng đại các nỗ lực cắt giảm chi tiêu của họ, đôi khi đăng những tuyên bố sai lệch về việc chấm dứt các hợp đồng liên bang rồi sau đó lại xóa bỏ.
Tuần này, ông Musk nói với tờ The Washington Post rằng việc cải cách tại Washington là một “cuộc chiến leo dốc.”
Những khoản cắt giảm mà ông muốn thực hiện khó khăn hơn nhiều so với ông dự đoán, và sự thiếu hứng thú trong việc tìm hiểu bộ máy hành chính mà ông cho là độc hại đã cản trở nỗ lực của ông, đặc biệt là tại Quốc hội.
Trong 90 ngày đầu của chính quyền, một số trợ lý tại Nhà Trắng cảm thấy rằng chính quyền gần như bị chi phối bởi ông Musk và thói quen sử dụng mạng xã hội X để nhắm vào những người ông không ưa. Ông Musk có đường dây trực tiếp tới ông Trump và đã thúc đẩy những biện pháp mà một số quan chức nội các phản đối, như việc buộc nhân viên liên bang gửi email hàng tuần liệt kê 5 thành tích nổi bật — nếu không sẽ bị sa thải. Yêu cầu này vừa được dỡ bỏ đối với nhân viên dân sự tại Bộ Quốc phòng trong tuần này.
Ông Musk từng khiến ông Trump bị mê hoặc, cho đến khi một số tiêu đề báo chí về hoạt động của DOGE — cùng các phàn nàn từ các nhà lập pháp và quan chức nội các — trở nên không thể bỏ qua. Theo những người hiểu rõ suy nghĩ của ông Trump, bước ngoặt xảy ra khi ông đọc trên The New York Times rằng ông Musk sắp được Bộ Quốc phòng báo cáo thông tin nhạy cảm về Trung Quốc. Ông Trump, người từng nhiều lần né tránh các câu hỏi về xung đột lợi ích tiềm tàng của Musk, đã rất không hài lòng, theo các nguồn tin.
Sự vỡ mộng của chính Musk với chính trị quốc gia bắt nguồn từ hai sự kiện gần đây, theo những người thân cận với ông: sự thất vọng với chính sách thuế quan của ông Trump và khoản chi khoảng 25 triệu USD để ủng hộ một ứng viên thất bại trong cuộc bầu cử tư pháp ở Wisconsin.
Về nỗ lực cải cách bộ máy hành chính, tháng trước Musk vẫn khẳng định rằng việc cắt giảm 1.000 tỷ USD chi tiêu liên bang là khả thi, “nhưng đó là một chặng đường dài và, bạn biết đấy, thực sự rất khó.”
“Câu hỏi là, nội các và Quốc hội sẵn sàng chịu đựng bao nhiêu đau đớn?” ông nói với báo chí tại Nhà Trắng. “Vì có thể làm được, nhưng sẽ phải đối mặt với rất nhiều phàn nàn.” Ông nói thêm rằng vẫn chưa rõ liệu có đủ ý chí chính trị trong Quốc hội và các nơi khác để thực hiện điều đó hay không.
Hiện chưa rõ bao nhiêu cộng sự thân cận nhất của Musk sẽ tiếp tục giữ vai trò trong chính phủ. Antonio Gracias, nhà đầu tư tỷ phú, đã chuyển từ vai trò lãnh đạo nhóm DOGE tại Cơ quan An sinh Xã hội sang nhiệm vụ rà soát các cơ sở dữ liệu liên bang để xác định các trường hợp công dân nước ngoài bỏ phiếu bất hợp pháp, theo những người nắm rõ hoạt động này.
Steve Davis, một giám đốc trung thành từng làm việc với Musk trong nhiều công ty — bao gồm cả X — vẫn thường xuyên xuất hiện tại Cơ quan Dịch vụ Tổng hợp (GSA). Nhưng hôm thứ Năm, một quan chức Nhà Trắng cho biết Davis sẽ theo chân Musk rời khỏi DOGE.
Tháng trước, Musk nói với các nhà đầu tư và nhà phân tích của Tesla rằng ông sẽ giảm thời gian dành cho các vấn đề chính phủ xuống “một hoặc hai ngày mỗi tuần”, và kể từ đó, ông đã nỗ lực thể hiện mình đang tái tập trung vào các công ty.
“Trở lại làm việc 24/7,” Musk — Giám đốc điều hành Tesla và SpaceX — viết trên X hôm thứ Bảy. “Tôi phải tập trung tối đa vào X/xAI và Tesla.”
Vào thứ Ba, SpaceX đã tổ chức một chuyến bay thử nghiệm tàu Starship — tên lửa mà Musk hy vọng một ngày nào đó sẽ đưa con người lên sao Hỏa. Tên lửa đã phóng thành công, nhưng gặp rò rỉ giữa hành trình và cuối cùng phát nổ. Trên X, Musk gọi vụ phóng là một “bước cải thiện lớn,” nhưng đã hoãn bài thuyết trình dự kiến của ông về “kế hoạch đưa nhân loại tham gia cuộc sống đa hành tinh của SpaceX.”
Tuy nhiên, ông cho thấy rõ rằng ông đã có mặt tại vụ phóng và đang tập trung cho SpaceX. Ông chia sẻ lại các cuộc phỏng vấn với những người có ảnh hưởng và các hãng tin, cùng đoạn video ông ngồi trong phòng điều khiển, mặc áo có dòng chữ “Chiếm lĩnh sao Hỏa.”
Ông Musk cùng chiếc cưa xích — món quà từ Tổng thống Argentina Javier Milei — tại hội nghị bảo thủ hồi tháng Hai. Ảnh: The New York Times
