Rất nhiều người Mỹ thuộc các nhóm “mù công nghệ” trong các cộng đồng yếu thế rất có thể sẽ không còn được hỗ trợ tiếp cận với máy tính sau một động thái chính sách mới của Tổng thống Donald Trump.
Một chương trình cung cấp máy tính xách tay ở vùng nông thôn bang Iowa; một chương trình khác giúp người dân kết nối lại Internet sau khi cơn bão Helene cuốn trôi máy tính và điện thoại ở vùng tây bang Bắc Carolina; và tại Oregon và vùng nông thôn bang Alabama, các chương trình giúp người cao tuổi — bao gồm cả những người chưa từng chạm vào máy tính — học cách sử dụng công nghệ trong một thế giới ngày càng số hóa, tất cả đang đối mặt với nguy cơ sụp đổ.
Tổng thống Donald Trump — trên nền tảng mạng xã hội riêng của mình, Truth Social — mới đây đã tuyên bố ý định chấm dứt Đạo luật Bình đẳng Kỹ thuật số (Digital Equity Act), một chương trình tài trợ liên bang nhằm giúp thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số. Ông Trump gọi chương trình này là “PHÂN BIỆT CHỦNG TỘC và PHI PHÁP”, cho rằng đó là “các khoản phát chẩn tệ hại dựa trên chủng tộc.” Ông tuyên bố đây là một khoản cho không phi pháp trị giá 2,5 tỷ USD, dù thực tế con số được duyệt là 2,75 tỷ USD.
Tên gọi của chương trình nghe có vẻ vô hại khi Quốc hội phê duyệt vào năm 2021, như một phần trong gói đầu tư 65 tỷ USD nhằm mang Internet đến mọi hộ gia đình và doanh nghiệp tại Hoa Kỳ. Chương trình băng thông rộng này là một phần trọng yếu của luật hạ tầng trị giá 1 nghìn tỷ USD do chính quyền trước đây của Tổng thống Joe Biden thúc đẩy.
Đạo luật Bình đẳng Kỹ thuật số được thiết kế để lấp đầy các khoảng trống và đáp ứng những nhu cầu chưa được giải quyết trong quá trình triển khai băng thông rộng quy mô lớn. Luật trao cho các bang và các bộ tộc quyền linh hoạt trong việc cung cấp Internet tốc độ cao cho những gia đình không đủ điều kiện, máy tính cho trẻ em không có thiết bị, dịch vụ y tế từ xa cho người cao tuổi vùng nông thôn, và đào tạo kỹ năng nghề cho cựu chiến binh.
Việc ông Trump có đủ thẩm quyền pháp lý để chấm dứt chương trình này hay không hiện vẫn chưa rõ. Tuy nhiên, Nhà Trắng có thể ngừng giải ngân số tiền đã được phê duyệt.
Bà Angela Siefer, giám đốc điều hành của Liên minh Hòa nhập Kỹ thuật số Quốc gia, một tổ chức phi lợi nhuận từng được cấp khoản tài trợ 25,7 triệu USD nhưng chưa nhận được, chia sẻ: “Khoảng cách kỹ thuật số không chỉ là có Internet hay không, mà là khả năng sử dụng công nghệ để làm được những điều cần thiết trong cuộc sống.”
Cái tên “bình đẳng”
Chính cái tên của chương trình có thể đã khiến nó trở thành mục tiêu — chính quyền Trump đã tích cực gỡ bỏ các chương trình của chính phủ liên quan đến đa dạng, công bằng hoặc hòa nhập. Tuy nhiên, Đạo luật Bình đẳng Kỹ thuật số thực tế có phạm vi áp dụng rộng hơn.
Mặc dù ông Trump gọi chương trình này là phân biệt chủng tộc, nhưng trong toàn bộ văn bản luật, từ “chủng tộc” hoặc “chủng tộc tính” chỉ xuất hiện hai lần: một lần là trong đoạn liệt kê các yếu tố không được dùng để loại trừ người nhận tài trợ — như “màu da, tôn giáo, nguồn gốc quốc gia, giới tính, bản dạng giới, xu hướng tính dục, tuổi tác, hoặc khuyết tật”; và một lần nữa trong danh sách những nhóm được bảo vệ, bao gồm người cao tuổi, cựu chiến binh, người khuyết tật, người học tiếng Anh, người có trình độ đọc thấp và cư dân nông thôn.
“Đạo luật Bình đẳng Kỹ thuật số đã được thông qua với sự ủng hộ mạnh mẽ từ lưỡng đảng,” Thượng nghị sĩ Dân chủ Patty Murray (bang Washington), người bảo trợ chính của đạo luật, phát biểu. “Lý do là vì các đồng nghiệp Cộng hòa của tôi cũng nghe những câu chuyện giống như tôi — ví dụ như trẻ em ở vùng nông thôn phải ngồi ngoài bãi đậu xe McDonald’s để bắt Wi-Fi làm bài tập về nhà.
“Thật điên rồ — thực sự quá phi lý — khi Trump ngăn cản nguồn lực giúp trẻ em vùng nông thôn có được thiết bị kết nối như laptop hay điểm phát Wi-Fi, chỉ vì ông ấy không thích từ ‘bình đẳng’ (equity)!”
Cơ quan Quản lý Viễn thông và Thông tin Quốc gia (NTIA) — đơn vị phụ trách chương trình — từ chối bình luận. Hiện chưa rõ chính xác bao nhiêu trong tổng số 2,75 tỷ USD đã được giải ngân, dù vào tháng 3 năm ngoái, NTIA từng thông báo đã phân bổ 811 triệu USD cho các bang, vùng lãnh thổ và bộ tộc.
‘Tự tin hơn’
Vào một buổi sáng gần đây ở Portland, bang Oregon, ông Brandon Dorn đã tham gia lớp học kỹ năng gõ bàn phím cơ bản do tổ chức phi lợi nhuận Free Geek tổ chức. Đây là lớp học miễn phí nhằm giúp mọi người học cách sử dụng máy tính. Lớp học được mở ngay trong một tòa nhà dành cho người thu nhập thấp để người dân có thể dễ dàng tiếp cận.
Ông Dorn và những người khác được phát máy tính xách tay và được hướng dẫn cách sử dụng các phím như Control, Shift, Caps Lock, cũng như cách sao chép và dán văn bản. Họ còn chơi một trò chơi gõ phím giúp học cách đặt tay và xác định vị trí phím trên bàn phím có mã màu.
Ông Dorn, 63 tuổi, nói rằng những lớp học này rất hữu ích vì “ngày nay, mọi thứ đều phải làm qua máy tính.” Ông chia sẻ rằng nhờ học, ông cảm thấy tự tin hơn và không còn phụ thuộc vào con cháu để làm những việc như đặt lịch hẹn trực tuyến.
“Thế hệ của tôi khi trước không có được sự tiện nghi này, vì chúng tôi bận đi làm, nuôi con cái,” ông nói. “Vậy nên lớp học này là cách tuyệt vời giúp chúng tôi tự giúp chính mình.”
Juan Muro, giám đốc điều hành của Free Geek, cho biết người tham gia được trang bị công cụ và kỹ năng để tiếp cận các dịch vụ như ngân hàng trực tuyến, nộp đơn xin việc, chương trình giáo dục trực tuyến và chăm sóc sức khỏe từ xa. Ông nói rằng việc ông Trump cắt tài trợ đã khiến các tổ chức phi lợi nhuận như Free Geek rơi vào thế khó, buộc họ phải tự huy động thêm quỹ và “cầu xin tài trợ chỉ để cung cấp cho người dân những thứ thiết yếu.”
Sara Nichols, nhân viên của Land of Sky Regional Council — một tổ chức quy hoạch và phát triển liên quận ở miền tây bang Bắc Carolina — cho biết vào thứ Sáu trước lễ nhậm chức của ông Trump vào tháng 1, tổ chức của cô nhận được thông báo rằng hồ sơ xin tài trợ đã được chấp thuận. Nhưng cũng như nhiều tổ chức khác mà Associated Press liên hệ, họ vẫn chưa nhận được đồng nào.
Land of Sky đã dồn nhiều nguồn lực để giúp người dân khắc phục hậu quả từ các trận bão năm ngoái. Thông báo cấp kinh phí, theo Nichols, là một tin tức tuyệt vời.
“Nhưng giờ thì bang cũng bị rút lại thư phê duyệt, và chúng tôi rơi vào thế bế tắc. Giờ chúng tôi phải làm gì? Làm sao để tiếp tục? Làm sao để không để cộng đồng của mình tụt hậu thêm nữa?”
Đáp ứng các nhu cầu chưa được giải quyết
Theo khảo sát của Pew Research Center, hơn 1/5 người dân Mỹ không có Internet băng thông rộng tại nhà. Ở vùng nông thôn, con số này tăng lên 27%.
Ngoài việc giúp người dân tiếp cận công nghệ và Internet tốc độ cao, nhiều chương trình được tài trợ bởi Đạo luật Bình đẳng Kỹ thuật số còn cung cấp “người hướng dẫn kỹ thuật số” — tức là những người hỗ trợ trực tiếp giúp người mới làm quen với môi trường trực tuyến.
“Tại Mỹ, chúng tôi không có nguồn tài trợ ổn định để giúp người dân kết nối Internet, hiểu cách dùng công nghệ an toàn, và sử dụng công nghệ để hoàn thành những việc thiết yếu trong cuộc sống,” bà Angela Siefer từ Liên minh Hòa nhập Kỹ thuật số Quốc gia cho biết.
Điều đó bao gồm mọi thứ từ cung cấp thiết bị phát Wi-Fi cho gia đình đến giúp người cao tuổi tránh bị lừa đảo trực tuyến.
“Y tế, việc làm, giáo dục, mọi thứ đều liên quan, đúng không?” bà Siefer nói. “Luật này lẽ ra sẽ là bước khởi đầu để nước Mỹ giải quyết vấn đề đó. Đây là một vấn đề mới xét về tổng thể, vì giờ đây công nghệ không còn là thứ ‘xa xỉ’ nữa. Bạn phải có Internet và phải biết dùng công nghệ mới có thể sống được — chưa nói đến chuyện phát triển.”
Bà Siefer nói rằng có thể chính từ “bình đẳng” (equity) trong tên gọi đã khiến ông Trump nhắm đến chương trình này để loại bỏ.
“Nhưng điều đó cho thấy ông ấy không thật sự tìm hiểu xem chương trình này làm gì,” bà nói. “Ai lại không muốn bà của mình an toàn trên mạng? Ai lại không muốn cựu chiến binh được tư vấn y tế từ xa thay vì phải lái xe hai tiếng? Ai lại không muốn học sinh có thể làm bài tập về nhà?”
Những người “mù công nghệ” tham gia lớp học kỹ năng gõ phím cơ bản do Free Geek tổ chức vào thứ Năm, ngày 15 tháng 5 năm 2025, tại Portland, Oregon. Ảnh: AP
