Nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm đưa việc sản xuất iPhone của Apple trở lại Mỹ đang đối mặt với nhiều thách thức pháp lý và kinh tế, ít nhất việc lắp “những con ốc vít tí hon” cũng là trở ngại và sẽ cần đến tự động hóa.
Trump hôm thứ Sáu đã đe dọa sẽ áp thuế 25% đối với Apple cho bất kỳ chiếc iPhone nào được bán nhưng không được sản xuất tại Mỹ, như một phần trong mục tiêu đưa việc làm trở lại quê nhà (re-shoring jobs). Sau đó cùng ngày, ông nói với báo giới rằng mức thuế 25% này cũng sẽ được áp dụng cho Samsung và các hãng điện thoại thông minh khác. Ông kỳ vọng thuế sẽ có hiệu lực vào cuối tháng 6.
“Sẽ không công bằng nếu điều này không áp dụng cho tất cả điện thoại nhập khẩu,” Trump nói. “Tôi đã có một thỏa thuận với (CEO Apple) Tim (Cook) rằng ông ấy sẽ không làm như vậy. Ông ấy nói sẽ đến Ấn Độ để xây nhà máy. Tôi bảo rằng đi Ấn Độ thì được, nhưng nếu muốn bán hàng ở đây mà không bị đánh thuế thì không được đâu.”
Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick nói với CBS tháng trước rằng việc “hàng triệu, hàng triệu con người đang siết những con ốc vít tí hon để lắp iPhone” sẽ được chuyển về Mỹ và tự động hóa, tạo việc làm cho các thợ lành nghề như thợ máy và thợ điện.
Tuy nhiên, sau đó ông nói với CNBC rằng Tim Cook cho biết điều đó đòi hỏi những công nghệ mà hiện chưa có sẵn.
“Ông ấy nói, tôi cần có những cánh tay robot, phải không, có thể làm điều đó với quy mô và độ chính xác đủ để tôi có thể mang việc sản xuất về đây. Và khi tôi thấy công nghệ đó khả dụng, tôi sẽ đưa nó về Mỹ,” Lutnick kể lại.
Cách nhanh nhất để chính quyền Trump gây áp lực với Apple thông qua thuế quan là sử dụng cùng một cơ chế pháp lý từng được áp dụng để đánh thuế một loạt hàng hóa nhập khẩu, theo các luật sư và giáo sư thương mại.
Cơ chế đó là Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), cho phép tổng thống thực hiện hành động kinh tế sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp do mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ.
“Không có căn cứ pháp lý rõ ràng cho phép đánh thuế chỉ nhắm vào một công ty cụ thể, nhưng chính quyền Trump có thể cố gắng lách luật thông qua quyền khẩn cấp,” Sally Stewart Laing, luật sư tại hãng Akin Gump (Washington), nhận định.
Các phương án khác để áp thuế với một công ty riêng lẻ thường đòi hỏi điều tra kéo dài, bà Laing nói thêm.
Tuy nhiên, việc chỉ áp thuế với Apple “sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh cho các hãng điện thoại lớn khác, điều này đi ngược lại mục tiêu của Trump là đưa sản xuất về Mỹ,” bà Laing nói.
Các chuyên gia cho biết Trump xem IEEPA là công cụ kinh tế linh hoạt và quyền lực vì chưa rõ tòa án có quyền xem xét phản ứng của tổng thống với một tình trạng khẩn cấp hay không.
“Theo quan điểm của chính quyền, miễn là ông ấy làm đủ nghi thức tuyên bố tình trạng khẩn cấp và cho rằng đó là mối đe dọa bất thường, thì tòa án không thể làm gì được,” theo Tim Meyer, giáo sư luật quốc tế tại Đại học Duke.
Trong một vụ kiện do 12 bang đệ trình phản đối thuế quan của Trump dưới tên gọi “Ngày Giải phóng” tại Tòa Thương mại Quốc tế ở Manhattan, tòa đang xem xét liệu IEEPA có thực sự trao quyền áp thuế hay không.
Nếu chính quyền Trump thắng vụ kiện này, “tổng thống sẽ không gặp khó khăn gì khi dựng lên một tình trạng khẩn cấp để biện minh cho việc đánh thuế nhập khẩu iPhone,” ông Meyer nhận định.
Trump thậm chí có thể đưa iPhone vào diện khẩn cấp do thâm hụt thương mại – điều đã từng là cơ sở cho các mức thuế trước đó, ông Meyer nói thêm.
Tuy nhiên, việc chuyển dây chuyền sản xuất iPhone về Mỹ có thể mất tới 10 năm và có thể khiến giá mỗi chiếc iPhone tăng lên 3.500 USD, theo nhà phân tích Dan Ives tại Wedbush. Hiện nay, mẫu iPhone cao cấp nhất có giá khoảng 1.200 USD.
“Chúng tôi cho rằng ý tưởng Apple sản xuất iPhone tại Mỹ chỉ là chuyện hoang đường (a fairy tale), không khả thi,” Ives nhận xét trong một báo cáo.
Ngay cả khi chưa đến mức đó, chỉ riêng việc áp thuế với iPhone cũng sẽ làm tăng chi phí cho người tiêu dùng vì làm rối loạn chuỗi cung ứng và tài chính của Apple, theo Brett House, giáo sư kinh tế tại Đại học Columbia.
“Không điều gì trong số này là tích cực với người tiêu dùng Mỹ,” ông nói.
Một cửa hàng của Apple. Ảnh: Reuters
