Góc yên ắng của Phố Wall đang gây ồn ào trở lại.
Dù thị trường trái phiếu thường được coi là ít biến động hơn, nhưng khi lo lắng, nó có thể giáng một đòn mạnh. Và hiện tại, thị trường này đang lo ngại về việc Washington sẽ chất thêm bao nhiêu gánh nặng lên núi nợ đang phình to, vì mong muốn cắt giảm thuế nội địa (không phải thuế đối ứng với hàng nhập khẩu).
Hạ viện Mỹ đã thông qua một dự luật giảm thuế vào sáng sớm thứ Năm, có thể khiến nợ liên bang tăng thêm hàng nghìn tỷ USD, và dự luật này đang được chuyển sang Thượng viện. Những lo ngại về nợ công của Mỹ đã khiến lợi suất trái phiếu tăng vọt, kéo theo sự lao dốc của thị trường chứng khoán. Chỉ số S&P 500 có khả năng sẽ trải qua tuần tồi tệ nhất trong vòng bảy tuần qua.
Trước đây, phản ứng dữ dội từ thị trường trái phiếu từng buộc các chính phủ phải rút lại chính sách, thậm chí khiến một số lãnh đạo chính trị mất chức. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư kỳ cựu cho rằng hiện tại lợi suất vẫn chưa tăng đủ cao để gây ra khủng hoảng. Dù vậy, lợi suất cao hơn vẫn sẽ tạo ra nhiều tác động lan rộng.
“Tôi không cho rằng đây là một diễn biến tận thế, nhưng chắc chắn có hệ quả thực sự,” Nate Thooft, giám đốc danh mục đầu tư cấp cao tại Manulife Investment Management, nhận định. “Hãy nhìn vào lãi suất vay mua nhà mà xem.”
Diễn biến thị trường trái phiếu hiện ra sao?
Trái phiếu kỳ hạn 10 năm – trung tâm của thị trường trái phiếu Mỹ – đã có lợi suất tăng lên 4,54% từ mức 4,43% vào cuối tuần trước và chỉ 4,01% hồi đầu tháng trước. Đó là mức tăng đáng kể trong thị trường trái phiếu, nơi biến động thường tính bằng điểm cơ bản (100 điểm cơ bản bằng 1 phần trăm).
Lợi suất này phản ánh mức lãi suất mà chính phủ Mỹ phải trả cho nhà đầu tư để vay tiền trong 10 năm. Washington cần khoản tiền này vì họ liên tục chi tiêu nhiều hơn số thu được từ thuế. Khi nhà đầu tư trái phiếu trở nên dè dặt hơn trong việc cho chính phủ vay, lợi suất trái phiếu sẽ tăng.
Biến động mạnh nhất diễn ra ở trái phiếu dài hạn. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm đã vượt mốc 5% và đang tiến gần đến mức trước cuộc khủng hoảng tài chính 2008.
Vì sao thị trường trái phiếu bất an?
Nhà đầu tư trái phiếu ghét lạm phát vì nó làm họ mất tiền khi nhận các khoản thanh toán trong tương lai.
Lo ngại lạm phát đang tăng vì hai lý do. Một mặt là các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump, có thể đẩy giá nhiều loại hàng hóa lên cao. Mối quan tâm lớn hơn và lâu dài hơn là mức nợ chính phủ Mỹ đang tăng mạnh.
Những lo ngại này càng leo thang vào cuối tuần trước khi Moody’s – hãng xếp hạng tín nhiệm cuối cùng trong ba đại gia – tuyên bố Mỹ không còn xứng đáng với mức tín nhiệm cao nhất vì không kiểm soát được nợ. Tuần này, nỗi lo tiếp tục tăng lên khi Hạ viện thúc đẩy và thông qua dự luật giảm thuế vào sáng thứ Năm.
Các yếu tố khác cũng đang góp phần đẩy lợi suất lên gần đây, bao gồm hy vọng ngày càng lớn rằng kinh tế Mỹ sẽ không rơi vào suy thoái, sau khi Trump hoãn áp dụng nhiều mức thuế cao, đặc biệt là với Trung Quốc.
Trong quá khứ, thị trường trái phiếu từng phản ứng dữ dội với các chính sách mà nhà đầu tư không thích. Đôi khi, phản ứng đó đủ mạnh để khiến các chính trị gia phải lo sợ.
Bản thân Trump từng thừa nhận thị trường trái phiếu có thể đã ảnh hưởng đến quyết định hoãn áp thuế của ông trước đây, khi ông thấy nhà đầu tư “trở nên khó chịu.”
Thị trường trái phiếu cũng từng khiến Liz Truss trở thành thủ tướng có nhiệm kỳ ngắn nhất trong lịch sử Anh vào năm 2022, khi họ phản đối kế hoạch giảm thuế và tăng chi tiêu không có nguồn tài trợ của bà. Cố vấn của cựu Tổng thống Bill Clinton – James Carville – cũng từng nói rằng ông muốn được đầu thai làm thị trường trái phiếu vì quyền lực to lớn của nó.
Dù có yếu tố cảnh báo rõ ràng khiến lợi suất trái phiếu tăng cao hơn bình thường, phản ứng hiện tại của thị trường chưa đủ mạnh để buộc Trump hay Quốc hội rút lại kế hoạch cắt giảm thuế.
“Tôi không nghĩ tình hình này sẽ bùng phát thành khủng hoảng hay kéo dài lâu,” Brian Rehling, chiến lược gia tại Wells Fargo Investment Institute nói. “Tôi không cho rằng điều này sẽ leo thang đến mức khủng hoảng.”
Lợi suất trái phiếu đã dịu lại vào thứ Năm, chẳng hạn. Và Mỹ không phải quốc gia duy nhất chứng kiến lợi suất trái phiếu tăng. Điều này đang xảy ra với nhiều nền kinh tế phát triển khác trên thế giới, đặc biệt là Nhật Bản.
Hơn nữa, vấn đề nợ công của Mỹ vốn đã được biết đến từ lâu, và giới chuyên gia đã cảnh báo suốt nhiều năm rằng Mỹ đang đi theo con đường không bền vững. Có thể sẽ mất thêm vài năm nữa trước khi gánh nặng nợ tăng cao kích hoạt cảnh báo khẩn cấp trên thị trường tài chính, Rehling nhận định.
Vậy tại sao bạn nên quan tâm?
Khi lợi suất trái phiếu chính phủ tăng, điều đó có nghĩa là nhiều tiền thuế của người dân hơn sẽ được dùng để trả nợ thay vì chi cho hoạt động chính phủ.
Lợi suất cao hơn cũng có thể lan tỏa ra toàn bộ nền kinh tế, khiến người dân và doanh nghiệp Mỹ khó vay tiền hơn. Ví dụ, lãi suất vay mua nhà thường theo sát lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm, và hiện đã chạm mức cao nhất kể từ giữa tháng Hai.
Lợi suất trái phiếu cao hơn cũng khiến lãi suất thẻ tín dụng, vay mua xe… tăng theo. Điều đó đồng nghĩa với việc nền kinh tế có thể bị “phanh gấp” khi doanh nghiệp và hộ gia đình giảm vay mượn và chi tiêu, làm tăng nguy cơ suy thoái.
Lợi suất cao cũng khiến nhà đầu tư ít sẵn lòng trả giá cao cho cổ phiếu và các tài sản rủi ro khác.
Tất cả những điều đó, dĩ nhiên, giờ đây lại càng khó đoán.
“Chúng ta không biết mọi thứ sẽ diễn biến thế nào,” Rehling nói, chỉ ra rằng “mọi chuyện ở Washington thay đổi từng ngày.”
Các nhà đầu tư trên sàn giao dịch Chứng khoán New York, thứ Ba ngày 20 tháng 5 năm 2025. Ảnh AP
