Một thẩm phán liên bang hôm thứ Năm đã tạm thời khôi phục công việc cho hàng trăm nhân viên Bộ Giáo dục bị sa thải bởi chính quyền Trump và chặn sắc lệnh hành pháp của tổng thống nhằm giải thể cơ quan này – vốn đã tồn tại hàng thập kỷ.
Thẩm phán quận Myong J. Joun tại Boston cho biết quyết định của Nhà Trắng trong việc sa thải hơn 1.300 nhân viên vào tháng Ba đã ngăn cản chính phủ liên bang thực hiện hiệu quả các chương trình và dịch vụ được luật pháp yêu cầu.
Theo yêu cầu của một liên minh các tiểu bang, ông đã ban hành lệnh tạm thời buộc phải thuê lại những nhân viên này trong khi tòa án xem xét liệu việc họ bị sa thải có vi phạm pháp luật hay không.
Các bang và học khu đang gặp phải “sự chậm trễ và bất ổn trong việc nhận được nguồn tài trợ giáo dục liên bang, với số tiền lên đến hàng triệu USD, đe dọa đến sứ mệnh đảm bảo công dân được học hành và cung cấp nền giáo dục chất lượng,” thẩm phán viết trong lệnh của mình. “Sự chậm trễ và bất ổn như vậy đặt ra tình huống cấp bách về việc liệu có đủ nhân sự và chương trình dành cho học sinh trong năm học 2025-2026 hay không, đồng thời cản trở công tác hoạch định dài hạn.”
Mặc dù phán quyết chỉ mang tính tạm thời, nhưng nó có thể mang lại sự nhẹ nhõm ngắn hạn cho hàng ngàn trường học từ bậc mầm non đến hết trung học và đại học, trong bối cảnh nhiều yếu tố then chốt của hệ thống giáo dục Mỹ bắt đầu lung lay sau khi chính quyền Trump cắt giảm nhân sự Bộ Giáo dục gần một nửa.
Thẩm phán cũng chặn sắc lệnh hành pháp mà Tổng thống Donald Trump ký vào tháng Ba, với mục tiêu thực hiện “mọi bước cần thiết để đóng cửa Bộ Giáo dục.” Tuy nhiên, chỉ Quốc hội mới có thẩm quyền giải thể các cơ quan liên bang. Dù cả hai viện hiện do đảng Cộng hòa kiểm soát, họ vẫn cần sự ủng hộ từ đảng Dân chủ để thông qua bất kỳ dự luật nào nhằm giải thể Bộ Giáo dục.
Sắc lệnh hành pháp này “đi ngược lại hoàn toàn với ý định của Quốc hội khi thành lập Bộ,” thẩm phán phán quyết.
“Mặc dù có thể đúng là Tổng thống có quyền miễn nhiệm các quan chức hành pháp,” ông viết, “nhưng bị đơn không đưa ra bất kỳ án lệ nào cho thấy quyền đó bao gồm cả việc giải thể các cơ quan và chương trình do Quốc hội tạo ra thông qua việc sa thải hàng loạt.”
Phán quyết này là một chiến thắng lớn cho đội ngũ nhân viên của bộ. Tuy nhiên, chưa rõ có bao nhiêu người trong số họ sẵn sàng quay lại công việc cũ.
Chính quyền Trump chưa cam kết sẽ tuân thủ phán quyết. Trong tuyên bố gửi USA Today, người phát ngôn Bộ Giáo dục, bà Madi Biedermann, cho biết cơ quan này sẽ kháng cáo quyết định của thẩm phán theo thủ tục khẩn cấp.
“Một lần nữa, một thẩm phán cực tả đã vượt quá thẩm quyền của mình, dựa trên khiếu nại từ các nguyên đơn thiên vị, và ra lệnh ngăn chặn nỗ lực hợp pháp nhằm làm cho Bộ Giáo dục hiệu quả và đúng chức năng hơn cho người dân Mỹ,” bà nói. “Tổng thống Trump và Bộ trưởng Giáo dục do Thượng viện phê chuẩn rõ ràng có thẩm quyền đưa ra các quyết định về việc tái cơ cấu cơ quan, chứ không phải một thẩm phán không do dân bầu với động cơ chính trị. Phán quyết này không phục vụ lợi ích tốt nhất của học sinh và gia đình Mỹ.”
Các nghiệp đoàn giáo viên vui mừng trước tin này. Bà Randi Weingarten, Chủ tịch Liên đoàn Giáo viên Mỹ – một trong các nguyên đơn của vụ kiện – gọi phán quyết này là bước đầu đảo ngược điều bà mô tả là “cuộc chiến chống tri thức.”
“Hôm nay, tòa án đã đúng khi bác bỏ một trong những hành động đầu tiên bất hợp pháp và có hậu quả của chính quyền: xóa bỏ vai trò liên bang trong giáo dục,” bà tuyên bố.
Một thẩm phán liên bang đã ra lệnh cho Bộ Giáo dục hôm thứ Năm phải khôi phục lại công việc cho hàng nghìn nhân viên bị sa thải. Ảnh: NYT
