Cuộc chiến thương mại của Trump đối mặt thách thức pháp lý

Tổng thống Donald Trump đã phát động một cuộc chiến thương mại mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội: ông đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để áp thuế nhập khẩu – tức thuế quan – lên gần như mọi quốc gia trên thế giới.

Giờ đây, tổng thống đang đối mặt với ít nhất bảy vụ kiện cho rằng ông đã đi quá xa và giành lấy quyền lực không thuộc về ông.

Một hội đồng gồm ba thẩm phán của Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ, chuyên xử lý các vụ kiện dân sự liên quan đến luật thương mại quốc tế, đã tổ chức phiên điều trần đầu tiên vào sáng thứ Ba tại New York. Năm doanh nghiệp nhỏ đang yêu cầu tòa án chặn các mức thuế nhập khẩu mà Trump đã công bố ngày 2 tháng 4 – ngày mà ông gọi là “Ngày Giải phóng”.

Trump tuyên bố rằng thâm hụt thương mại khổng lồ và kéo dài của Mỹ đã trở thành một tình trạng khẩn cấp quốc gia. Ông viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEPPA) để áp thuế 10% lên nhiều quốc gia. Đồng thời, ông áp mức thuế “đối ứng” cao hơn đối với những quốc gia xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn lượng hàng Mỹ xuất sang họ. (Trump sau đó đã tạm hoãn các mức thuế đối ứng này trong 90 ngày.)

Các mức thuế của Trump đã làm rung chuyển thị trường toàn cầu và dấy lên lo ngại rằng chúng sẽ làm gián đoạn thương mại, làm chậm lại tăng trưởng kinh tế của Mỹ và thế giới.

Jeffrey Schwab, cố vấn cao cấp và giám đốc tranh tụng tại Trung tâm Tư pháp Liberty, cho rằng tổng thống đang vượt quá quyền hạn mà đạo luật cho phép. “Đạo luật đó thực sự không nói gì về việc trao quyền áp thuế cho tổng thống,” Schwab, người đại diện cho các doanh nghiệp nhỏ, nói. “Nó thậm chí không nhắc đến từ ‘thuế quan’.”

Trong đơn kiện, các doanh nghiệp cũng gọi tình trạng khẩn cấp mà Trump tuyên bố là “một sản phẩm của trí tưởng tượng”: thâm hụt thương mại, vốn đã tồn tại hàng thập kỷ mà không gây tổn hại kinh tế, không phải là một tình trạng khẩn cấp. Trên thực tế, Mỹ đã có thâm hụt thương mại – tức là nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu – suốt 49 năm liên tiếp, bất kể thời kỳ kinh tế tốt hay xấu.

Tuy nhiên, chính quyền Trump lập luận rằng tòa án từng ủng hộ việc Tổng thống Richard Nixon sử dụng tình trạng khẩn cấp để áp thuế trong cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1971. Khi đó, chính quyền Nixon đã viện dẫn thẩm quyền theo Đạo luật Giao dịch với kẻ thù năm 1917, đạo luật tiền thân của IEPPA và đã đóng góp một phần ngôn ngữ pháp lý cho đạo luật sau này.

Cuộc chiến pháp lý chống lại thuế quan của Trump đã tạo ra những liên minh bất ngờ, khi các bang do thống đốc đảng Dân chủ lãnh đạo bắt tay với các nhóm tự do cá nhân – bao gồm cả Trung tâm Tư pháp Liberty – vốn thường phản đối các quy định của chính phủ đối với doanh nghiệp. Hơn một chục bang đã đệ đơn kiện chống lại thuế quan của Trump tại tòa án thương mại ở New York.

Kathleen Claussen, giáo sư và chuyên gia luật thương mại tại Trường Luật Georgetown, cho biết phiên điều trần hôm thứ Ba và một phiên điều trần khác sắp tới liên quan đến vụ kiện của các bang sẽ có vai trò định hình các cuộc chiến pháp lý về thuế quan trong tương lai. Nếu tòa đồng ý chặn các mức thuế dựa trên đạo luật về quyền lực kinh tế khẩn cấp, chính quyền Trump chắc chắn sẽ kháng cáo. “Theo tôi, nhiều khả năng vụ việc này cuối cùng sẽ phải được Tòa án Tối cao quyết định,” bà nói.

Và nếu vụ việc thực sự đến Tòa án Tối cao, các chuyên gia pháp lý cho rằng các thẩm phán có thể sẽ viện dẫn các học thuyết bảo thủ – từng được dùng để hạn chế quyền lực của chính phủ trong các vụ kiện chống lại Tổng thống Dân chủ Joe Biden – để bác bỏ hoặc giới hạn các mức thuế của Trump, một tổng thống thuộc đảng Cộng hòa.

Hiến pháp Hoa Kỳ trao quyền áp thuế – bao gồm thuế quan – cho Quốc hội. Tuy nhiên, trong nhiều năm, các nhà lập pháp đã chuyển giao dần quyền kiểm soát chính sách thương mại cho Nhà Trắng, tạo điều kiện cho Trump mở rộng quyền sử dụng thuế quan.

Giờ đây, một số nhà lập pháp muốn giành lại quyền lực mà họ đã nhường. Thượng nghị sĩ Chuck Grassley (đảng Cộng hòa, bang Iowa) và Maria Cantwell (đảng Dân chủ, bang Washington) đã giới thiệu dự luật yêu cầu các tổng thống phải trình bày lý do áp thuế mới trước Quốc hội. Quốc hội sau đó sẽ có 60 ngày để thông qua các mức thuế. Nếu không, chúng sẽ hết hiệu lực.

Tuy nhiên, đề xuất của họ dường như khó có thể trở thành luật, do phần lớn các nhà lập pháp Cộng hòa vẫn trung thành với Trump và quyền phủ quyết của tổng thống. “Con tàu đó đã rời ga rồi,” Warren Maruyama, luật sư thương mại từng là cố vấn pháp lý chính của Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống George W. Bush, nhận xét.

Hiện tại, nhiều doanh nghiệp Mỹ đang vật lộn để đối phó với các mức thuế của Trump, vốn đã nâng mức thuế trung bình của Mỹ lên mức cao nhất kể từ năm 1934 – ngay cả sau khi Mỹ đạt được một thỏa thuận đình chiến thương mại với Trung Quốc hôm thứ Hai, theo Phòng Nghiên cứu Ngân sách của Đại học Yale.

Victor Schwartz, sống tại thành phố New York, đã dành 39 năm qua để xây dựng một doanh nghiệp nhập khẩu rượu vang và rượu mạnh từ các nhà sản xuất nhỏ trên khắp thế giới. Các mức thuế hiện tại đang ảnh hưởng nặng nề đến công việc kinh doanh của ông. Khách hàng của ông muốn các loại rượu vang vùng miền từ khắp nơi, nên ông không thể chỉ chuyển sang rượu nội địa Mỹ. Ngoài ra, bang nơi ông hoạt động yêu cầu phải niêm yết giá trước một tháng, khiến ông khó bắt kịp với các mức thuế thay đổi liên tục của Trump.

Doanh nghiệp của ông – V.O.S. Selections – là một trong năm nguyên đơn trong phiên điều trần ngày thứ Ba. “Đây là một cuộc chạy đua với thời gian,” ông nói. “Liệu chúng tôi có vượt qua được không? Tôi thực sự chưa biết chắc.”