Thủ tướng Canada Mark Carney tuyên bố đất nước ông sẽ “không bao giờ” khuất phục trước Hoa Kỳ khi ông công bố chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử liên bang vào rạng sáng thứ Ba, sau một chiến dịch bị phủ bóng bởi những lời khiêu khích không ngừng và các mức thuế thương mại nặng nề do Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt.
Nhà lãnh đạo Đảng Tự do đã có lời đáp trả mạnh mẽ nhắm vào ông Trump, đồng thời gửi đi thông điệp đoàn kết tới một quốc gia đang chia rẽ, cam kết sẽ “đại diện cho tất cả những ai gọi Canada là quê hương.”
“Như tôi đã cảnh báo trong nhiều tháng qua, nước Mỹ muốn đất đai của chúng ta, tài nguyên của chúng ta, nguồn nước của chúng ta, và đất nước của chúng ta. Nhưng những lời đe dọa này không phải nói suông. Tổng thống Trump đang cố gắng bẻ gãy chúng ta để Mỹ có thể chiếm hữu chúng ta,” ông Carney phát biểu. “Điều đó sẽ không bao giờ xảy ra.”
Ông Carney lặp lại những tuyên bố ông đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử về những thay đổi sâu sắc của mối quan hệ giữa Canada và Hoa Kỳ.
“Chúng ta đã vượt qua cú sốc của sự phản bội từ Mỹ, nhưng chúng ta không bao giờ được quên bài học đó. Chúng ta phải tự bảo vệ mình. Và trên hết, chúng ta phải chăm lo cho nhau,” ông nói.
Cử tri đã đưa Đảng Tự do của Canada trở lại cầm quyền nhiệm kỳ thứ tư liên tiếp, nhưng vẫn chưa rõ liệu ông Carney có giành được đa số ghế hay sẽ cần liên minh với các đảng nhỏ hơn để thành lập chính phủ.
Chiến thắng của Đảng Tự do bị lu mờ phần nào khi họ có vẻ không đạt đủ 172 ghế cần thiết để tự mình điều hành đất nước.
Lãnh đạo phe đối lập thuộc Đảng Bảo thủ, ông Pierre Poilievre, đã thừa nhận thất bại vào rạng sáng thứ Ba. Tồi tệ hơn, ông cũng được dự đoán sẽ mất luôn ghế mà ông đã nắm giữ gần hai thập kỷ.
Ông Carney, cựu Thống đốc ngân hàng trung ương 60 tuổi, đã dẫn đầu làn sóng chống Trump kể từ khi giành chiến thắng áp đảo trong cuộc đua lãnh đạo Đảng Tự do sau khi cựu Thủ tướng Justin Trudeau từ chức tháng trước. Ông đã kêu gọi công chúng phản đối những lời đe dọa của Tổng thống Mỹ muốn sáp nhập Canada thành “bang thứ 51”, biến việc bảo vệ Canada trở thành trọng tâm trong cương lĩnh tranh cử.
Ông Poilievre từng được kỳ vọng sẽ giành chiến thắng khi ông Trudeau tuyên bố từ chức vào tháng 1, giữa lúc các cuộc thăm dò tồi tệ, cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt và cuộc nổi loạn nội bộ trong nội các.
Nhưng các mức thuế của ông Trump lên hàng hóa Canada và những lời đe dọa đối với chủ quyền của nước này đã làm biến đổi hoàn toàn cuộc đua, biến nó thành một cuộc trưng cầu ý dân về Tổng thống Mỹ.
Ông Poilievre cho biết đảng Bảo thủ của ông sẽ hợp tác với Carney và các đảng khác trong việc “bảo vệ lợi ích của Canada” và “bảo vệ chủ quyền quốc gia.”
“Chúng tôi sẽ luôn đặt Canada lên hàng đầu khi đối mặt với các mức thuế và những lời đe dọa vô trách nhiệm từ Tổng thống Trump,” ông nói.
Ông Carney chưa từng nắm giữ vị trí chính trị nào trước khi trở thành Thủ tướng. Ông từng dẫn dắt các chính phủ vượt qua những cuộc khủng hoảng toàn cầu lớn, bao gồm việc chèo lái nền kinh tế Canada qua khủng hoảng tài chính 2008. Khi giữ chức Thống đốc Ngân hàng Anh, ông đã giúp Vương quốc Anh vượt qua giai đoạn Brexit – mà ông cho rằng là hình mẫu cho những gì có thể xảy ra với chính nước Mỹ khi đối mặt với các mức thuế quan.
Việc khẳng định rằng Canada cần xác lập một con đường độc lập khỏi ảnh hưởng của Mỹ đã trở thành thông điệp trung tâm của ông Carney từ khi ông nhậm chức.
Trong suốt chiến dịch, ông Carney tự giới thiệu mình là một chuyên gia dày dạn kinh nghiệm, thuộc khuynh hướng trung dung, có thể chèo lái nền kinh tế Canada qua giai đoạn biến động sâu sắc.
“Tôi hiểu cách thế giới vận hành,” ông Carney nói với người dẫn podcast Nate Erskine-Smith hồi tháng 10. “Tôi quen biết những người điều hành một số công ty lớn nhất thế giới và hiểu cách họ hoạt động. Tôi hiểu cách các tổ chức tài chính vận hành. Tôi hiểu thị trường hoạt động ra sao… và tôi đang cố gắng áp dụng điều đó để mang lại lợi ích cho Canada.”
Các mức thuế của Trump đối với hàng xuất khẩu của Canada đang đe dọa nghiêm trọng đến nền kinh tế và sự ổn định lâu dài của nước này. Quyết định của Tổng thống Mỹ về việc áp thuế 25% đối với thép và nhôm Canada, ô tô và phụ tùng ô tô, cùng những lời đe dọa đánh thuế dược phẩm và gỗ, đã khiến các doanh nghiệp Canada lao đao và đẩy đất nước đến bờ vực suy thoái. Thủ tướng Carney không hề che giấu thực tế đó, cảnh báo về “những ngày khó khăn phía trước” khi việc làm tại Canada bị đe dọa.
Tuy nhiên, ông cam kết sẽ “xây dựng lại tại đất nước này,” nhằm giúp Canada giảm sự phụ thuộc vào Mỹ: xây dựng nhà ở mới, nhà máy mới và các nguồn năng lượng “sạch và truyền thống” mới.
Ông Carney không loại trừ khả năng tiếp tục đàm phán với ông Trump, nhưng ông cũng đang xúc tiến củng cố quan hệ với các đồng minh “đáng tin cậy” hơn. Trong một động thái bất thường, chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông trên cương vị Thủ tướng là tới châu Âu, nơi ông gặp gỡ quan chức Pháp và Anh để thảo luận việc tăng cường hợp tác an ninh, quân sự và kinh tế.
Trong bài phát biểu mừng chiến thắng rạng sáng thứ Ba, ông Carney nói rằng khi ông gặp ông Trump, “đó sẽ là để thảo luận về mối quan hệ kinh tế và an ninh tương lai giữa hai quốc gia có chủ quyền.”
“Và điều đó sẽ được thực hiện với đầy đủ nhận thức rằng chúng ta có rất, rất nhiều lựa chọn khác ngoài Hoa Kỳ để xây dựng sự thịnh vượng cho toàn thể người dân Canada,” ông nói.
Nhiều người Canada xem Carney là người có năng lực đặc biệt để điều hướng một cuộc chiến thương mại với đồng minh lâu năm, các chuyên gia nhận định.
“Trong một cuộc khủng hoảng, điều quan trọng là phải đoàn kết và hành động một cách quyết đoán và mạnh mẽ. Và đó chính là điều chúng tôi sẽ làm,” ông Carney nói hồi đầu tháng này khi tự khẳng định mình là nhà lãnh đạo có khả năng đối đầu với Trump.
Thủ tướng Canada Mark Carney phát biểu tại trụ sở Đảng Tự do trong đêm bầu cử ở Ottawa, Ontario, Canada, ngày 29 tháng 4 năm 2025. Ảnh: Reuters.
