Giám đốc điều hành Meta Platforms, ông Mark Zuckerberg, đã ra làm chứng hôm thứ Hai trong một phiên tòa chống độc quyền đầy kịch tính tại Washington, liên quan đến cáo buộc của cơ quan thực thi luật chống độc quyền Hoa Kỳ cho rằng công ty đã chi hàng tỷ đô la để thâu tóm Instagram và WhatsApp nhằm loại bỏ các đối thủ cạnh tranh của Facebook.
Vụ kiện – được khởi xướng trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump – cáo buộc Meta mua lại hai công ty này cách đây một thập kỷ nhằm xóa bỏ sự cạnh tranh giữa các nền tảng mạng xã hội, nơi người dùng kết nối với bạn bè và người thân. Khi đó, theo Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC), Facebook đang gặp khó khăn trong việc thích nghi với các thiết bị di động.
FTC đang tìm cách buộc Meta phải tái cấu trúc hoặc bán lại một phần hoạt động kinh doanh, bao gồm cả Instagram và WhatsApp.
Vụ kiện đặt ra mối đe dọa sống còn đối với Meta – công ty được cho là kiếm khoảng một nửa doanh thu quảng cáo tại Mỹ từ Instagram – đồng thời là phép thử đối với các cam kết của chính quyền Trump mới trong việc trấn áp các tập đoàn công nghệ lớn (Big Tech).
Meta đã tích cực tiếp cận chính quyền Trump kể từ sau cuộc bầu cử, bao gồm việc gỡ bỏ các chính sách kiểm duyệt nội dung mà phe Cộng hòa cho là “kiểm duyệt tự do ngôn luận” và đóng góp 1 triệu USD cho lễ nhậm chức của ông Trump. Trong những tuần gần đây, CEO Mark Zuckerberg cũng đã nhiều lần đến thăm Nhà Trắng.
Luật sư của FTC, ông Daniel Matheson, phát biểu trong phần mở đầu phiên tòa rằng các thương vụ của Meta “đã tạo ra các rào cản gia nhập thị trường, bảo vệ vị thế thống trị của Meta suốt hơn một thập kỷ.”
“Người tiêu dùng hiện không có những lựa chọn thay thế hợp lý,” ông nói.
Trong khi đó, luật sư của Meta, ông Mark Hansen, cho rằng FTC đã bỏ qua thực tế rằng ngày nay người dùng chia sẻ ít hơn với bạn bè và gia đình trên mạng xã hội, và phần lớn thời gian họ dành để xem các video ngắn mô phỏng theo TikTok trên Instagram và Facebook.
“Đây là một tập hợp lộn xộn những lý thuyết của FTC đi ngược lại thực tế và luật pháp (at war with the facts and at war with the law),” ông Hansen nói.
Zuckerberg đối mặt với chất vấn tại tòa
Ông Zuckerberg dự kiến sẽ bị chất vấn về các email trước đây, trong đó ông từng đề xuất mua lại Instagram như một cách để “vô hiệu hóa” một đối thủ tiềm năng của Facebook, và bày tỏ lo ngại rằng WhatsApp – một ứng dụng nhắn tin mã hóa – có thể phát triển thành một mạng xã hội.
Meta lập luận rằng thương vụ mua lại Instagram (2012) và WhatsApp (2014) đã mang lại lợi ích cho người dùng, và những phát ngôn trước đây của Zuckerberg không còn liên quan trong bối cảnh hiện tại, khi thị trường mạng xã hội đang chứng kiến sự cạnh tranh mạnh mẽ từ TikTok của ByteDance, YouTube của Google và ứng dụng nhắn tin của Apple.
Cách người dùng tương tác với mạng xã hội, và việc các dịch vụ có thể thay thế lẫn nhau hay không, sẽ là trọng tâm của phiên tòa. Meta cho rằng việc lưu lượng truy cập tăng đột biến trên Instagram và Facebook trong thời gian TikTok bị ngừng hoạt động ngắn tại Mỹ hồi tháng Một là minh chứng rõ ràng cho sự cạnh tranh trực tiếp.
FTC thì cho rằng Meta đang nắm độc quyền trên các nền tảng giúp người dùng chia sẻ nội dung với bạn bè và gia đình. Những đối thủ chính tại Mỹ được liệt kê là Snapchat của Snap và MeWe – một ứng dụng nhỏ tập trung vào quyền riêng tư, ra mắt năm 2016. Các nền tảng nơi người dùng phát nội dung đến người lạ có cùng sở thích như X (Twitter), TikTok, YouTube hay Reddit, theo FTC, không thể thay thế cho Facebook và Instagram.
Thẩm phán James Boasberg của Tòa án quận Hoa Kỳ nhận định hồi tháng 11 rằng FTC “sẽ phải đối mặt với nhiều câu hỏi hóc búa về việc liệu các cáo buộc có đứng vững tại phiên tòa hay không.”
Phiên xét xử có thể kéo dài đến tháng Bảy. Nếu FTC thắng, họ sẽ phải chứng minh trong một phiên tòa thứ hai rằng các biện pháp như buộc Meta bán Instagram hoặc WhatsApp có thể khôi phục sự cạnh tranh.
Việc mất quyền sở hữu Instagram có thể gây thiệt hại lớn đến lợi nhuận của Meta.
Dù Meta không công bố doanh thu cụ thể theo từng ứng dụng, công ty nghiên cứu quảng cáo Emarketer dự báo hồi tháng 12 rằng Instagram sẽ tạo ra 37,13 tỷ USD trong năm nay, chiếm hơn một nửa doanh thu quảng cáo của Meta tại Mỹ.
Instagram cũng tạo ra doanh thu trên mỗi người dùng cao hơn bất kỳ nền tảng mạng xã hội nào khác, kể cả Facebook, theo Emarketer.
WhatsApp đến nay chỉ đóng góp một phần nhỏ vào tổng doanh thu của Meta, nhưng lại là ứng dụng có lượng người dùng hàng ngày lớn nhất của công ty, và đang được đẩy mạnh khai thác thương mại qua các công cụ như chatbot. Ông Zuckerberg từng nói rằng dịch vụ “nhắn tin doanh nghiệp” sẽ là động lực tăng trưởng tiếp theo của công ty.
Vụ kiện này nằm trong chiến dịch siết chặt kiểm soát các “ông lớn công nghệ” được khởi xướng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Amazon, Apple và Google cũng đang phải đối mặt với các vụ kiện chống độc quyền từ phía chính phủ Mỹ.
Biểu tượng 3D của WhatsApp và Facebook được đặt trên bo mạch máy tính trong hình minh họa. Ảnh: Reuters
