Một làn sóng sốc và lo sợ đang lan rộng trong giới nghiên cứu tại các trường đại học khi các quan chức nhập cư Mỹ tiến hành giam giữ và trục xuất sinh viên, học giả quốc tế. Trong nhiều trường hợp, các quan chức cho rằng việc những người bị bắt tham gia các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh của Israel tại Gaza là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia.
Nhiều tổ chức đại diện cho giảng viên đại học đã nộp đơn kiện vào ngày 25 tháng 3 để phản đối những hành động này, bao gồm một số vụ việc gây chú ý khi nhiều nghiên cứu sinh bị tống giam, số khác phải lẩn trốn. Các giáo sư và sinh viên trao đổi với tạp chí Nature cho biết họ đã bắt đầu tìm hiểu về quyền hợp pháp của mình và tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa.
“Người ta đang sống trong sợ hãi, nếu không phải vì tính mạng thì cũng vì tự do và sự an toàn của họ,” giáo sư toán học Michael Thaddeus tại Đại học Columbia, New York nói. Ông nhấn mạnh rằng việc bắt giữ này chỉ là một phần trong cuộc tấn công toàn diện của chính quyền Trump nhắm vào giới khoa học và học thuật, trong đó có việc hủy bỏ hàng trăm triệu đô la tài trợ nghiên cứu tại Columbia và các đại học khác.
Một nghiên cứu sinh ngành y tế công cộng chia sẻ với Nature rằng họ đang chuẩn bị các phương án dự phòng để đoàn tụ với con và vợ/chồng nếu bị bắt giữ khi quay về từ một chuyến đi nghiên cứu sắp tới ở nước ngoài. “Thật điên rồ khi phải nghĩ đến những chuyện như thế này ở nước Mỹ,” nhà khoa học này nói, người vừa bị nhóm Trump cắt nguồn tài trợ nghiên cứu chính và yêu cầu giấu tên vì lo sợ bị trả thù.
Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối bình luận với Nature.
Thu hồi thị thực
Trump đã mở đường cho làn sóng bắt giữ hiện tại bằng việc ký sắc lệnh hành pháp ngày 30 tháng 1, kêu gọi các quan chức nhập cư Mỹ trục xuất những sinh viên bị nghi là “ủng hộ” Hamas – nhóm đã tấn công Israel vào tháng 10 năm 2023 và bị Mỹ liệt vào danh sách tổ chức khủng bố. Tuy nhiên, nhiều sinh viên và giáo sư bác bỏ cáo buộc này, cho rằng phần lớn người biểu tình không ủng hộ Hamas mà phản đối cuộc chiến sau đó của Israel tại Gaza – nơi đã có hàng chục nghìn người Palestine thiệt mạng, theo Bộ Y tế Gaza.
Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Marco Rubio xác nhận trong một cuộc họp báo tuần trước rằng cơ quan của ông đã thu hồi thị thực của ít nhất 300 sinh viên, và con số này sẽ còn tăng. “Mỗi lần tôi phát hiện ra một trong những kẻ điên rồ này, tôi sẽ thu hồi thị thực của họ,” Rubio nói.
Trong gần chục vụ việc thu hút sự chú ý của truyền thông, các quan chức thuộc Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) đã giam giữ hoặc tìm cách giam giữ sinh viên, học giả đang sinh sống hợp pháp tại Mỹ theo thị thực hoặc thẻ xanh. Danh sách này bao gồm một số nhà hoạt động ủng hộ Palestine nổi bật như Mahmoud Khalil, cựu sinh viên Trường Chính sách và Quan hệ Quốc tế của Columbia, và Rümeysa Öztürk, nghiên cứu sinh tiến sĩ đang nghiên cứu việc sử dụng mạng xã hội của giới trẻ tại Đại học Tufts ở Medford, bang Massachusetts. Cả hai hiện đang bị giam tại một trung tâm ở Louisiana.
Mặc dù Bộ Ngoại giao Mỹ có quyền rộng rãi trong việc quản lý thị thực và thẻ xanh, nhưng đơn kiện do các tổ chức giảng viên nộp tại tòa án liên bang ở Boston tuần trước cho rằng nhiều hành động này đã vi phạm quyền tự do ngôn luận được Hiến pháp bảo vệ — quyền mà các học giả khẳng định áp dụng cho tất cả mọi người, không chỉ công dân Mỹ.
“Đây là cuộc trục xuất vì lý do tư tưởng,” Ramya Krishnan, luật sư của Viện Tu chính án Thứ nhất Knight tại Đại học Columbia và là luật sư đại diện trong vụ kiện, nói. Cô đặc biệt lo ngại về lập luận của chính quyền Trump rằng nhiều học giả bị bắt là mối đe dọa đối với chính sách đối ngoại của Mỹ chỉ vì những ý kiến họ bày tỏ về chiến tranh tại Gaza. “Vậy điều gì sẽ ngăn cản chính quyền tuyên bố rằng các ý kiến về chính sách khí hậu hoặc các vấn đề khác cũng là mối đe dọa?” cô đặt câu hỏi. “Thực sự không có giới hạn nào cho lập luận của chính phủ trong trường hợp này, và đó chính là điều rất đáng lo ngại.”
Trên thực tế, nhiều trường hợp có vẻ không hoàn toàn liên quan đến biểu tình phản đối chiến tranh ở Gaza. Chẳng hạn, ngày 16 tháng 2, Kseniia Petrova — một nhà sinh học tại Trường Y Harvard ở Cambridge, Massachusetts — đã bị bắt tại biên giới Mỹ sau khi không khai báo về các phôi ếch mang từ Pháp về phòng thí nghiệm của mình. Cô cũng đang bị giam giữ ở Louisiana.
Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ không trả lời các câu hỏi của Nature liên quan đến lý do bắt giữ trong từng trường hợp.
Các cố vấn bị giằng xé
Một số trường đại học đã cảnh báo sinh viên quốc tế không nên đi lại sau làn sóng bắt giữ. Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học nói với Nature rằng họ cảm thấy giằng xé khi đưa ra lời khuyên như vậy cho sinh viên quốc tế – nhiều người trong số đó đã bắt đầu xóa tài khoản mạng xã hội và gỡ tên khỏi các trang web của phong trào sinh viên.
“Bất kỳ sinh viên nào lên tiếng vào lúc này đều đang mạo hiểm lớn, nhưng tôi không nghĩ rằng nên khuyên họ phải cúi đầu, im lặng và biến mất,” David Hogg, một nhà vật lý thiên văn tại Đại học New York, người đã tham gia tích cực vào các cuộc biểu tình sinh viên tại trường ở thành phố New York, nói. “Theo tôi, điều đó chẳng khác nào tước đi quyền tự do học thuật của họ.”
Thay vào đó, Hogg thảo luận với sinh viên về những rủi ro mà họ đang đối mặt và giới thiệu họ đến những người có thể hỗ trợ về mặt pháp lý. Tuy nhiên, gần đây ông cũng đưa ra một lời khuyên cho các nghiên cứu sinh tiềm năng là nếu có thể, hãy tìm cơ hội ở nước ngoài, vì bốn năm tới có thể sẽ là thời kỳ đầy nguy hiểm đối với khoa học Mỹ.
Một trong những nghiên cứu sinh tiến sĩ hiện tại của Hogg, Valentina Tardugno Poleo, đã nộp đơn xin chuyển đến Đại học Oxford, Vương quốc Anh, ngay sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11. Poleo đến từ Venezuela và vào Mỹ năm 2016 với tư cách người xin tị nạn. Giống như nhiều người Venezuela khác bị chính quyền Trump trục xuất đến một nhà tù ở El Salvador tháng trước, Poleo đang sống hợp pháp tại Mỹ theo chương trình Tình trạng Bảo vệ Tạm thời (Temporary Protected Status), được thiết kế dành cho những người tị nạn không thể xin thị thực.
Cô đã được Oxford chấp nhận và dự định sẽ rời khỏi Mỹ — cũng như rời xa gia đình, những người sẽ ở lại — trong vài tháng tới. Poleo nói với Nature rằng cô hiểu rõ những rủi ro khi phát biểu trước báo chí, nhưng vẫn quyết định lên tiếng với hy vọng câu chuyện của mình sẽ giúp mọi người hiểu rõ những gì đang xảy ra.
Điều trớ trêu, cô nói thêm, là cô và mẹ từng chạy trốn khỏi Venezuela để tránh bị đàn áp bởi một chính quyền thù địch. “Tôi chuyển đến Mỹ và nghĩ rằng mình đã bỏ lại tất cả sau lưng,” Poleo nói, nhưng giờ cô chứng kiến những điều tương tự đang lặp lại ở đây, khi mọi người sợ chỉ trích chính phủ và xóa sạch dữ liệu điện thoại ở sân bay. “Tất cả trượt dốc một cách quá nhanh.”
Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) đang truy tìm và bắt giữ các học giả quốc tế trên khắp nước Mỹ. Ảnh: Houston Chronicle
Các mảnh giấy phản đối được treo trên một gốc cây ở Somerville, Massachusetts – nơi các đặc vụ ICE đã bắt giữ nghiên cứu sinh tiến sĩ Rümeysa Öztürk của Đại học Tufts. Ảnh: Getty
