NASA đã đột ngột đóng cửa Văn phòng Khoa học trưởng, cùng với hai văn phòng khác, sa thải 23 nhân viên. Hành động vào ngày 10-3 này khiến cơ quan không còn cách nào để cung cấp tư vấn khoa học độc lập cho ban lãnh đạo cấp cao nhất, vào thời điểm NASA đang thảo luận về việc đưa phi hành gia lên Mặt Trăng và phát triển kế hoạch tiến xa hơn tới Sao Hỏa.
Janet Petro, quyền giám đốc của NASA, cho biết trong một email nội bộ trên toàn cơ quan rằng “chúng tôi coi đây là cơ hội để tái cấu trúc lực lượng lao động của mình.” Việc sa thải diễn ra chỉ vài ngày trước khi tất cả các cơ quan liên bang Mỹ phải nộp kế hoạch về cách họ sẽ cắt giảm nhân sự, như một phần của chương trình tinh giản chính phủ liên bang do Tổng thống Donald Trump và cố vấn Elon Musk dẫn dắt, nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động.
Janet Petro đã công bố quyết định này trong một bản ghi nhớ gửi nhân viên vào thứ Hai, do USA TODAY thu thập được, gọi đây là một “quá trình giảm biên chế theo từng giai đoạn” diễn ra “trước thời hạn” vào thứ Năm, khi các cơ quan phải nộp kế hoạch sa thải nhân sự lên cơ quan nhân sự chính phủ.
Bản ghi nhớ không tiết lộ số lượng nhân sự NASA sẽ bị cắt giảm.
“Những đồng nghiệp bị ảnh hưởng bởi các thay đổi này là những thành viên được trân trọng trong đội ngũ của chúng ta,” Petro viết. “Sự chăm chỉ của họ đã góp phần định hình những thành công của chúng ta trong những năm qua, và chúng tôi vô cùng biết ơn những đóng góp của họ.”
Đây là đợt sa thải đầu tiên của NASA kể từ khi Trump nhậm chức, và nó có xu hướng khác so với những gì đã xảy ra tại các cơ quan liên bang khác trong vài tuần qua. Vì lý do chưa rõ, NASA đã không sa thải những nhân viên đang trong giai đoạn thử việc – tức những người ít được bảo vệ việc làm vì họ làm việc chưa đến hai năm – như đã thấy ở các cơ quan khác. Điều này khiến NASA trở thành cơ quan đầu tiên dưới chính quyền Trump thực hiện cắt giảm nhân sự chuyên nghiệp (career employees) trước thời hạn, bắt đầu quá trình “giảm biên chế” sớm hơn so với dự đoán của nhiều người. Hiện vẫn chưa rõ liệu các cơ quan khác có noi theo NASA hay không.
Ba văn phòng bị NASA đóng cửa gồm: Văn phòng Khoa học trưởng, Văn phòng Công nghệ, Chính sách và Chiến lược, và bộ phận đa dạng, bình đẳng, hòa nhập và tiếp cận thuộc Văn phòng Đa dạng và Cơ hội Bình đẳng. Việc cắt bỏ bộ phận cuối cùng là hệ quả trực tiếp từ sắc lệnh hành pháp ngày 20-1 của Trump nhằm loại bỏ các sáng kiến về đa dạng, bình đẳng và hòa nhập trên toàn chính phủ liên bang. Tuy nhiên, lý do đóng cửa hai văn phòng còn lại không rõ ràng.
Suy nghĩ về tương lai
Cả hai văn phòng này đều có nhiệm vụ tư vấn cho giám đốc NASA về các vấn đề khoa học và kỹ thuật. Hiện Petro đang đảm nhận vai trò này cho đến khi ứng cử viên của Trump, tỷ phú kiêm phi hành gia tư nhân Jared Isaacman – một người bạn của Musk – được Thượng viện Mỹ phê chuẩn.
Hai văn phòng này có vai trò đặc biệt trong việc kết nối chiến lược giữa các phòng ban và bộ phận của NASA. Việc đóng cửa chúng sẽ dẫn đến “mất đi tư duy chiến lược”, theo một nhân viên NASA am hiểu về cơ cấu tổ chức nhưng không muốn tiết lộ danh tính vì lo ngại bị trả đũa.
Chẳng hạn, Văn phòng Khoa học trưởng từng tham gia sáng kiến khoa học mở của NASA nhằm công khai dữ liệu và thuật toán, đồng thời tổ chức các cuộc thảo luận về khả năng tái tạo nghiên cứu và đạo đức khoa học. “Đây là nơi mà mọi người suy nghĩ về tương lai của NASA,” nhân viên này cho biết. Văn phòng cũng thực hiện các báo cáo nội bộ theo yêu cầu của giám đốc NASA, bao gồm một phân tích gần đây về tác động của việc hợp tác với các đối tác công nghiệp trong kế hoạch mang mẫu đá từ Sao Hỏa về Trái Đất.
Văn phòng Khoa học trưởng hoạt động độc lập với Ban Giám đốc Sứ mệnh Khoa học của NASA, cơ quan giám sát ngân sách khoa học trị giá 7 tỷ USD của NASA và vận hành các sứ mệnh như Kính viễn vọng Không gian Hubble và các tàu thám hiểm Sao Hỏa. Vị trí Khoa học trưởng của NASA hiện do nhà khoa học khí hậu Kate Calvin đảm nhiệm. Sau khi văn phòng bị giải thể, Calvin dự kiến sẽ trở lại Bộ Năng lượng Mỹ, nơi cô được biệt phái sang NASA làm việc (temporarily loaned to NASA).
Văn phòng Công nghệ, Chính sách và Chiến lược nghiên cứu các vấn đề không gian rộng hơn cho NASA, bao gồm mảnh vỡ trên quỹ đạo, mối quan hệ giữa NASA và các đối tác hàng không vũ trụ tư nhân, cũng như trí tuệ nhân tạo trong không gian.
Việc sa thải diễn ra mà không có bất kỳ cảnh báo nào vào sáng thứ Hai, theo lời một nhân viên mất việc chia sẻ với tạp chí Nature. Người này đặc biệt sốc khi thấy các nhân viên chuyên nghiệp bị sa thải trước cả hạn chót của kế hoạch giảm biên chế. “Nó được thực hiện theo cách rất kỳ lạ, (không như thủ tục thông thường) trước khi cơ quan thậm chí cần phải sa thải ai đó,” họ nói. “Trước khi chuyện này xảy ra, NASA là một nơi tuyệt vời để làm việc – để mơ ước lớn, để đổi mới, để làm những điều mà tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình có thể làm được.”
Trụ sở NASA tại Washington DC. (Ảnh: Getty)
Hàng nghìn nhà nghiên cứu và những người ủng hộ khoa học tại Hoa Kỳ và châu Âu đã biểu tình vào thứ Sáu tuần trước dưới khẩu hiệu Stand Up for Science để phản đối các hành động của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm cắt giảm lực lượng khoa học của Mỹ và cắt giảm ngân sách nghiên cứu trên toàn thế giới. (Ảnh: Reuters)
