Trong số các cơ quan chính phủ Hoa Kỳ, NASA là một tổ chức độc nhất vô nhị. Đây vẫn là thực thể duy nhất trên thế giới từng đưa con người lên Mặt Trăng. NASA đã gửi các tàu thăm dò robot đến mọi hành tinh, mở rộng hiểu biết của chúng ta về Hệ Mặt Trời. NASA cũng điều khiển một trực thăng bay trên sao Hỏa – chiếc máy bay đầu tiên thực hiện chuyến bay có động cơ và được kiểm soát trên một hành tinh khác. NASA còn đưa tàu thăm dò Parker Solar Probe tiếp cận Mặt Trời gần hơn bất kỳ tàu vũ trụ nào trước đó.
Thành tựu của NASA là những kỳ tích khoa học và kỹ thuật.
Không chỉ vậy, NASA từ lâu đã được bình chọn là nơi làm việc tốt nhất trong chính phủ liên bang và thường xuyên được người dân Mỹ xếp hạng là một trong những cơ quan liên bang đáng tin cậy nhất. Trên toàn cầu, NASA là một trong những thương hiệu được công nhận và yêu thích nhất. Nói ngắn gọn, NASA là một phần đặc biệt trong bản sắc của nước Mỹ (special part of the American identity).
Tuy nhiên, vai trò của NASA trong bản sắc ấy đang bị thách thức. Tổ chức này đang trải qua quá trình chuyển đổi đáng kể thông qua quan hệ hợp tác ngày càng sâu rộng với khu vực tư nhân. Khi tôi bắt đầu làm việc vào năm 2008, NASA vẫn sở hữu và vận hành tàu con thoi, SpaceX vẫn chưa phóng bất kỳ thứ gì lên quỹ đạo, và có rất ít chương trình của NASA phải sử dụng năng lực tư nhân. Ngày nay, NASA dựa vào các phương tiện tư nhân để đưa phi hành gia đến Trạm Vũ trụ Quốc tế và sử dụng tàu đổ bộ tư nhân để đưa phi hành gia trở lại Mặt Trăng – một sự thay đổi đã được định hình trong nhiều thập kỷ qua.
Tôi rất hào hứng với tương lai rộng mở mà sự thay đổi này mang lại; tuy nhiên, giờ đây chúng ta cần đặt câu hỏi: NASA sẽ đóng vai trò gì trong tương lai?
NASA cần dẫn dắt, chứ không chỉ tài trợ, cho sự phát triển và khám phá không gian. Nếu NASA không giữ vai trò tiên phong trong việc thiết kế, phát triển và vận hành các yếu tố cốt lõi của sự hiện diện của chúng ta trong không gian, thì nước Mỹ và người dân Mỹ sẽ mất đi đòn bẩy trong tương lai. Dịch vụ từ khu vực tư nhân là một sự hỗ trợ tuyệt vời, nhưng để duy trì nỗ lực lâu dài, điều đó phải được thực hiện bởi nước Mỹ, chứ không chỉ bởi người Mỹ.
Chúng ta sắp bước vào giai đoạn quan trọng trong việc phát triển năng lực thám hiểm không gian của Hoa Kỳ. Nếu thực hiện đúng, chúng ta có thể hiện thực hóa những giấc mơ ấp ủ từ lâu của nhân loại. Nếu làm sai, nước Mỹ có thể đánh mất vị thế trên trường quốc tế và làm xói mòn một trong những yếu tố truyền cảm hứng và bền vững nhất trong bản sắc Mỹ. NASA chính là hiện thân của giấc mơ Mỹ: thể hiện một quốc gia luôn hướng đến điều lớn lao và không ngừng tiến bước cho đến khi đạt được mục tiêu.
Hệ quả của những quyết định liên quan đến những ưu tiên và ngân sách của NASA rất đáng kể, đặc biệt khi không gian ngày càng trở nên quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu và an ninh quốc gia. Chẳng hạn, một trạm nghiên cứu có người ở lâu dài trên bề mặt Mặt Trăng, do NASA sở hữu và vận hành, sẽ giúp nước Mỹ giữ vai trò dẫn dắt quốc tế tại đây. Điều này sẽ giúp Hoa Kỳ định hình môi trường không gian trong nhiều thập kỷ tới, vào thời điểm mà lĩnh vực này quan trọng hơn bao giờ hết.
Tuy nhiên, để Mỹ có thể dẫn đầu theo cách này, nguồn tài trợ từ chính phủ là giải pháp duy nhất trong ngắn hạn, vì hiện tại chưa có thị trường thương mại đủ lớn cho các hoạt động trên Mặt Trăng. Một trạm nghiên cứu của NASA trên bề mặt Mặt Trăng sẽ tạo ra nhu cầu dài hạn cho các dịch vụ vận tải và các hoạt động thương mại khác khi các hoạt động liên quan tới Mặt Trăng phát triển.
Bên cạnh đó, NASA nên tiếp tục thực hiện các sứ mệnh thám hiểm mang tính đột phá mà không quốc gia nào khác có thể cạnh tranh. Đây chính là điểm mạnh thực sự của NASA. Dưới chính quyền Trump đầu tiên, NASA đã phát triển The Great American Space Odyssey (Cuộc Phiêu Lưu Vũ Trụ Vĩ Đại Của Mỹ) – một sứ mệnh có phi hành đoàn đến sao Hỏa sử dụng động cơ hạt nhân, kết hợp với hành trình bay ngang qua sao Kim. Như Tổng thống đã đề cập trong bài phát biểu nhậm chức lần hai, chúng ta nên tiếp tục theo đuổi những tham vọng liên hành tinh như vậy. Một sứ mệnh có người lái đầu tiên đến sao Hỏa là cột mốc vĩ đại tiếp theo trong lĩnh vực thám hiểm vũ trụ, và nước Mỹ đang có lợi thế kỹ thuật rõ rệt. Dù sự phức tạp về kỹ thuật và kinh tế của sứ mệnh này đồng nghĩa với việc chúng ta phải chuẩn bị cho một chiến dịch kéo dài nhiều năm, nhưng nỗ lực có thể bắt đầu bằng cách thử nghiệm và tận dụng các năng lực đổ bộ lên sao Hỏa dành cho con người, bao gồm cả từ khu vực tư nhân.
Tuy nhiên, một báo cáo gần đây của Viện Hàn lâm Quốc gia cho thấy rằng kỳ vọng của quốc gia đối với NASA rất lớn trong khi mức độ sẵn sàng chi trả lại không tương xứng. Dù những chương trình nào được thực hiện đi chăng nữa, NASA không chỉ cần được trao trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ táo bạo mang tầm quan trọng quốc gia, mà còn cần có đủ nguồn lực để duy trì văn hóa khoa học và kỹ thuật độc nhất của mình. Trừ khi chúng ta chấp nhận để tương lai rơi vào tay các quốc gia khác, NASA phải có đủ nguồn lực để hỗ trợ cả khu vực nhà nước lẫn tư nhân. NASA đã đặt mục tiêu thúc đẩy một nền kinh tế trên Mặt Trăng, nhưng thực tế, NASA vẫn là nguồn tài trợ chính cho nền kinh tế này – và triển vọng để tài nguyên Mặt Trăng có thể đóng góp thực sự vào nền kinh tế vẫn còn cách chúng ta nhiều thập kỷ.
Phần thưởng thực sự của cuộc đua này, cũng như trong thập niên 1960, chính là vai trò lãnh đạo toàn cầu và vị thế quốc tế của Hoa Kỳ. Nhưng lần này, hậu quả có thể còn sâu rộng hơn. Cuộc cạnh tranh này nhiều khả năng sẽ kéo dài hơn, đòi hỏi một chiến lược có thể huy động nguồn lực từ nhiều đối tác và đồng minh quốc tế, đồng thời có khả năng tồn tại qua nhiều đời tổng thống và quốc hội. NASA sẽ cần dẫn đầu nỗ lực này cho nước Mỹ, đồng thời giành được sự ủng hộ từ người dân và các quốc gia trên toàn thế giới, nếu chúng ta muốn thành công và trường tồn.
Bất chấp những hào hứng chính đáng về năng lực của khu vực tư nhân trong lĩnh vực không gian, NASA vẫn là ngọn hải đăng của nước Mỹ trên thế giới – một biểu tượng của hy vọng, lạc quan, xuất sắc và liêm chính. Tôi biết điều này vì bản thân tôi trở thành công dân Mỹ cũng nhờ NASA. Tôi di cư đến Hoa Kỳ với mục đích duy nhất là phục vụ cơ quan vũ trụ vĩ đại nhất hành tinh và đã có vinh dự làm việc tại đây trong gần 20 năm.
Việc tập trung nhiệm vụ của NASA vào thiết kế, phát triển và vận hành một trạm nghiên cứu thường trực trên Mặt Trăng dành cho các phi hành gia Mỹ và đối tác quốc tế, cũng như chuẩn bị cho sứ mệnh có người lái đầu tiên lên sao Hỏa, bao gồm các sứ mệnh tiền trạm cần thiết, sẽ mang lại định hướng rõ ràng và mở rộng tầm nhìn cho nhiều thế hệ. Nếu chúng ta muốn nước Mỹ tiếp tục đại diện cho một tương lai đầy hy vọng, tự do và những khả năng vô tận, chúng ta cần đảm bảo rằng NASA vẫn luôn vững mạnh và đầy tham vọng trên hành trình không giới hạn của nhân loại.
(*) Alexander MacDonald là cựu Kinh tế trưởng của NASA và tác giả cuốn sách The Long Space Age: The Economic Origins of Space Exploration from Colonial America to the Cold War.
Cờ của NASA. Ảnh: NASA
