Không gian vũ trụ sắp trở nên chật chội hơn đối với Elon Musk. Mạng lưới viễn thông Starlink của tỷ phú này đang phải đối mặt với những thách thức ngày càng gay gắt trong việc duy trì vị thế thống trị internet vệ tinh tốc độ cao, khi ngày càng nhiều đối thủ xuất hiện, trong đó có một công ty do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn và một đơn vị khác được tài trợ bởi Jeff Bezos.
SpaceSail, có trụ sở tại Thượng Hải, vào tháng 11 đã ký thỏa thuận mở rộng sang Brazil và tuyên bố đang đàm phán với hơn 30 quốc gia. Hai tháng sau, công ty này bắt đầu hoạt động tại Kazakhstan, theo đại sứ quán Kazakhstan tại Bắc Kinh.
Ngoài ra, chính phủ Brazil đang đàm phán với đơn vị dịch vụ internet Project Kuiper của Bezos và công ty Telesat của Canada, theo một quan chức Brazil tham gia đàm phán. Đây là lần đầu tiên thông tin về các cuộc đàm phán này được báo cáo.
Từ năm 2020, Starlink đã phóng nhiều vệ tinh vào quỹ đạo thấp của Trái Đất (LEO) – ở độ cao dưới 2.000 km – nhiều hơn tất cả các đối thủ cộng lại. Các vệ tinh hoạt động ở tầm thấp này truyền dữ liệu cực kỳ hiệu quả, cung cấp internet tốc độ cao cho các cộng đồng vùng sâu vùng xa, tàu thuyền trên biển và quân đội trong chiến tranh.
Việc Musk chiếm lĩnh không gian bị Bắc Kinh coi là một mối đe dọa. Theo các tài liệu doanh nghiệp và nghiên cứu học thuật Trung Quốc, Bắc Kinh không chỉ đầu tư mạnh vào các đối thủ cạnh tranh mà còn tài trợ cho nghiên cứu quân sự nhằm theo dõi các chòm sao vệ tinh – những chi tiết chưa từng được công bố trước đây.
Năm ngoái, Trung Quốc đã phóng kỷ lục 263 vệ tinh LEO, theo dữ liệu từ nhà vật lý thiên văn Jonathan McDowell được công ty tư vấn công nghệ Analysys Mason phân tích.
Sự xuất hiện của các đối thủ cạnh tranh với Starlink được chính phủ Brazil hoan nghênh. Nước này mong muốn có internet tốc độ cao cho các cộng đồng vùng xa nhưng trước đây từng đối đầu với Musk về thương mại và chính trị.
Khi được hỏi về kế hoạch mở rộng, SpaceSail từ chối bình luận. Tuy nhiên, một tờ báo do cơ quan quản lý viễn thông Trung Quốc kiểm soát năm ngoái đã ca ngợi công ty này là “có khả năng vượt qua ranh giới quốc gia, xuyên thủng chủ quyền và phủ sóng toàn cầu một cách vô điều kiện… Đây là năng lực chiến lược mà đất nước chúng ta phải nắm vững.”
Kuiper, Telesat, Starlink và Bộ Thông tin Brazil đã không phản hồi yêu cầu bình luận.
Không nhiều đối thủ quốc tế của Musk có tham vọng lớn như SpaceSail, công ty do chính quyền thành phố Thượng Hải kiểm soát. Công ty này đã công bố kế hoạch triển khai 648 vệ tinh LEO trong năm nay và lên tới 15.000 vệ tinh vào năm 2030. Trong khi đó, Starlink hiện có khoảng 7.000 vệ tinh, theo McDowell, và đặt mục tiêu vận hành 42.000 vệ tinh vào cuối thập kỷ này.
Các vụ phóng của SpaceSail sẽ dần tạo thành chòm sao Qianfan, hay “Ngàn Cánh Buồm,” đánh dấu nỗ lực đầu tiên của Trung Quốc trong việc mở rộng vệ tinh băng thông rộng ra quốc tế. Ngoài ra, ba chòm sao vệ tinh khác của Trung Quốc cũng đang được phát triển, với kế hoạch phóng 43.000 vệ tinh LEO trong những thập kỷ tới và đầu tư vào tên lửa có khả năng mang nhiều vệ tinh cùng lúc.
“Mục tiêu cuối cùng là chiếm giữ càng nhiều vị trí quỹ đạo càng tốt,” Chaitanya Giri, chuyên gia công nghệ không gian tại Quỹ Nghiên cứu Observer của Ấn Độ, nhận định.
Các nhà nghiên cứu tại Viện Chính sách Đối ngoại Hoa Kỳ cho biết trong một báo cáo hồi tháng Hai rằng Washington nên tăng cường hợp tác với các quốc gia thuộc khu vực Nam Bán cầu nếu muốn “nghiêm túc cạnh tranh với bước tiến ngày càng mạnh mẽ của Trung Quốc trong lĩnh vực thống trị kỹ thuật số.”
Các nhà nghiên cứu cũng mô tả chòm sao Ngàn Cánh Buồm là một phần quan trọng trong sáng kiến Vành đai và Con đường. Kế hoạch phát triển hạ tầng toàn cầu trị giá 1.000 tỷ USD này là chính sách chủ chốt của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, nhưng các nhà phê bình cáo buộc rằng nó chủ yếu là công cụ để Bắc Kinh mở rộng ảnh hưởng địa chính trị.
Bộ Thương mại Trung Quốc và cơ quan quản lý viễn thông nước này đã không phản hồi yêu cầu bình luận. Bộ Ngoại giao Trung Quốc, khi trả lời câu hỏi của Reuters, cho biết họ không nắm rõ thông tin cụ thể về việc SpaceSail và các vệ tinh LEO của Trung Quốc mở rộng ra nước ngoài, nhưng khẳng định Bắc Kinh theo đuổi hợp tác không gian với các quốc gia khác vì lợi ích chung.
SpaceSail tuyên bố mục tiêu của họ là cung cấp internet đáng tin cậy cho nhiều người dùng hơn, đặc biệt là ở những khu vực xa xôi và trong quá trình phục hồi sau thiên tai.
Miền Tây hoang dã
Sự mở rộng nhanh chóng của Starlink và việc nó được sử dụng trong chiến tranh Ukraine đã thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu quân sự, bao gồm các chuyên gia tại Đại học Công nghệ Quốc phòng Trung Quốc, khiến Bắc Kinh rót nguồn vốn đáng kể vào các mạng lưới vệ tinh đối thủ.
Hongqing Technology, được thành lập vào năm 2017 và đang phát triển chòm sao 10.000 vệ tinh, trong tháng này đã huy động được 340 triệu nhân dân tệ (khoảng 47 triệu USD) từ các nhà đầu tư, chủ yếu là các tổ chức có liên hệ với nhà nước.
Năm ngoái, SpaceSail đã gọi vốn thành công 6,7 tỷ nhân dân tệ (930 triệu USD) trong một vòng tài trợ do một quỹ đầu tư nhà nước dẫn đầu, tập trung vào nâng cấp năng lực sản xuất của Trung Quốc.
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc, bao gồm nhiều người có liên hệ với quân đội nước này, cũng đang chú ý đến lĩnh vực này. Trung Quốc đã công bố con số kỷ lục 2.449 bằng sáng chế liên quan đến công nghệ vệ tinh LEO vào năm 2023, tăng mạnh so với 162 bằng sáng chế vào năm 2019, theo cơ sở dữ liệu AcclaimIP của Anaqua.
Nhiều nghiên cứu tập trung vào các mạng lưới vệ tinh chi phí thấp và hệ thống liên lạc có độ trễ thấp, theo phân tích của Reuters, cho thấy Trung Quốc đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách công nghệ.
“Ngành công nghiệp không gian đang phát triển nhanh chóng và bận rộn với các thí nghiệm,” Antoine Grenier, giám đốc không gian toàn cầu tại công ty tư vấn Analysys Mason, nhận định. “Những người tiên phong đang tận dụng sự tự do tương đối này để định hình thị trường theo lợi ích của họ, chiếm lấy các vị trí quan trọng trước khi các quy tắc trở nên chặt chẽ hơn – giống như Miền Tây hoang dã vậy.”
Một số nghiên cứu của Trung Quốc dường như nhắm trực tiếp vào Starlink. Một đơn xin cấp bằng sáng chế do quân đội nước này đệ trình mô tả hệ thống của Mỹ là yếu tố quan trọng trong hoạt động trinh sát và liên lạc quân sự, đồng thời đặt ra “mối đe dọa đối với an ninh mạng, dữ liệu và quân sự.”
Bắc Kinh cũng đang phát triển các công cụ để theo dõi và giám sát chòm sao vệ tinh Starlink. Các nhà nghiên cứu từ hai viện nghiên cứu thuộc quân đội Trung Quốc cho biết trong một bài đăng trên tạp chí kỹ thuật của Trung Quốc hồi tháng Một rằng họ đã thiết kế một hệ thống và thuật toán để theo dõi các chòm sao vệ tinh khổng lồ như của Starlink.
“Với xu hướng quân sự hóa không gian ngày càng gia tăng, việc phát triển các công cụ để giám sát và theo dõi những chòm sao vệ tinh này là vô cùng quan trọng,” các nhà nghiên cứu viết.
Một mô hình vệ tinh được đặt trên hình ảnh Trái Đất. Ảnh: Reuters
