Chất tạo ngọt nhân tạo có mặt ở khắp mọi nơi, được quảng bá như một lựa chọn lành mạnh hơn so với đường, nhưng nghiên cứu mới cho thấy chúng có thể không vô hại như tưởng tượng.
Một nhóm các nhà khoa học phát hiện rằng aspartame, một chất thay thế đường phổ biến, có thể kích thích tăng đột biến insulin, dẫn đến tích tụ mảng bám trong động mạch (arterial plaque buildup), gây viêm nhiễm và thậm chí tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch đe dọa tính mạng.
Tác động của chất tạo ngọt nhân tạo
Chất tạo ngọt nhân tạo, có trong mọi thứ từ nước ngọt dành cho người ăn kiêng đến kem không đường, thường được coi là một cách tận hưởng vị ngọt mà không lo lắng về sức khỏe. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới được công bố ngày 19-2 trên tạp chí Cell Metabolism cho thấy aspartame có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe mạch máu.
Một nhóm chuyên gia tim mạch đã phát hiện rằng aspartame, thành phần chính trong đường ăn kiêng, làm tăng mức insulin ở động vật, từ đó góp phần gây xơ vữa động mạch—tình trạng mảng bám chất béo tích tụ trong động mạch. Theo thời gian, điều này có thể làm tăng tình trạng viêm nhiễm và nguy cơ đau tim, đột quỵ.
Nghiên cứu này bắt nguồn từ một quan sát tình cờ (a casual observation) trong một cuộc họp dự án. “Một sinh viên của tôi đang uống một loại đồ uống không đường, và tôi đã hỏi: ‘Sao em không thử nghiên cứu về nó nhỉ?'”, tác giả chính Yihai Cao, nhà nghiên cứu tại Viện Karolinska ở Thụy Điển chuyên nghiên cứu các bệnh mãn tính liên quan đến rối loạn mạch máu, chia sẻ.
Trước đây, một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa chất tạo ngọt nhân tạo và bệnh tim mạch và tiểu đường, nhưng cơ chế sinh học đằng sau tác động này chưa thực sự rõ ràng—cho đến nay.
Trong nghiên cứu mới này, các nhà khoa học đã cho chuột ăn thực phẩm chứa 0,15% aspartame trong 12 tuần—tương đương với việc một người uống khoảng ba lon nước ngọt không đường mỗi ngày. Kết quả cho thấy, so với nhóm không tiêu thụ aspartame, nhóm chuột dùng aspartame phát triển nhiều mảng bám chất béo hơn trong động mạch, đồng thời có mức độ viêm nhiễm cao hơn—hai yếu tố chính dẫn đến các bệnh tim mạch nghiêm trọng.
Khi phân tích máu của những con chuột, nhóm nghiên cứu phát hiện mức insulin tăng đột biến ngay sau khi aspartame đi vào cơ thể. Điều này không quá bất ngờ, bởi miệng, ruột và nhiều mô trong cơ thể đều có các thụ thể cảm nhận vị ngọt, giúp kích thích giải phóng insulin. Tuy nhiên, do aspartame ngọt hơn đường gấp 200 lần, nó có thể đánh lừa các thụ thể này, khiến cơ thể giải phóng quá nhiều insulin.
Vai trò của CX3CL1 trong viêm động mạch
Nhóm nghiên cứu tiếp tục tìm hiểu mối liên kết giữa insulin và sự tích tụ mảng bám động mạch và phát hiện một tín hiệu miễn dịch tên là CX3CL1, đặc biệt hoạt động mạnh khi insulin tăng cao.
“Thông thường, do máu chảy mạnh trong động mạch, hầu hết các hóa chất sẽ bị cuốn trôi nhanh chóng. Nhưng CX3CL1 thì không. Nó bám chặt vào thành mạch máu, hoạt động như một cái bẫy, giữ các tế bào miễn dịch lại khi chúng đi qua,” Cao giải thích.
Nhiều tế bào miễn dịch bị mắc kẹt này được biết đến với khả năng gây viêm mạch máu. Tuy nhiên, khi nhóm nghiên cứu loại bỏ thụ thể CX3CL1 trên một số tế bào miễn dịch ở chuột ăn aspartame, sự tích tụ mảng bám có hại không còn xảy ra. Điều này xác nhận vai trò của CX3CL1 trong tác động tiêu cực của aspartame đối với động mạch, theo Cao.
Sắp tới, nhóm nghiên cứu dự định xác minh kết quả này trên người. Cao cũng cho rằng CX3CL1 có thể trở thành tác nhân tiềm năng gây các bệnh mãn tính khác ngoài tim mạch, bởi viêm mạch máu liên quan đến đột quỵ, viêm khớp và tiểu đường.
“Chất tạo ngọt nhân tạo đã len lỏi vào gần như mọi loại thực phẩm, vì vậy chúng ta cần hiểu rõ tác động lâu dài của chúng đối với sức khỏe,” Cao nhấn mạnh.
Chất tạo ngọt nhân tạo có thể không phải là lựa chọn an toàn như chúng ta nghĩ. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng aspartame gây tăng đột biến insulin, dẫn đến tích tụ mảng bám chất béo trong động mạch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
