Cựu Tổng thống Donald Trump và Giám đốc điều hành SpaceX Elon Musk đã lặp lại tuyên bố rằng các phi hành gia của NASA bị “bỏ rơi” trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) vì lý do chính trị, một cáo buộc dường như không có bằng chứng xác thực, khi cả NASA lẫn các phi hành gia đều bác bỏ điều này .
Trong cuộc phỏng vấn chung với người dẫn chương trình Sean Hannity của Fox News phát sóng vào ngày 18-2, Hannity nhắc đến kế hoạch của công ty Musk nhằm “giúp giải cứu hai phi hành gia vào tháng tới mà tôi nghĩ đã bị bỏ rơi” trên ISS. Ông ám chỉ hai phi hành gia của NASA, Suni Williams và Butch Wilmore, những người đã ở trên ISS từ tháng 6 trong sứ mệnh thử nghiệm bay có phi hành đoàn của tàu CST-100 Starliner của Boeing, vốn gặp nhiều trục trặc.
Musk tuyên bố trên mạng xã hội vào ngày 28-1 rằng ông đã được Tổng thống Trump đề nghị đưa hai phi hành gia trở về “càng sớm càng tốt”, đồng thời gọi việc “chính quyền Biden để họ mắc kẹt quá lâu” là “điều tồi tệ”. Trump cũng xác nhận điều đó trong một bài đăng trên mạng xã hội cùng ngày, cáo buộc chính quyền tiền nhiệm đã “gần như bỏ rơi” hai phi hành gia.
Cả Musk và Trump đều tái khẳng định những tuyên bố đó trong cuộc phỏng vấn. “Theo yêu cầu, hay chính xác hơn là chỉ đạo của Tổng thống, chúng tôi đang đẩy nhanh việc đưa các phi hành gia trở về sau khi việc này bị trì hoãn đến mức vô lý,” Musk nói. “Họ đã bị bỏ lại trên đó vì lý do chính trị, điều này thật tồi tệ.”
“Họ không nhận được sự đốc thúc từ Biden,” Trump nói. “Ông ấy định để họ lại ngoài không gian. Tôi nghĩ ông ấy thực sự muốn bỏ họ ngoài không gian… Ông ấy không muốn dư luận biết tới.”
Tuy nhiên, thông tin chính thức từ NASA và một hội đồng an toàn độc lập lại khác với những gì Musk và Trump mô tả. Ngày 24-8, NASA đã thông báo rằng họ sẽ đưa tàu Starliner trở về mà không có phi hành đoàn. Các quan chức NASA cho biết vẫn còn quá nhiều nghi vấn về hệ thống đẩy của tàu, vì một số động cơ đã hỏng trong quá trình tiếp cận ISS vào tháng 6. Điều này khiến NASA không thể tin tưởng rằng Starliner có thể trở về Trái Đất một cách an toàn khi có người trên tàu.
Ban lãnh đạo NASA khẳng định rằng quyết định để hai phi hành gia ở lại ISS thêm sáu tháng không chịu bất kỳ ảnh hưởng nào từ Nhà Trắng. “Tôi có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng chính trị không hề đóng vai trò gì trong quyết định này,” cựu Giám đốc NASA Bill Nelson tuyên bố trong cuộc họp báo ngày 24-8. “Hoàn toàn không liên quan đến chính trị.”
Hội đồng Cố vấn An toàn Hàng không Vũ trụ, một cơ quan độc lập của NASA, cũng ủng hộ quyết định đưa Starliner về mà không có phi hành đoàn. Trong báo cáo thường niên 2024 công bố ngày 5-2, hội đồng này cho biết một động cơ đẩy khác của Starliner đã gặp trục trặc trong hành trình trở về.
“Nếu phi hành đoàn có mặt trên tàu, điều này sẽ làm tăng đáng kể rủi ro trong quá trình quay trở lại Trái Đất, xác nhận sự đúng đắn của quyết định,” hội đồng nhận định trong báo cáo của mình. Việc giữ Williams và Wilmore ở lại trạm vũ trụ trong suốt sứ mệnh Crew-9 “đảm bảo rằng phi hành đoàn có thể trở về an toàn, đồng thời giảm thiểu rủi ro liên quan đến các vấn đề kỹ thuật của Starliner.”
NASA đã nhiều lần bác bỏ các tuyên bố rằng Williams và Wilmore bị “mắc kẹt” hoặc “bị bỏ rơi” trên ISS, như Trump sau đó đã phát biểu. Cơ quan này nhấn mạnh rằng trong trường hợp khẩn cấp, họ có thể rời trạm bất cứ lúc nào bằng tàu Crew Dragon, vốn đang được kết nối với ISS.
Chính các phi hành gia cũng khẳng định trong các cuộc phỏng vấn gần đây rằng họ không hề cảm thấy bị bỏ rơi trên trạm vũ trụ.
“Chúng tôi không cảm thấy bị bỏ rơi,” Wilmore nói trong một cuộc phỏng vấn với CNN vào ngày 13-2. “Chúng tôi không thấy mình bị mắc kẹt. Tôi hiểu vì sao có người nghĩ như vậy. Nhưng chúng tôi đã chuẩn bị sẵn sàng (cho mọi tình huống). Chúng tôi cam kết với nhiệm vụ.”
Ông cũng kêu gọi thay đổi cách diễn đạt về thời gian lưu trú kéo dài của họ trên ISS: “Hãy thay đổi câu chuyện này. Hãy gọi đó là sự chuẩn bị và cam kết.”
Musk cho biết trong cuộc phỏng vấn rằng SpaceX đang “đẩy nhanh” quá trình đưa Wilmore và Williams trở về. NASA đã thông báo vào ngày 11-2 rằng họ đã dời lịch phóng sứ mệnh Crew-10 sớm nhất vào ngày 12-3, thay vì cuối tháng 3 như kế hoạch ban đầu.
Tuy nhiên, Crew-10 vốn được lên kế hoạch phóng vào tháng 2. Hồi tháng 12, NASA thông báo hoãn sứ mệnh đến cuối tháng 3 do việc hoàn thiện một tàu Crew Dragon mới bị chậm trễ. Đến ngày 11-2, NASA tuyên bố sẽ sử dụng một tàu Crew Dragon sẵn có thay vì chờ tàu mới, vì có lo ngại rằng Crew Dragon mới có thể không kịp sẵn sàng ngay cả cho lần phóng cuối tháng 3.
Xung đột lợi ích
Trong cuộc phỏng vấn với Fox News, Musk và Trump cũng đề cập ngắn gọn đến dịch vụ Internet vệ tinh Starlink của SpaceX và tàu vũ trụ Starship, trong đó Trump tỏ ra ấn tượng với khả năng bắt giữ tầng đẩy Super Heavy khi nó quay trở lại bãi phóng.
Cuộc trò chuyện cũng bao gồm những bình luận có thể được xem là lời chỉ trích đối với Hệ thống Phóng Không gian (SLS) của NASA. “Ông ấy nói, ‘Bạn không thể có một chương trình tên lửa thực sự nếu mỗi lần bay lại ném một tỷ đô la xuống đại dương. Bạn phải tiết kiệm nó,’” Trump nói, nhắc lại lời của Musk. SLS là phương tiện phóng duy nhất hiện nay có chi phí mỗi lần phóng lên đến khoảng 1 tỷ USD, trong khi các hệ thống khác có chi phí thấp hơn đáng kể.
Vai trò của Musk với tư cách là cố vấn của Trump và lãnh đạo trên thực tế (de-facto leader) của Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã làm dấy lên những lo ngại về xung đột lợi ích, do DOGE hiện đang điều tra các khoản thanh toán tại các cơ quan liên bang như NASA, Bộ Quốc phòng và Cục Hàng không Liên bang (FAA)—những tổ chức đều có hợp đồng với hoặc giám sát hoạt động của SpaceX.
“Tôi sẽ tự loại mình nếu có xung đột,” Musk nói trong cuộc phỏng vấn, nhưng không nêu rõ ai sẽ xác định xung đột này và theo cơ chế nào.
“Nếu có xung đột, ông ấy sẽ không tham gia,” Trump nói.
Trong một cuộc trò chuyện riêng với các phóng viên vào ngày 18-2, Trump khẳng định Musk sẽ không có vai trò trong bất kỳ quyết định nào của chính quyền liên quan đến không gian. “Tôi đã nói với Elon rằng nếu có xung đột, ông ấy không thể liên quan đến bất kỳ điều gì về vấn đề đó. Vì vậy, bất kỳ thứ gì có liên quan đến không gian, chúng tôi sẽ không để Elon tham gia.”
Phi hành gia NASA Butch Wilmore và Suni Williams trên ISS. Ảnh: NASA
