Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tăng mạnh thuế nhập khẩu thép và nhôm vào thứ Hai lên mức cố định 25% “không có ngoại lệ hay miễn trừ”, trong một động thái mà ông hy vọng sẽ hỗ trợ các ngành công nghiệp đang gặp khó khăn tại Mỹ, nhưng cũng có nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại trên nhiều mặt trận.
Trump đã ký các tuyên bố nâng thuế nhập khẩu nhôm lên 25% từ mức 10% trước đó, đồng thời loại bỏ các ngoại lệ theo quốc gia, các thỏa thuận hạn ngạch cũng như hàng trăm nghìn miễn trừ thuế quan theo sản phẩm đối với cả hai kim loại này. Một quan chức Nhà Trắng xác nhận rằng các biện pháp này sẽ có hiệu lực từ ngày 4-3.
Các mức thuế mới sẽ áp dụng đối với hàng triệu tấn thép và nhôm nhập khẩu từ Canada, Brazil, Mexico, Hàn Quốc và các quốc gia khác, vốn trước đây được miễn thuế theo các quy định đặc biệt.
Động thái này sẽ đơn giản hóa hệ thống thuế đối với các kim loại “để mọi người có thể hiểu chính xác nó có ý nghĩa gì,” Trump nói với các phóng viên. “Nó là 25% không có ngoại lệ hay miễn trừ. Áp dụng cho tất cả các quốc gia, bất kể nguồn gốc từ đâu.”
Trump sau đó cho biết ông sẽ cân nhắc “rất kỹ” yêu cầu miễn trừ thuế thép của Australia do nước này đang có thâm hụt thương mại với Mỹ.
Các tuyên bố này là sự mở rộng của các mức thuế theo Mục 232 mà Trump đã áp đặt vào năm 2018 nhằm bảo vệ ngành sản xuất thép và nhôm trong nước với lý do an ninh quốc gia. Một quan chức Nhà Trắng cho biết các ngoại lệ trước đây đã làm giảm hiệu quả của các biện pháp này.
Trump cũng sẽ áp đặt một tiêu chuẩn mới đối với Bắc Mỹ, yêu cầu thép nhập khẩu phải được “nấu chảy và đúc” và nhôm phải được “nấu chảy và đúc khuôn” trong khu vực, nhằm hạn chế nhập khẩu kim loại của Mỹ từ Trung Quốc và Nga dưới dạng sơ chế để lách các mức thuế khác.
Động thái này cũng mở rộng thuế quan đối với các sản phẩm hạ nguồn sử dụng thép nước ngoài, bao gồm thép kết cấu gia công, nhôm đùn ép và dây thép dùng cho bê tông dự ứng lực, theo một quan chức Nhà Trắng.
“Các mức thuế thép và nhôm phiên bản 2.0 sẽ chấm dứt tình trạng bán phá giá của nước ngoài, thúc đẩy sản xuất trong nước và củng cố các ngành công nghiệp thép và nhôm như trụ cột của nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ,” cố vấn thương mại của Trump, Peter Navarro, nói với các phóng viên.
Khi ký sắc lệnh tại Nhà Trắng, Trump cho biết ông sẽ tiếp tục công bố các mức thuế đối ứng đối với tất cả các quốc gia áp thuế lên hàng hóa Mỹ trong hai ngày tới, đồng thời cho biết ông cũng đang xem xét áp thuế đối với ô tô, chất bán dẫn và dược phẩm.
Khi được hỏi về mối đe dọa trả đũa từ các quốc gia khác đối với mức thuế mới của mình, Trump nói: “Tôi không bận tâm.”
Dữ liệu của Mỹ cho thấy các lò luyện nhôm tại nước này chỉ sản xuất được 670.000 tấn kim loại vào năm ngoái, giảm mạnh so với 3,7 triệu tấn vào năm 2000. Các nhà máy đóng cửa trong những năm gần đây, bao gồm ở Kentucky và Missouri, đã khiến Mỹ phần lớn phải phụ thuộc vào nhập khẩu.
Nhập khẩu thép chiếm khoảng 23% tổng tiêu thụ thép của Mỹ vào năm 2023, theo dữ liệu của Viện Sắt và Thép Mỹ, trong đó Canada, Brazil và Mexico là các nhà cung cấp lớn nhất.
Canada, nhờ có nguồn năng lượng thủy điện dồi dào giúp hỗ trợ sản xuất kim loại, chiếm gần 80% lượng nhập khẩu nhôm nguyên sinh của Mỹ vào năm 2024.
Bộ trưởng Công nghiệp Canada cho biết mức thuế của Mỹ là “hoàn toàn vô lý”, và ngành thép và nhôm của Canada đóng vai trò hỗ trợ các ngành công nghiệp quan trọng của Mỹ như quốc phòng, đóng tàu, năng lượng và ô tô.
“Điều này đang làm cho Bắc Mỹ trở nên cạnh tranh hơn và an toàn hơn,” Francois-Philippe Champagne nói trong một tuyên bố. “Chúng tôi đang tham vấn với các đối tác quốc tế trong khi xem xét các chi tiết. Phản ứng của chúng tôi sẽ rõ ràng và có tính toán.”
Mặc dù Trung Quốc chỉ xuất khẩu một lượng nhỏ thép sang Mỹ, nhưng nước này chịu trách nhiệm cho phần lớn công suất thép dư thừa trên thế giới, theo phía Mỹ. Washington cho rằng việc Trung Quốc trợ cấp sản xuất buộc các quốc gia khác phải xuất khẩu nhiều hơn và dẫn đến tình trạng trung chuyển thép Trung Quốc qua các nước khác vào Mỹ để tránh thuế quan và các hạn chế thương mại khác.
Luật thương mại thời Chiến tranh Lạnh
Trump lần đầu tiên áp thuế đối với thép và nhôm vào năm 2018 theo một đạo luật an ninh quốc gia từ thời Chiến tranh Lạnh. Sau đó, ông đã miễn trừ cho một số quốc gia, bao gồm Canada, Mexico và Australia, đồng thời đạt được các thỏa thuận hạn ngạch miễn thuế với Brazil, Hàn Quốc và Argentina dựa trên khối lượng nhập khẩu trước khi áp thuế.
Người kế nhiệm Trump, cựu tổng thống Joe Biden, sau đó đã đàm phán các hạn ngạch miễn thuế cho Anh, Nhật Bản và EU.
“Chúng tôi hoan nghênh tổng thống vì đã áp đặt mức thuế 25% đối với thép nhập khẩu và loại bỏ các miễn trừ, quy định đặc biệt và hạn ngạch dựa trên dữ liệu lỗi thời,” Philip Bell, chủ tịch Hiệp hội Nhà sản xuất Thép, cho biết.
Những chính sách trước đây dựa trên mức nhập khẩu từ năm 2015-2017, vốn không còn phản ánh đúng động lực thị trường hiện tại, Bell nói thêm.
Ủy ban châu Âu tuyên bố không thấy có lý do chính đáng nào cho các mức thuế này và cho biết Chủ tịch Ursula von der Leyen sẽ gặp Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại Paris vào thứ Ba trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh về trí tuệ nhân tạo.
Tại Hàn Quốc, Bộ Công nghiệp đã triệu tập các nhà sản xuất thép để thảo luận về cách giảm thiểu tác động của thuế quan.
Thuế đối ứng
Trump hứa sẽ công bố chi tiết kế hoạch áp thuế đối ứng vào thứ Ba hoặc thứ Tư. Ông từ lâu đã phàn nàn về mức thuế 10% của EU đối với ô tô nhập khẩu, cao hơn nhiều so với mức 2,5% của Mỹ. Tuy nhiên, Mỹ lại áp thuế 25% đối với xe bán tải, một nguồn lợi nhuận quan trọng của các hãng ô tô Detroit như General Motors.
Nhìn chung, theo dữ liệu của Tổ chức Thương mại Thế giới, mức thuế trung bình theo trọng số thương mại của Mỹ vào khoảng 2,2%, so với 12% của Ấn Độ, 6,7% của Brazil, 5,1% của Việt Nam và 2,7% của EU.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang chuẩn bị cắt giảm thuế với hàng hóa Mỹ trước cuộc họp với Trump vào thứ Tư, nhằm thúc đẩy xuất khẩu của Mỹ, theo các quan chức chính phủ Ấn Độ.
Trước đây, Trump đã gọi Ấn Độ là “kẻ lạm dụng thương mại rất lớn” và cố vấn kinh tế hàng đầu của ông, Kevin Hassett, cũng từng chỉ trích nước này có mức thuế “cực kỳ cao” trong một cuộc phỏng vấn với CNBC.
Trump từng đe dọa áp thuế 25% đối với toàn bộ hàng nhập khẩu từ hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, Canada và Mexico, với lý do họ cần nỗ lực hơn để ngăn chặn dòng chảy ma túy và người di cư qua biên giới Mỹ. Sau một số nhượng bộ về an ninh biên giới, Trump đã tạm dừng việc áp thuế này cho đến ngày 1-3.
Mười nước xuất khẩu thép nhiều nhất sang Mỹ. Đơn vị: ngàn tấn. Màu nâu đậm là dữ liệu năm 2024, màu nâu nhạt là năm 2023. Nguồn: dữ liệu Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ
Một bức ảnh chụp bằng drone cho thấy nhà máy luyện nhôm Becancour của Alcoa, tại Becancour, Quebec, Canada, ngày 10-2-2025. Ảnh: Reuters
