Địa chính trị của trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ là tâm điểm tại hội nghị thượng đỉnh lớn ở Pháp, nơi các nhà lãnh đạo thế giới, giám đốc điều hành và chuyên gia sẽ thảo luận các cam kết nhằm định hướng sự phát triển của công nghệ đang bùng nổ này.
Đây là cuộc đối thoại toàn cầu mới nhất về quản trị AI, nhưng lần này diễn ra vào thời điểm bước ngoặt mới (a fresh inflection point) khi chatbot DeepSeek của Trung Quốc, vốn gây xôn xao và có chi phí thấp, đang làm rung chuyển ngành công nghiệp này.
Phó Tổng thống Mỹ JD Vance — trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên kể từ khi nhậm chức — sẽ tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Hành động AI tại Paris, bắt đầu từ ngày 10-2, trong khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ cử đặc phái viên đến, cho thấy tầm quan trọng của sự kiện này.
Những điều cần biết về hội nghị
Nguyên thủ quốc gia, quan chức cấp cao, lãnh đạo công nghệ và các nhà nghiên cứu sẽ hội tụ tại Paris trong hội nghị kéo dài hai ngày, do Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đồng tổ chức. Mục tiêu của sự kiện là tìm cách khai thác tiềm năng của AI để mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, đồng thời kiểm soát các rủi ro của công nghệ này.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sẽ tham dự, cùng với quan chức từ 80 quốc gia, trong đó có Thủ tướng Đức Olaf Scholz, Thủ tướng Canada Justin Trudeau, Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman, Chủ tịch Microsoft Brad Smith và Giám đốc điều hành Google Sundar Pichai.
Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk, người đã tham gia hội nghị thượng đỉnh đầu tiên vào năm 2023 tại Bletchley Park (Anh), và nhà sáng lập DeepSeek Liang Wenfeng cũng được mời, nhưng chưa rõ họ có tham dự hay không.
Các cuộc thảo luận và hội thảo tại địa điểm Grand Palais vào thứ Hai sẽ được tiếp nối bằng bữa tối tại Điện Elysee dành cho các nhà lãnh đạo thế giới và CEO. Phiên bế mạc vào thứ Ba sẽ có bài phát biểu của các nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo doanh nghiệp.
Các mối đe dọa là gì?
Hơn hai năm sau khi ChatGPT ra mắt, AI tạo sinh (Generative AI) vẫn tiếp tục tiến bộ với tốc độ chóng mặt. Công nghệ đứng sau các chatbot đa năng này đang thay đổi nhiều lĩnh vực của cuộc sống với khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh, video chất lượng cao và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.
Hội nghị năm 2023 tại Anh đã dẫn đến cam kết không ràng buộc của 28 quốc gia về việc đối phó với các rủi ro của AI. Một hội nghị tiếp theo do Hàn Quốc tổ chức năm ngoái đã đạt được cam kết thành lập mạng lưới các viện an toàn AI công cộng để thúc đẩy nghiên cứu và thử nghiệm.
An toàn AI vẫn là một chủ đề quan trọng tại hội nghị ở Paris, và một nhóm chuyên gia sẽ báo cáo về các nguy cơ tiềm ẩn của AI đa năng. Tuy nhiên, lần này, các nhà tổ chức mở rộng thảo luận với nhiều quốc gia hơn và đề cập đến nhiều chủ đề liên quan đến AI. Giống như các hội nghị trước, hội nghị này cũng sẽ không đưa ra quy định mang tính ràng buộc.
“Hội nghị diễn ra vào thời điểm nhiều bên đang cố gắng định vị bản thân trong cuộc cạnh tranh quốc tế,” Macron nói với báo La Provence. “Chúng ta cần thiết lập các quy tắc của cuộc chơi. AI không thể trở thành miền Tây hoang dã.”
Những kết quả mong đợi
Ban tổ chức đang tìm cách thúc đẩy các quốc gia ký một tuyên bố chính trị chung về cam kết phát triển AI theo hướng đạo đức, dân chủ và bền vững với môi trường, theo văn phòng của Macron. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Mỹ có đồng ý với biện pháp này hay không.
Một sáng kiến vì lợi ích công cộng mang tên “Current AI” sẽ được ra mắt với khoản đầu tư ban đầu 400 triệu USD. Sáng kiến này đặt mục tiêu huy động 2,5 tỷ USD trong 5 năm tới để hỗ trợ quan hệ đối tác công tư giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức từ thiện, nhằm cung cấp quyền truy cập mã nguồn mở vào cơ sở dữ liệu, phần mềm và các công cụ khác cho các tổ chức AI “đáng tin cậy”, theo văn phòng của Macron.
Nhóm của Macron muốn chuyển trọng tâm khỏi cuộc đua phát triển AI siêu việt bằng sức mạnh tính toán thuần túy, thay vào đó mở rộng quyền tiếp cận dữ liệu để giúp AI giải quyết các vấn đề như ung thư hay hậu COVID.
“Chúng ta đang có cơ hội đặc biệt để không chỉ tìm cách giảm thiểu rủi ro tiềm ẩn của trí tuệ nhân tạo, mà còn đảm bảo nó được sử dụng để cải thiện cuộc sống con người,” Martin Tisné, đặc phái viên của hội nghị về AI vì lợi ích công cộng, nhận định.
Đội ngũ của Trump
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bày tỏ mong muốn biến Mỹ thành “thủ đô AI của thế giới” bằng cách khai thác trữ lượng dầu khí để cung cấp năng lượng cho công nghệ tiêu tốn điện năng này. Trong khi đó, ông tiếp tục rút Mỹ khỏi Hiệp định Khí hậu Paris và hủy bỏ sắc lệnh hành pháp của cựu Tổng thống Joe Biden về các biện pháp bảo vệ an toàn cho AI.
Trump thay thế bằng chính sách AI của riêng mình, nhằm duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu của Mỹ bằng cách giảm bớt các rào cản quản lý và xây dựng các hệ thống AI không có “định kiến ý thức hệ.”
Lập trường của Mỹ có thể làm suy yếu bất kỳ tuyên bố chung nào, theo Nick Reiners, chuyên gia phân tích công nghệ địa chính trị cấp cao tại Eurasia Group.
“Trump phản đối chính khái niệm về quản trị toàn cầu,” Reiners nhận định. “Thuyết phục các quốc gia đồng ý rằng AI cần có rào chắn an toàn và đảm bảo an toàn AI là điều quan trọng đã khó. Nhưng giờ đây, phạm vi thảo luận đã mở rộng sang tương lai việc làm, môi trường, tính toàn diện và nhiều khía cạnh khác—một loạt vấn đề rộng lớn. Vì vậy, rất khó để đạt được sự đồng thuận rộng rãi về tất cả những chủ đề này.”
Vai trò của Trung Quốc
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ cử Phó Thủ tướng Trương Quốc Thanh (Zhang Guoqing) làm đại diện đặc biệt của mình.
Đây là một bước tiến lớn so với hội nghị Bletchley năm 2023, khi Trung Quốc chỉ cử Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ tham dự. Điều này cho thấy ông Tập muốn Trung Quốc đóng vai trò lớn hơn trong quản trị AI toàn cầu khi Trump rút lui, theo Reiners.
Việc ra mắt DeepSeek vào tháng trước đã gây chấn động thế giới bởi khả năng cạnh tranh với các nền tảng phương Tây như ChatGPT. Nó cũng làm leo thang cuộc đối đầu địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington trong cuộc đua giành ưu thế công nghệ.
Trump gọi DeepSeek là một “hồi chuông cảnh tỉnh” đối với ngành công nghệ Mỹ, trong khi cố vấn AI của ông, David Sacks, cáo buộc DeepSeek đã huấn luyện mô hình của mình bằng dữ liệu OpenAI bị đánh cắp. Hiện ứng dụng chatbot DeepSeek đang bị điều tra, và thậm chí bị cấm tại Mỹ cùng một số quốc gia khác do lo ngại về quyền riêng tư và an ninh.
Tuy nhiên, sự trỗi dậy của DeepSeek, với mô hình AI mã nguồn mở được phát triển với chi phí thấp hơn nhiều, lại khiến lợi ích của Trung Quốc có phần tương đồng với Pháp.
Các nhà tổ chức Pháp cho biết, “hội nghị nhằm thúc đẩy một chiến lược AI đầy tham vọng của Pháp và châu Âu” trong bối cảnh lĩnh vực này đang bị chi phối bởi Mỹ và Trung Quốc. Macron hy vọng tạo ra không gian cho các bên khác, bao gồm cả công ty khởi nghiệp Pháp Mistral, vốn cũng phát triển AI mã nguồn mở.
“DeepSeek đang được xem như một minh chứng cho ý tưởng rằng không nhất thiết phải đầu tư hàng trăm tỷ USD vào chip và trung tâm dữ liệu để phát triển AI tiên tiến,” Reiners nhận định.
Căng thẳng xuyên Đại Tây Dương
Một cuộc đối đầu khác có thể nổ ra với Brussels, nơi từ lâu đã gây khó khăn cho các tập đoàn công nghệ lớn của Mỹ bằng các án phạt chống độc quyền nhắm vào Google, Apple và Meta. Trump từng lên tiếng gay gắt tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới tháng trước, chỉ trích các khoản phạt hàng tỷ USD của EU là một hình thức “đánh thuế” lên các công ty Mỹ.
Gần đây, các quy định về trí tuệ nhân tạo của Liên minh châu Âu (EU) cũng vấp phải sự phản đối từ các doanh nghiệp công nghệ. EU đã công bố một “quy tắc thực hành” không ràng buộc trong khuôn khổ Đạo luật AI, nhưng giám đốc vận động hành lang của Meta cho biết công ty, chủ sở hữu Facebook và Instagram, sẽ không tham gia.
Các hướng dẫn của EU, nhằm tiêu chuẩn hóa cách áp dụng quy định AI trên toàn khối 27 quốc gia, bị cho là “không khả thi,” và môi trường pháp lý của châu Âu đang “đẩy lục địa này ra ngoài lề,” theo Joel Kaplan, Giám đốc phụ trách các vấn đề toàn cầu của Meta, phát biểu tại một sự kiện ở Brussels.
Cảnh sát tuần tra bên ngoài khách sạn Grand Palais là nơi diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh AI bắt đầu từ thứ Hai, 10-2. Ảnh: AP
