Thế giới khởi nghiệp thường được ca ngợi là pháo đài của sự đổi mới và tiềm năng vô hạn. Tuy nhiên, đối với các nhà sáng lập nữ trên khắp châu Âu, lời hứa đó vẫn bị cản trở bởi những rào cản mang tính hệ thống, đặc biệt là trong việc huy động vốn. Dù đã có nhận thức ngày càng tăng và một số tiến bộ nhỏ, khoảng cách về giới tính trong tiếp cận nguồn vốn vẫn còn tồn tại, dẫn đến tiềm năng to lớn bị bỏ lỡ.
Đã đến lúc phát huy tiềm năng chưa được khai thác của các nhà sáng lập nữ ở châu Âu và chấm dứt hoàn toàn vấn đề bất bình đẳng giới này.
Tình hình hiện tại: Các nhà sáng lập nữ ở châu Âu
Những con số đã kể một câu chuyện rõ ràng. Các công ty do phụ nữ sáng lập ở châu Âu chỉ nhận được 2,8% tổng vốn đầu tư mạo hiểm trong năm 2023, một con số nhấn mạnh sự bất bình đẳng giới sâu sắc trong hệ sinh thái khởi nghiệp.
Vấn đề này không chỉ tồn tại ở một quốc gia mà là một thách thức trên toàn châu Âu. Tại Pháp, phụ nữ chiếm 28% trong số các nhà sáng lập nhưng chỉ nhận được 4% nguồn vốn. Tình hình ở Đức thậm chí còn tồi tệ hơn, khi các startup do phụ nữ dẫn dắt chỉ thu hút được 3% vốn đầu tư mạo hiểm (venture capital).
Trong khi đó, tại Anh, dù tỷ lệ nam và nữ khởi nghiệp gần như ngang nhau, nguồn vốn dành cho các nhà sáng lập nữ vẫn dưới 10%.
Mặc dù số lượng các nhà sáng lập nữ đang gia tăng, hiện chiếm từ 20-30% trong các startup mới trên toàn châu Âu, sự chênh lệch về vốn vẫn tồn tại một cách dai dẳng. Khoảng cách này không chỉ là vấn đề thống kê; nó phản ánh những cơ hội đổi mới và tăng trưởng kinh tế bị bỏ qua.
Reimaginez là một công ty được thành lập với một mục tiêu rõ ràng là tập trung vào việc cải tiến cách thức các tổ chức và cá nhân thực hiện tinh thần lãnh đạo, khởi nghiệp và đổi mới. Công ty này tập trung vào việc tư vấn cho các nhà lãnh đạo, nhà sáng lập, và giám đốc điều hành có tầm nhìn nhằm tạo ra các nền văn hóa doanh nghiệp hiệu quả cao, phù hợp với giá trị của họ.
Theo nhận định của Therese Gedda, người sáng lập Reimaginez, tiềm năng bị ẩn giấu lớn nhất trong ngành công nghệ chính là phụ nữ. “Khai phá tiềm năng này (Unlocking this potential) có thể mang lại lợi ích mang tính đột phá trên nhiều lĩnh vực—từ khoa học đời sống đến tài chính—mang lại những giá trị, lợi nhuận, và tác động to lớn cho nhân loại,” bà nói.
Các xu hướng tiến bộ và thách thức
Các xu hướng mang đến một bức tranh pha trộn. Một mặt, có những tín hiệu tích cực đáng khích lệ. Ví dụ, năm 2024 đã chứng kiến các vòng gọi vốn lớn dành cho các công ty do phụ nữ sáng lập, như Sweep—một startup của Pháp nhằm giúp các doanh nghiệp giảm dấu chân carbon, đã huy động được 100 triệu USD.
Ngoài ra, Mạng lưới Nhà đầu tư Thiên thần Châu Âu (EBAN) cho biết, phụ nữ hiện chiếm 24% trong tổng số các nhà đầu tư thiên thần (cá nhân cấp vốn đầu tư mạo hiểm) ở châu Âu, tăng từ 20% vào năm 2021. Các chương trình như Fund F, một sáng kiến trị giá 20 triệu euro hỗ trợ các nhà sáng lập nữ, đang cố gắng khắc phục sự bất cân bằng này bằng cách thúc đẩy thêm các nhà đầu tư nữ và hỗ trợ các startup do phụ nữ dẫn dắt.
Tuy nhiên, những điểm sáng này lại bị lu mờ bởi sự trì trệ chung trong việc huy động vốn. Tính đến quý 2 năm 2024, các nhà sáng lập nữ vẫn chỉ nhận được dưới 3% tổng vốn đầu tư mạo hiểm, với sự chênh lệch đáng kể giữa các khu vực.
Trong khi Thụy Điển nổi bật với 15% vốn đầu tư mạo hiểm dành cho các công ty do phụ nữ lãnh đạo, thì các quốc gia như Pháp và Đức vẫn tụt hậu rất xa. Những tiến bộ nhỏ này cho thấy vấn đề mang tính hệ thống sâu sắc hơn, đòi hỏi một cách tiếp cận đa diện (multifaceted approach) và mạnh mẽ hơn.
Vai trò của các sáng kiến như Thousand Faces
Các tổ chức như Thousand Faces đang tích cực giải quyết sự bất bình đẳng này. Với mục tiêu trao quyền cho các nhà sáng lập nữ hướng đến tác động xã hội, Thousand Faces cung cấp nguồn vốn và một mạng lưới hỗ trợ để giúp phụ nữ xây dựng các tổ chức bền vững và có ý nghĩa. Trung tâm của sứ mệnh này là giải quyết nguyên nhân cốt lõi của việc thiếu vốn: sự thiếu vắng các nhà đầu tư nữ.
Chương trình Đầu tư Thiên thần của Thousand Faces, được ra mắt vào năm 2024, là một sáng kiến kéo dài 12 tuần nhằm đào tạo nhiều phụ nữ trở thành nhà đầu tư thiên thần. Chương trình bao gồm các cơ hội đầu tư thực tế từ các startup do phụ nữ sáng lập, cho phép người tham gia học qua thực hành và trực tiếp đầu tư vào những doanh nghiệp này. Cách tiếp cận thực tế này không chỉ trang bị cho phụ nữ kỹ năng và sự tự tin để đầu tư, mà còn tạo ra một chu kỳ hỗ trợ bền vững cho các doanh nhân nữ.
Mục tiêu cuối cùng của Thousand Faces là xây dựng một cộng đồng các nhà đầu tư nữ tích cực tài trợ và ủng hộ các doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo. Bằng cách giải quyết sự thiếu hụt vốn (funding gap) từ gốc rễ, những sáng kiến như vậy có thể tạo ra sự thay đổi lâu dài và mang tính hệ thống.
Người sáng lập tổ chức, Moojan Asghari, nhấn mạnh thách thức: “Những xu hướng hiện tại phản ánh cả sự lạc quan và thất vọng. Có những thay đổi tích cực, nhưng chúng vẫn chưa đủ để thu hẹp khoảng cách giới trong đầu tư.”
Các sáng kiến như UK Women’s Task Force và các chương trình hỗ trợ tài chính do chính phủ hậu thuẫn đã thu hút sự chú ý đến tình trạng thiếu đại diện của các nhà sáng lập nữ. Thêm vào đó, năm 2024 đã chứng kiến một số vòng gọi vốn lớn dành cho các công ty do phụ nữ sáng lập.
Vì sao đầu tư vào phụ nữ là một lựa chọn đúng đắn
Đầu tư vào các nhà sáng lập nữ không chỉ là vấn đề bình đẳng xã hội (social equity) mà còn là một quyết định kinh doanh khôn ngoan. Nghiên cứu liên tục chỉ ra rằng các nhóm đa dạng có hiệu quả cao hơn các nhóm đồng nhất (homogeneous teams), dẫn đến những quyết định tốt hơn và kết quả tài chính mạnh mẽ hơn. Các công ty có sự lãnh đạo của phụ nữ thường ưu tiên tính bền vững, phúc lợi nhân viên và tăng trưởng dài hạn, phù hợp với các giá trị của người tiêu dùng và nhà đầu tư hiện đại.
Hơn nữa, tiềm năng chưa được khai thác của các nhà sáng lập nữ đại diện cho một cơ hội lớn cho sự đổi mới. Như Gedda của Reimaginez đã nhấn mạnh, khởi nghiệp là không giới hạn. Các startup do phụ nữ lãnh đạo đang tiên phong trong các đột phá trên nhiều lĩnh vực, từ công nghệ khí hậu đến chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, những dự án này thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn cần thiết để mở rộng, làm hạn chế tác động của họ.
Vai trò của nam giới
Con đường tiến tới bình đẳng giới trong khởi nghiệp không chỉ là trách nhiệm của phụ nữ. Nam giới đóng vai trò quan trọng như những đồng minh và người ủng hộ. Họ có thể hỗ trợ các nhà sáng lập nữ bằng cách thúc đẩy sự đa dạng (an advocate for diversity) trong mạng lưới của mình, cung cấp hướng dẫn, nguồn lực, và cơ hội thông qua các chương trình cố vấn và tài trợ, cũng như đảm bảo rằng các quyết định đầu tư không bị chi phối bởi định kiến và tìm kiếm các đội ngũ sáng lập đa dạng.
Theo Asghari của Thousand Faces, nam giới đóng vai trò không thể thiếu trong giải pháp này. Chương trình đầu tư thiên thần của tổ chức dành một ghế đặc biệt cho một người tham gia là nam giới, nhấn mạnh tầm quan trọng của nỗ lực hợp tác. Ngoài ra, các cố vấn và giảng viên nam trong chương trình cho thấy rằng sự đa dạng giới trong đầu tư không chỉ có giá trị xã hội mà còn mang lại lợi ích tài chính.
Hệ sinh thái rộng lớn hơn: Các bước tiến triển
Giải quyết vấn đề thiếu vốn cho các nhà sáng lập nữ đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện (a holistic approach). Các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và lãnh đạo ngành cần phối hợp để phá bỏ các rào cản mang tính hệ thống và tạo ra một hệ sinh thái bao trùm hơn. Các bước quan trọng bao gồm:
- Mở rộng các lựa chọn tài chính: Vốn đầu tư mạo hiểm truyền thống không phải là con đường duy nhất dẫn đến thành công. Các mô hình tài trợ thay thế như tự khởi nghiệp (bootstrapping), tài trợ từ khách hàng, liên doanh, và hợp tác chiến lược có thể cung cấp hỗ trợ thiết yếu cho các startup do phụ nữ lãnh đạo.
- Can thiệp chính sách: Chính phủ có thể đóng vai trò quan trọng bằng cách thực hiện các chính sách khuyến khích sự đa dạng trong đầu tư, chẳng hạn như giảm thuế cho các khoản đầu tư vào các công ty do phụ nữ sáng lập.
- Tăng cường sự hiện diện: Nêu bật thành công của các nhà sáng lập và nhà đầu tư nữ có thể truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo và thách thức các định kiến.
- Minh bạch dữ liệu: Thu thập và công bố dữ liệu về sự chênh lệch giới trong đầu tư có thể buộc các bên liên quan chịu trách nhiệm và thúc đẩy tiến bộ.
Hiện thực hóa tiềm năng của các nhà sáng lập nữ
Tình trạng thiếu vốn cho các nhà sáng lập nữ ở châu Âu không chỉ là vấn đề giới tính mà còn là một cơ hội kinh tế và xã hội bị bỏ lỡ. Bằng cách xóa bỏ “trần kính” đang cản trở phụ nữ, châu Âu có thể mở ra làn sóng đổi mới và tác động tích cực mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.
Hành trình hướng tới bình đẳng đầy thách thức, nhưng phần thưởng—một hệ sinh thái khởi nghiệp thịnh vượng và bao trùm—xứng đáng với mọi nỗ lực. Thời điểm hành động là ngay bây giờ. Bằng cách đầu tư vào các nhà sáng lập nữ, châu Âu có thể dẫn đầu trong việc xây dựng một tương lai công bằng và đổi mới hơn.
